Belediyenin mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin gerçekleştirilmesinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleriyle öngörülen temel usuller yerine, yaygın olarak doğrudan teminin kullanıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun'un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; kamu idareleri, yapacakları ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu tutulmuş olup aynı maddede, yapılacak olan ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılacağı belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinde ise; ihale usullerinden ayrı olarak, aynı maddenin bentlerinde sayılan hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan teminle karşılanmasına izin verilmiştir.

Yapılan incelemede 2021 yılı içinde toplam 29 ihalede açık ihale usulünün, 19 ihalede ise pazarlık usulünün kullanıldığı görülmüştür. Bunların mal ve hizmet alımı ile yapım işlerine göre dağılımına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 14: 2021 Yılı İhale Sayıları

Yıl içinde mal alım ihaleleri ile 24.416.309,17 TL, hizmet alım ihaleleri ile 29.268.509,75 TL, yapım işi ihaleleri ile 5.425.442,48 TL tutarında harcama yapılmış olmasına karşın, doğrudan teminle mal alımları için 10.363.359,18 TL, hizmet alımları için 15.589.537,54 TL, yapım işleri için 8.043.529,66 TL harcama yapılmıştır. Doğrudan teminle yapılan mal alımları toplam mal alımlarının %29,80’ini; hizmet alımları, toplam hizmet alımlarının %34,75’ini; yapım işleri ise toplam yapım işlerinin %59,72’sini oluşturmaktadır.

4734 sayılı Kanun’da yapılacak olan ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu ihale usullerinden ayrı olarak, sayılan hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin yoluyla karşılanmasına izin verildiği açıklanmıştır. Özellikle doğrudan temin hizmet alımlarının toplam hizmet alımlarının %34,75’ini oluşturması ve doğrudan temin yapım işlerinin toplam yapım işlerinin

%59,72’sini oluşturması Kanun’daki temel usullerin yerine doğrudan teminin yaygın olarak kullanıldığını göstermektedir. Söz konusu husus 2020 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da bulgu konusu olarak yer almış ancak Belediye tarafından tam olarak düzeltilmemiştir.

Kamu idaresince, öngörülemeyen sebeplerden dolayı doğrudan teminle harcama yapılmak zorunda kalındığı ifade edilmiştir. Ancak 4734 sayılı Kanun'un 22’nci maddesinde hangi durumlarda ihtiyaçların doğrudan teminle karşılanabileceği sayılmış, bunların arasında öngörülemeyen sebeplere yer verilmemiştir.

Sonuç olarak belediyenin ihtiyaçlarını önceliklendirip, plan ve program yaparak, bütçesini verimli kullanması ve ihtiyaçların karşılanmasında Kanun’da öngörülen temel ihale usullerinin kullanılması gerektiği düşünülmektedir.