Şirketin yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoku bulunmamasına rağmen hatalı olarak Verilen Sipariş Avansları Hesabı’nın kullanıldığı görülmüştür.

26/12/1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde düzenlemenin; bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla yapıldığı belirtilmiştir.

Aynı Tebliğ’in V–Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları başlığında; işletmelerin, muhasebe sistemlerini tekdüzen hesap çerçevesi ve hesap planı doğrultusunda kurmak zorunda olduğunu ve hesapların çalışmasının hesap planı açıklamalarında belirtildiği gibi gerçekleşmesi gerektiğini belirtmiştir. Tebliğ’in C-Hesap Planı Açıklamaları ile 159 Verilen Sipariş Avansları başlığında ise hesabın; yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izleneceği hesap olduğu, hesabın işleyişi başlığında da yapılan ödemelerde bu hesaba borç, malın teslimi üzerine ise alacak kaydedileceği belirtilmiştir.

Vergi Usul Kanunu’nun “Özel usulsüzlükler ve cezaları” başlıklı 353'üncü maddesinde; bu Kanuna göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymayanlara 250.000.000 (40.000 TL) lira özel usulsüzlük cezasının kesileceği belirtilmiştir.

Yapılan incelemede, yevmiye defterinin 159.09 alt hesap kodunda; 01.01.2023 tarih ve 1 numaralı açılış fişinde bir şahsa ait toplam 38.758,09 TL, başka bir şahsa ait 14.659,47 TL ile 12.05.2023 tarih ve 1054 numaralı mahsup fişinde bir başka şahsa ait 50.000,00 TL olmak üzere toplam 103.417,56 TL borç bakiye tutarın olduğu görülmüştür. Ayrıca bu hesabın toplam 1.012.329,46 TL tutarında farklı şahıslara/şirketlere ait olarak borç ve alacak çalıştığı görülmüştür. Yukarıda mevzuat hükmünden anlaşılacağı üzere 159 Verilen Sipariş Avansı hesabının yalnızca yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olduğu belirtilmiştir. Ancak şirketin personel şirketi olduğu ve alınan mal veya hizmetlerin şirketin stoklarıyla bir ilgisi bulunmadığı dikkate alındığında hesabın yanlış kullanıldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla söz konusu hesabın hatalı kullanılması sebebiyle bilanço, mizan ve gelir tablosu bu tabloların kullanıcılarına hatalı bilgi üretmiştir.

İdare cevabında, Şirketin deftere ve tablolara yapacağı kayıtları tek düzen hesap planına uygun düzenleyeceğini belirtmiştir.

Sonuç olarak, işletmenin özel usulsüzlük cezasına muhatap olmaması ve ayrıca faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bilgi üretmesi açısından deftere ve tablolara yapılacak kayıtların Tek Düzen Hesap Planı’na uygun olması gerekmektedir.