Karar Künyesi
Birinci sınıf gayrisıhhî müesseselerini ruhsatlandırmak ve bu müesseseleri denetlemek görev, yetki ve sorumluluğu 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile büyükşehir belediyelerine verildiği halde, 25.08.2022 tarih ve 31934 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5987 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kapsamında Birinci Sınıf Gayrisıhhi Müesseseler listesine dahil olan üretim tesislerinin ruhsatlandırma ve denetim çalışmalarına başlanılmadığı görülmüştür.
5216 sayılı Kanun’un “Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde;
“Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak (...)”, (j) bendinde; “Gıda ile ilgili olanlar dâhil birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek, yiyecek ve içecek maddelerinin tahlillerini yapmak üzere laboratuvarlar kurmak ve işletmek.” denilmektedir.
9207 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in “Gayrisıhhi müesseseler” başlıklı 3’üncü bölümünün “İnceleme kurulları” başlıklı 15’inci maddesinin ikinci fıkrasında: “Büyükşehir belediyelerinde birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri inceleme kurulu, beş kişiden az olmamak üzere büyükşehir belediye başkanı veya görevlendireceği yetkilinin başkanlığında çevre, sağlık, hukuk, imar ve küşat birimleri görevlileri, sanayi ve ticaret il müdürlüğü temsilcisi, ilgili meslek odalarının temsilcileri ile tesisin özelliğine göre belediye başkanı tarafından belirlenecek diğer kuruluş temsilcilerinden oluşur.” hükmüne yer verilmiştir.
25.08.2022 tarih ve 31934 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5987 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Birinci Sınıf Gayrisıhhi Müesseseler listesine dahil olan üretim tesisleri;
Enerji Sanayii
-Toplam ısıl gücü 10 megavat (MW) ve üzeri kapasitede olan fotovoltaik güneş enerjisine dayalı elektrik santralleri,
-Toplam ısıl gücü 20 megavat (MW) ve üzeri kapasitede olan tavuk veya büyükbaş hayvan dışkısından elektrik üretim tesisleri,
-Jeotermal kaynaklı seracılık tesisleri,
-Toplam biyogaz depolama kapasitesi 500 m3 ve üzeri olan atıklardan enerji ve gübre üretim tesisleri
Metalurji ve Makine Sanayii
-Krom kaplama tesisleri,
-Alüminyum aksesuarları, sac ve alüminyum tutunma boruları imalat tesisleri,
-1350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtım işletmeleri (yolcu taşıma amaçlı olarak kullanılan iskele ve limanlar hariç),
-Endüstriyel filtre üretim tesisleri
Maden sanayi
Kimya Sanayii
-Dağıtım ve toplam depolama kapasitesi 500 m³ ve üzeri olan medikal gaz satış yerleri,
-Medikal gaz depolama tesisleri,
-Adblue, cam suyu, dizel yakıt katkısı üretim tesisleri,
-Boya üretim atölyeleri,
-50 HP ve üzeri motor gücü kullanan metalin kauçuk ile kaplama tesisleri,
-500 HP ve üzeri motor gücü kullanan metalin fosfalt ile kaplama tesisleri,
-500 HP ve üzeri motor gücü kullanan boru pazarlama, showroom ve pazarlama amaçlı üretim-gösterisi,
-PCR ve Real Time PCR mastermix kit üretim tesisleri
Petrokimya Sanayii
-Biyodizel depolama tesisleri
Gıda Maddeleri, İçkiler, Yemler ve Tarımsal Ürünler Sanayii
-100 kesim ünitesi/gün ve üzeri büyükbaş ve küçükbaş kesim tesisleri (her bir kesim ünitesi eşdeğeri; 1 baş sığır, 2 baş devekuşu, 4 baş domuz, 8 baş koyun, 10 baş keçi, 130 baş tavşan),
-50.000 adet/gün ve üzeri tavuk ve eşdeğeri diğer kanatlılar kesim tesisleri (her bir kesim ünitesi eşdeğeri; 1 adet hindi = 7 adet tavuk),
-30 ton/gün ve üzeri kapasiteli zeytin işleme ve kontinü sistem zeytinyağı üretim tesisleri,
-Protein çözeltisi ve tozu üretim tesisleri,
-Evcil hayvanlar için hazır gıda imalatı,
-500 kg/gün ve üzeri kapasiteli kemik suyu ve tavuk suyu üretim tesisleri
Atık İşleme Sanayi
-100 ton ve üzeri kapasiteli deniz araçlarından kaynaklanan atıkların toplanması tesisleri,
-Tehlikeli atık ara depolama ve atıktan üretilmiş yakıt üretim tesisleri,
-Arıtma çamurları bertaraf ve değerlendirme tesisleri,
-Atık barajı tesisleri,
-Atıkların işlenerek biyogaz elde edildiği ve toplam biyogaz depolama kapasitesi 500 m3 ve üzeri olan biyometanizasyon tesisleri,
-Toplam ısıl gücü 20 megavat (MW) ve üzeri kapasiteli atık yakma tesisleri,
-Atık işleme entegre tesisleri
Tekstil Sanayii
-Blok ve levha sünger üretim tesisleri
Diğerleri
-500 HP ve üzeri motor gücü kullanan römork çelik konstrüksiyon imalat tesisleri,
-50 ton/yıl üzeri kapasiteli cıvata saplama, sıcak dövme tesisleri,
-Özel amaçlı motorlu kara taşıtları imalat tesisleri,
-500 HP ve üzeri motor gücü kullanan rulo sac açma, doğrultma, boy kesme işlemi ve çelik konstrüksiyon üretim tesisleri,
-100 HP üzeri motor gücü kullanan su işletmeleri,
-Kâğıt üretimi tesisleri,
-Liman tesisleri,
-Kağıt toplama, ayırma ve geri dönüşüm işlemi sonrası gri karton üretim tesisleri
Yapılan incelemede, maden sanayii başlığı hariç birinci sınıf gayrisıhhi müesseseler sınıfında yer alan tüm başlıklara yeni üretim tesisleri eklenmiş olmasına rağmen, idare tarafından durum tespitine ilişkin bir işlemin başlatılmadığı anlaşılmıştır. Çevre Koruma,Sıfır Atık ve İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı tarafından 2022 ve 2023 yıllarında verilen ruhsatlara bakıldığında ise 2022 yılında 2 adet (bitkisel yağ üretim, patlayıcı madde üretim) tesise, 2023 yılında 1 adet (Kurşun izabe ve üretim) tesise birinci sınıf gayri sıhhi müessese ruhsatı verildiği, mevzuata eklenen diğer birinci sınıf gayrisıhhi üretim tesislerinin listede yer almadığı ve bunlara ilişkin bir çalışma yapılmadığı gözlemlenmiştir.
Kamu idaresi cevabında, bulguda tespit edilen hususlara ilişkin olarak gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.
Yukarıda yer alan liste ve mevzuat hükümleri birlikte ele alındığında, birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırmak ve bu müesseseleri denetlemek (Organize Sanayi Bölgeleri ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü yetki alanında kalan yerler dışında) Büyükşehir Belediyesinin görevleri arasına girmektedir. Bu görev dolayısıyla, söz konusu tesislerin birinci sınıf gayrisıhhî müessese ruhsatlarına ilişkin olarak tespit, denetim ve ruhsat verme çalışmalarının yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.