Manisa Büyükşehir Belediyesi Manisa Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünün 2018 yılı mali tablolar ve eki belgelerin incelenmesinde; uygulama projesi yapılarak anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale edilebilecek olan arıtama tesisi yapım işleri için, ön/kesin projeler üzerinden birim fiyat teklif alınarak ihale edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesi göre; Kesin proje belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre; mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği proje olarak tanımlanmıştır. Uygulama projesi ise belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği proje olarak ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’ un “İdarenin uyması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’inci maddesinin ilk fıkrasının (c) bendinde; Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Ancak doğal afetler nedeniyle

uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden, her türlü onarım işleri ile işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabileceği ifade edilmiştir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktarların tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde; Yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için öncelikle, arazi ve zemin etüdünün yapılması; uygulama projesi üzerinden anahtar teslimi götürü bedel teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde arazi ve zemin etüt çalışmalarının; ön ve/veya kesin proje üzerinden birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde ise, mümkün olan arazi ve zemin etüt çalışmalarının yapılmış olması zorunludur.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, yapım işlerinde esas olan ihaleye çıkılmadan önce yapının bütün ayrıntılarının gösterildiği uygulama projelerinin hazırlanması, arazi ve zemin etüdünün yapılmasıdır. Uygulama projesi hazırlanan yapım işlerinin ise, anahtar teslim götürü bedel teklifi alınarak ihale edilmesi zorunludur. Bir yapım işinin Kanun’ da sayılan sebeplerden ötürü uygulama projesi yapılamayan kısımlarının, ancak karma sözleşmeler marifetiyle teklif alınarak ihale edilebileceği açıklanmıştır.

Aşağıdaki tabloda da detayı verilen işlere ait sözleşmelerin ekinde (ihale dokümanını oluşturan belgeler) ön/kesin projelerin yer aldığı; sözleşmelerin türü ise birim fiyat sözleşme olarak belirlendiği görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un temel amaçlarından birisi de, idarelerin tam ve sağlıklı hazırlanan dokümanlar ile ihaleye çıkması, isteklilerin ihale dokümanını ve eki projeleri ilan süresi içerisinde incelemesi, ihale süreci içerisinde teklif alınmadan önce eksik ve hataların giderilmesi, eksiklik ve hatalar giderildikten sonra teklif alınmasıdır. Bu husus, Kanun’un “İhale dokümanında değişiklik veya açıklama yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinde, ilân yapıldıktan sonra ihale dokümanında değişiklik yapılmamasının esas olduğu belirtilerek, vurgulanmış ve değişiklik yapılması zorunlu olursa, nasıl yapılacağı kurallara bağlanmıştır.

Tablo 11 : Birim Fiyat Sözleşme İle Yapılan Arıtma Tesisleri Listesi

İhale mevzuatı düzenlemeleriyle, işin yapımını veya teklifini, dolayısıyla sözleşme bedelini etkileyebilecek eksik ve hataların ihale aşamasında, yani teklif alınmadan önce çözülmesi hedeflenmiştir. İhale sürecinde çözülmesi gereken sorunların sözleşme sürecine taşınması, sözleşmelerin uygulanması aşamasında daha büyük sorunlarla karşılaşılmasına neden olacaktır.

Ön/kesin proje üzerinden ihaleye çıkılması, ihale dokümanı ve tekliflerin hazırlanması için yeterli süre ayrılmaması, ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen projelerde sözleşme imzalandıktan sonra değişikliklerin yapılması, idarelerce proje ve teknik şartnamelerin sağlıklı hazırlanmaması gibi durumlar; isteklilerin, bazı iş kalemleri için birim fiyat tekliflerinin yüksek belirlemesine neden olabilecektir. Bu gibi durumlara mahal verilmemesi için ihale dokümanlarının Kanun’da belirtilen hükümlere uygun olarak hazırlanması gerekmektedir.

Sözleşme aşamasında ve uygulamada sorunlarla karşılaşılmaması için İhale sürecine hazırlıkların tam ve sağlıklı yapılması ve uygulama projelerinin hazırlanıp, anahtar teslim götürü bedel teklif alınarak ihaleye çıkılması uygun olacaktır.

Kamu idaresi cevabında; Özetle, “Bulguda bahsi geçen işlerin tamamı İller Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından müşterek kontrollük esasına göre kredilendirilerek ihale edilmiştir. Bulguda bahsi geçen işlerin kapsamında yalnızca bina türü yapılar olmayıp içme suyu hattı, kanalizasyon hattı vb. uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması sebebiyle uygulama projesi yapılamayan iş kalemleri de bulunmaktadır. İşlerin kapsamında uygulama projesi bulunan binalar ve arıtma üniteleri için anahtar teslimi götürü bedel teklif alınarak, uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması

sebebiyle uygulama projesi yapılamayan iş kalemleri için ise birim fiyat teklif alınmak suretiyle ihaleye çıkılmıştır.” Denilmektedir.

Sonuç olarak Bulguda belirtilen işlere ait sözleşmelerin birim fiyat sözleşme olarak belirlendiği tespit edilmiştir. Ön/kesin proje üzerinden ihaleye çıkılması, ihale dokümanı ve tekliflerin hazırlanması için yeterli süre ayrılmaması, ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen projelerde sözleşme imzalandıktan sonra değişikliklerin yapılması, idarelerce proje ve teknik şartnamelerin sağlıklı hazırlanmaması gibi durumlar; isteklilerin, bazı iş kalemleri için birim fiyat tekliflerinin yüksek belirlemesine neden olabilecektir. Bu gibi durumlara mahal verilmemesi için ihale dokümanlarının Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen hükümlere uygun olarak hazırlanması gerekmektedir.

İhale mevzuatı düzenlemeleriyle, işin yapımını veya teklifini, dolayısıyla sözleşme bedelini etkileyebilecek eksik ve hataların ihale aşamasında, yani teklif alınmadan önce çözülmesi hedeflenmiştir. İhale sürecinde çözülmesi gereken sorunların sözleşme sürecine taşınması, sözleşmelerin uygulanması aşamasında daha büyük sorunlarla karşılaşılmasına neden olacaktır. Sözleşme aşamasında ve uygulamada sorunlarla karşılaşılmaması için İhale sürecine hazırlıkların tam ve sağlıklı yapılması ve uygulama projelerinin hazırlanıp, anahtar teslim götürü bedel teklif alınarak ihaleye çıkılması uygun olacaktır.

Bulguda yer alan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, yapım işlerinde esas olan ihaleye çıkılmadan önce yapının bütün ayrıntılarının gösterildiği uygulama projelerinin hazırlanması, arazi ve zemin etüdünün yapılmasıdır. Uygulama projesi hazırlanan yapım işlerinin ise, anahtar teslim götürü bedel teklifi alınarak ihale edilmesi gerekmektedir. Bir yapım işinin Kamu İhale Kanunu’nda sayılan sebeplerden ötürü uygulama projesi yapılamayan kısımlarının, karma sözleşmeler marifetiyle teklif alınarak ihale edilmesi uygun olacaktır.