Yapım ihaleleri süreci ve ihale konusu işlerin sağlıklı sonuçlandırılması için öngörülen güvence mekanizmaları etkili işletilememektedir.

1. All Risk Sigorta Poliçelerinin Yürürlükte Olduklarına Dair Belgelerin Hakedişlerin Tahakkukundan Önce İdareye Sunulmaması

   İhale edilen yapım işlerinde all risk sigorta poliçelerinin yürürlükte olduklarına dair belgelerin hakedişlerin tahakkukundan önce idareye sunulmadığı tespit edilmiştir.

   Yapım ihalelerine ilişkin tip sözleşmelerin 17.1’inci maddesinde işin, iş yerinin korunması ve sigortalanması hususu düzenlenmiştir. Söz konusu maddede yüklenicilerin; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı all risk sigorta yaptırma zorunluluğu hüküm altına alınmıştır. All risk sigortaya ilişkin düzenlemelere ise Yapım işleri Genel Şartnamesi'nde yer verilmiş olup bahsi geçen tip sözleşme maddesinde, yaptırılacak all risk sigortaların Yapım İşleri Genel Şartnamesi'ndeki hükümler çerçevesinde yaptırılması gerekliliği düzenlenmiştir.

   Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nde all risk sigortaya ilişkin hususlar 9’uncu maddede düzenlenmiştir. Söz konusu maddede; sigortalara ilişkin poliçelerin ilk hakediş raporunun düzenlenip tahakkuka bağlanmasından önce idareye verilmesi gerektiği, ayrıca sigorta primlerinin ödendiğine ve sigorta sözleşmesinin yürürlükte olduğuna dair sigortacıdan alınacak bir belgenin her hakedişin tahakkuka bağlanmasından önce idareye sunulmasının zorunlu olduğu hususu düzenlenmiştir. Aynı maddede sigortaya esas alınacak bedellerin; işin kendisi için sözleşme bedeli, her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ve benzeri için ise piyasa rayiçlerine göre hesaplanan bedeller olduğu düzenlenmiştir.

   Yapım işlerinde yükleniciler tarafından all risk sigortası yaptırılmakla beraber hakedişlerin tahakkuka bağlanmasından önce sigorta sözleşmesinin devam ettiği ve sigorta primlerinin ödendiğine dair sigortacıdan alınacak belgenin Belediyeye sunulmadığı ve

   
   

   Belediyenin de bu belgenin var olup olmadığına bakmaksızın hakedişleri tahakkuka bağladığı tespit edilmiştir.

   Hakedişlerin tahakkuka bağlanmasından önce yüklenici tarafından sigorta sözleşmesinin devam ettiği ve sigorta primlerinin ödendiğine dair sigortacıdan alınacak belgenin sunulmadığı durumda sigorta poliçesinin yürürlükte olup olmadığı bilinemeyecek ve poliçenin iptal edilmiş olması halinde poliçe kapsamındaki bir rizikonun gerçekleşmesi durumunda Belediye tazminat alamayacaktır.

2. Kesin Teminat Mektuplarının Geçerlilik Süresi Göz Ardı Edilerek Teminat Olma Vasıflarının Yitirilmesine Sebep Olunması

Yükleniciler tarafından kesin teminat mektuplarının geçerlilik süresine dikkat edilmesi gerektiği halde dikkat edilmemesi sonucu sürelerinin geçirildiği, geçerlilik süresi sona eren teminat mektuplarının teminat olma vasıflarının yitirilmesine sebep olunduğu; böyle bir durumda da idare tarafından teminat mektuplarının, sürelerinin geçirilmesine mahal verilmeksizin, nakde çevrilmesi gerektiği halde çevrilmediği görülmüştür.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 18’inci maddesinde teminatlara ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Söz konusu maddede kesin teminatların iadesiyle ilgili olarak;

