Hal Müdürlüğü yönetiminde bulunan Bayrampaşa ve Ataşehir hallerinde, kira bedellerini zamanında ödemeyenlerden bazılarına İdare tarafından tebligat yapılmadığı ve buna bağlı olarak Belediye Encümenince kira sözleşmelerinin feshine ilişkin bir karar alınmadığı ve iş yerlerinin tahliye işlemlerinin gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir.

5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 11’inci maddesinin birinci fıkrasına istinaden belediyeler, toptancı hallerindeki iş yerlerini kiralama veya satış yoluyla işletebilmektedir. Bu maddenin altıncı fıkrasının (a) bendinde ise; kira bedeli veya tahsis ücretini belediyenin yazılı uyarısına rağmen ödemeyenler ile teminatını süresinde vermeyenlerin, kira sözleşmelerinin feshine ya da satış işlemlerinin veya tahsislerinin iptaline belediye encümenince karar verileceği belirtilmiştir.

5957 sayılı Kanun’un 11’inci maddesinin yedinci fıkrasında da;

“Kira sözleşmesinin feshine ya da satış işleminin veya tahsisin iptaline ilişkin kararın kendilerine tebliğinden itibaren, belediye toptancı halinde faaliyet gösterenler işyerlerini otuz gün içinde, pazar yerlerinde faaliyet gösterenler ise satış yerlerini yedi gün içinde tahliye etmeye mecburdur. Bu süre sonunda tahliye edilmeyen yerler, belediye zabıtası tarafından tahliye ettirilir.” hükmü bulunmaktadır.

Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmelik’te de benzer düzenlemeler yer almaktadır.

Tahliyesi sağlanan iş yerlerine ilişkin olarak da Kanun’un 11’inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen “...İşyerlerinin kiralanması veya satılması 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yapılır. Kira süresi en fazla on yıldır.” hükmünün işletilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede, 2022 yılında Bayrampaşa Halinde 96 ve Ataşehir Halinde ise 45 iş yeri kiracısına kirasını süresi içerisinde ödemediğinden dolayı, kira borçlarını 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 315’inci maddesi gereği 30 (otuz) gün içerisinde ödemeleri yönünde tebligat gönderildiği, tebligat sonucu Bayrampaşa Halinde 46 ve Ataşehir Halinde ise 27 iş yerinin söz konusu döneme ait kira borçlarını tamamen ödediği, kira borçlarını tamamen ödemeyen Bayrampaşa Halinde 50 ve Ataşehir Halinde ise 18 iş yeri hakkında yasal sürecin devam ettiği görülmüştür. Bayrampaşa ve Ataşehir hallerinde bulunan ve kira borcunu süresinde ödemeyen iş yerlerine İdare tarafından tebligat gönderilmesine rağmen kirasını ödemeyenlerden Belediye Encümenince yalnız iki işyerinin kira sözleşmesinin fesih edildiği tespit edilmiştir. Tahliyesi sağlanmayan söz konusu iki işyeri dışındaki iş yerleri, faaliyetlerine halihazırda devam etmektedirler. Bununla birlikte 31.12.2022 tarihi itibariyle tebligat gönderilmeyen ve gecikmiş kira borcu bulunan Bayrampaşa halinde 112 Ataşehir halinde 51 işyerinin bulunduğu bu kapsamda kiralarını zamanında ödemeyenlere tebligat gönderilmede gecikildiği ve buna bağlı olarak diğer yasal süreçlerin geriden geldiği görülmüştür. Dolayısıyla İdarece mevzuata tabi işlemlerin yasal süresi içinde yapılarak sürecin idame ettirilmesi uygun olacaktır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; Bayrampaşa ve Ataşehir hallerinde 764 işyerinin faaliyet göstermekte olduğu, bedellerinin yasal süresinde ödenmemesi halinde, konuyu düzenleyen 5957 sayılı Kanunun ve bağlı Yönetmelik ile Borçlar Kanunu’nda tebligat gönderilmesi ile ilgili yasal bir süre belirlenmediğinden 3-4 ay gibi süreler ile tebligat gönderildiği ve kira bedelleri için yasal gecikme bedeli günlük olarak uygulandığından kamu zararı söz konusu olmayacağı ifade edilmiştir. Tebligat gönderildikten sonraki süreç içeresinde ise gerekli takibat yapılmakta olup, tebligata rağmen kira bedellerini ödemeyenlerle ilgili fesih işlemleri gerçekleştirilmekte olduğu ancak Encümen’in almış olduğu kararlar Mahkemelerin yürütmeyi durdurma ve iptal kararı verdiğinde tahliye işlemi yargı sürecinin vermiş olduğu kararlardan dolayı beklemekte olduğu belirtilmiştir. Ancak ilgili mevzuatlarda tebligat gönderme süresi açısından bir hüküm bulunmaması sebebiyle 3-4 aylık sürelerle tebligat gönderme işlemleri yapıyoruz dese de 7 ayı bulan tebligat süresi bulunduğu, bu konuda hal işyerlerini kiralayanlar arasında belirli bir kıstas olmadığı, bunun yanında kamu zararı oluşturmadığı söylense de işyerinin iflası veya işyeri sahibinin ölümü gibi sebeplerde kamu zararı riski oluşturacağı bu sebeple kirasını zamanında ödemeyen işyeri sahiplerine tebligatların yapılmasında gecikilmemesi gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca tebligat sonrası fesih işlemlerinde mahkemelerin yürütmeyi durdurma veya iptal gibi kararları sonrası bekleme

yapıldığı söylense de tebligata rağmen ödeme yapmayan Bayrampaşa halinde 50 iş yeri Ataşehir halinde ise 18 işyeri toplam 78 işyerinden sadece 3 işyeri için yürütmeyi durdurma veya fesih kararı gönderilmiştir. Geriye kalan 75 iş yeri için herhangi bir kanıtlayıcı evrak sunmamışlardır.

Netice olarak, yapılan tebligata rağmen kira borcunu ödemeyen iş yerlerinin, kira sözleşmelerinin mevzuat uyarınca Belediye Encümeni tarafından feshine karar verilip tahliyesinin sağlanması ayrıca gecikmiş kira borcu bulunan ancak tebligat gönderilmeyen işyerlerine tebligatların yasal süreler içinde gönderilmesinin sağlanması gerekmektedir.