Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığında (SKS) çalışan ve taşerondan kadroya geçen işçilerin mali yükünün her geçen yıl artması, buna karşın gelirlerindeki artışın sınırlı kalması nedeniyle kendi öz gelirleri ile hizmet üretmeye çalışan SKS’nin mali açıdan çok ciddi bir zorluk içine girdiği ve bu durumun sürdürülemez bir noktaya varmak üzere olduğu anlaşılmıştır.

Bilindiği üzere 20.11.2017 tarihli 696 Sayılı KHK’nin 127’nci maddesi ile 27.06.1989 tarihli 375 sayılı KHK’ye eklenen geçici 23’üncü maddede 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve diğer mevzuat hükümleri uyarınca personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından çalıştırılmakta olanlar sürekli işçi kadrosuna alınmışlardır. Bu düzenleme uyarınca Fırat Üniversitesi’nde 02.04.2018 tarihi itibari ile yüklenici firmada çalışan ve ücreti ile diğer mali ve sosyal hakları SKS bütçesinden ödenen 118 çalışan sürekli işçi kadrolarına geçirilmiştir. Emekli olanlarla birlikte 2021 sonu itibariyle 106 kişi SKS bünyesinde sürekli işçi kadrosunda çalışmaktadır.

2547 sayılı Kanun’un 46 ve 47’nci maddelerine dayalı olarak “Yükseköğretim Kurumları Mediko-Sosyal, Sağlık, Kültür ve Spor İşleri Dairesi Uygulama Yönetmeliği”

çıkarılmıştır. Yönetmelik'e göre SKS daireleri; üniversitelerde hizmet verdiği kesimin bütünü için bir sağlık kuruluşu, öğrencilerin sosyal, kültürel danışma ve rehberlik ile spor ihtiyaçlarını karşılayan bir hizmet birimi ve aynı zamanda eğitim-öğretimin desteklenmesi amacıyla bu alanda uygulama ve araştırmaların yapıldığı bir uygulama dairesi olarak tanımlanmıştır. Aynı Yönetmelik'te bu dairenin amaç ve hizmetleri kısaca, öğrencilerin ve çalışanların her türlü sağlık, psikolojik danışma ve rehberlik, sosyal, kültürel ve spor ihtiyaçlarının karşılanması olarak belirlenmiştir. Fırat Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı da bu amaç doğrultusunda; bünyesinde bulunan 5000 kişilik kapalı spor salonu, Atatürk Kültür Merkezi, açık spor tesisleri, günlük ortalama 10.000 kişiye hizmet veren üniversite evi (yemekhane), Fırat Üniversitesi Sosyal Tesisleri (Kreş, Misafirhane, Kantinler) ve öğrenci gençlik merkezleri ile hizmet vermektedir.

2547 sayılı Kanun’un “Cari hizmet maliyetinin hesaplanması, öğrenci katkı payları ve öğrenim ücretleri” başlıklı 46’ncı maddesine göre SKS dairesinin yukarıdaki zikredilen hizmetleri gerçekleştirmek için kullanabileceği mali kaynağın önemli bir kısmı öğrenci katkı payları ve öğrenim ücretlerinden oluşmaktadır. Fırat Üniversitesi SKS Dairesinin 2018 yılından itibaren tüm gelirleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 9:SKS Dairesinin Yıllar İçinde Gelirleri

2018-2021 yılları arasında SKS’nin gelirleri Covid-19 pandemisi nedeniyle istikrarsız bir seyir izlemiş olmakla beraber genel eğilimin aşağı yönlü olduğu görülmektedir. Bunun nedenleri arasında; öğrenci katkı payı telafi gelirlerinin süresi içerisinde Üniversiteye aktarılmaması, tek hazine hesabına geçilmesi nedeniyle artık faiz gelirinin elde edilememesi, KHK kapsamında üniversiteye gelen öğrencilerin mezun olması, ikinci öğretimlerin öğrenciler tarafından tercih edilmemesi ile kapanması, bazı örgün öğretim bölümlerinin öğrenciler tarafından tercih edilmemesi nedeniyle kontenjanların boş kalması ve mezun olan öğrencilerin üniversiteye kayıt yaptıran öğrencilerden fazla olması nedeniyle öğrenci sayısında azalma yaşanması sayılabilir.

SKS’nin 2018 yılından itibaren giderleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 10: SKS Dairesinin Yıllar İçinde Giderleri

Tabloda görüldüğü üzere, taşerondan sürekli işçi kadrosuna geçen çalışanların maliyeti ve toplam gider içindeki payı her geçen yıl artmaktadır. Bunun en temel sebepleri o tarihten itibaren asgari ücretteki artışlar ve toplu sözleşme kapsamında alınan mali haklardır.

SKS bünyesinde çalışan işçilerin giderleri SKS’nin gelirleri ile karşılaştırıldığında, 2018 yılında gelirlerin %31’i iken, 2021 yılında gelirlerin %71’i işçi ücret ve diğer mali haklarına gitmektedir. 2022 yılında ise tahmin edilen gelirlerin tamamı, toplu sözleşme ile kesinleşmiş olan işçi ücretleri ve diğer mali haklarını ancak karşılayabilecektir.

SKS’nin 2022 yılı için öğrencilerin barınma, beslenme, kültür, spor ve benzeri hizmetleri karşılamak için öngördüğü giderler toplamı 27.300.000,00 TL’dir. Gelir tahminlerinin tamamının işçi giderlerini ancak karşılayabileceği göz önüne alındığında söz konusu bu hizmetlerin üretilmesinin ve sunulmasının imkânsız hale geleceği anlaşılmaktadır. Örneğin sadece öğrenci beslenmesine yönelik 8.000.000,00 TL gider yapılması tahmin edilmektedir.

Üniversitelerin dışında gelişen yasal düzenlemeler ve belirlenen ücretler dolayısıyla SKS’nin mali yapısının son derece bozulduğu açıktır. Bu daire başkanlıklarına mevzuatla verilen ve öğrencilerin üniversite yaşamında oldukça önemli görevlerini aksatmadan sürdürebilmesi için mali yapısının bir dengeye kavuşturulması gerekmektedir. Bunu sağlamak adına en büyük gider kalemi olan işçi ücretlerini hafifletmek için, üniversitelere ve zaman zaman da döner sermaye işletmelerine benzer bir Hazine yardımının sağlanmasının büyük önem arz ettiği değerlendirilmektedir.