İş tamamlandığı halde ilgilisi tarafından iadesi istenmemiş, ancak mektup üzerinde öngörülen geçerlilik süresini doldurduğu için teminat olma vasfını yitirmiş olan kesin teminat mektupları ile Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından sosyal güvenlik borcu bulunmadığına ilişkin yazıların geç verilmesi ve kesin teminat mektuplarının geçerlilik süresinin dolması durumunda geçerlilik süresi dolan kesin teminat mektuplarına ilişkin olarak, idarelerce 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 13 ve 14’üncü maddeleri gereğince işlem yapılacağı,

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 13’üncü maddesinin ilk fıkrasında yapım işine ilişkin taahhüdün, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirildiği ve yüklenicinin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra alınmış olan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların varsa eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından sonra yarısının, SGK’dan ilişiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra diğer yarısının yükleniciye iade edileceği,

Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise; yüklenicinin sözleşme konusu iş nedeniyle idareye ve Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret ve ücret sayılan ödemelerden

yapılan kanunî vergi kesintilerinin yapım işlerinde kesin kabul tarihine kadar ödenmemesi halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatların paraya çevrilerek borçlarına karşılık mahsup edileceği,

Hükme bağlanmıştır.

4735 sayılı Kamu İhaleleri Sözleşme Kanunu'nun yukarıda sözü edilen 13' üncü maddesine göre kesin teminatların yüklenicilere iade edilebilmesi için yüklenicilerin SGK'dan alınmış ilişiksiz belgesini idareye sunmaları ve bunun yanında sözleşme konusu işten dolayı idareye de herhangi bir borcunun olmadığının tespiti gerekmektedir. Yükleniciler idareye karşı işin başından kesin kabulün bitimine kadar borçlu duruma düşebileceklerinden kesin teminat mektuplarının bu süre zarfında geçerli ve nakde çevrilebilir şekilde muhafazası zorunludur. Lakin 4735 sayılı Kanun'un 13' üncü maddesinde yapım işlerine ilişkin kesin teminatların ikinci yarısının kesin kabülden sonra, yüklenicinin idareye borcu olmaması ve SGK'dan ilişiksizlik belgesi getirmesi şartlarıyla iade edilebileceği hükme bağlanmıştır. Bu aşamada, SGK'dan ilişiksizlik belgesi getirilmiş olsa dahi, yüklenicinin idareye borcu olması durumunda geçerli ve nakde çevrilebilir bir kesin teminat olmazsa idarenin alacağının tahsili zorlaşacaktır ki kesin teminatlar da zaten böyle bir durum ile karşılaşmamak için alınmaktadır. Anlatılanlara paralel şekilde Kamu İhale Genel Tebliği’nin 18’inci maddesinde; yüklenicinin SGK’ya olan borçlarının ve idareye olan borçlarının tespiti aşamasında kesin teminat mektuplarının geçerlilik sürelerinin dolup hükümsüz kalması riski ortaya çıktığında söz konusu teminat mektuplarının geçersiz kalmasına mahal verilmeksizin nakde çevrileceği hususu düzenlenmiştir.

Aşağıdaki tabloda ayrıntıları verilen yapım işlerinde kesin teminat olarak süreli kesin teminat mektupları alınmış, işlerin geçici kabulü yapılmış, işlere ilişkin olarak SGK’dan ilişiksiz belgeleri getirilerek İdareye sunulmuş ancak geçici kabulden sonra kesin kabule kadar geçen sürede söz konusu teminat mektuplarının geçerlilik süreleri dolmuş ve teminatlar geçersiz hale gelmiştir.

Bu durum, yüklenicilerin geçici kabul ile kesin kabul arasındaki ve teminat süresi adı verilen zaman diliminde İdareye bir borcunun doğması durumunda söz konusu borcun kaynakta kesinti suretiyle tahsilatının yapılamamasına ve dolayısıyla kesin teminat alınmasındaki amacın gerçekleşmemesine neden olacaktır.

Tablo 8: Süresi Dolan ve Hükümsüz Hale Gelen Teminat Mektupları