Mersin Büyükşehir Belediyesi 2018 yılı yevmiye defterinin incelenmesi neticesinde; merkezi idare vergi gelirlerinden alınan payların tahakkuk kayıtlarının yapılmadığı görülmüştür.

5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun’un “Payların hesaplanması ve oranı” başlıklı 2’nci maddesinin üçüncü fıkrasına göre, büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 6’sı ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ayrılan payların yüzde 30’u büyükşehir belediye payı olarak ayrılmaktadır. Aynı Kanun’un “Payların ayrılmasına ve gönderilmesine ilişkin esaslar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre; paylar Maliye Bakanlığı tarafından aylık olarak hesaplanmakta, Maliye Bakanlığı büyükşehir belediye paylarını 5’inci maddede belirtilen esaslara göre paylaştırarak bu belediyelere doğrudan, il özel idareleri ve diğer belediyelerin paylarını ise ilgili idarelere aktarılmak üzere tahsil edilen ayı takip eden ayın sonuna kadar İller Bankasına aktarmakta ve İller Bankası, payları 4’üncü ve 5’inci maddelerde belirtilen esaslara göre müteakip ayın en geç onuncu günü mesai saati sonuna kadar ilgili idarelere göndermektedir. Bahsi geçen Kanun’un “Belediye paylarının tahsisine ilişkin esaslar” başlıklı 5’inci maddesinin üçüncü fıkrasında; 2’nci maddenin ikinci fıkrasına göre ayrılan büyükşehirlerdeki ilçe belediyeleri payının; yüzde 90’lık kısmının ilçelerin nüfusuna, yüzde 10’luk kısmının ise ilçelerin yüzölçümüne göre dağıtılacağı, hesaplanan tutardan yüzde 30’luk büyükşehir belediyesi payı ayrıldıktan sonra kalan miktarın büyükşehir ilçe belediyelerinin hesabına İLBANK A.Ş. tarafından aktarılacağı ifade edilmiştir. Aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise; 2’nci maddenin üçüncü fıkrasına göre ayrılan yüzde 6’lık büyükşehir belediye payının yüzde 60’ının doğrudan ilgili büyükşehir belediyesi hesabına aktarılacağı, kalan yüzde 40’lık kısmının yüzde 70’inin nüfusa, yüzde 30’unun yüzölçümü esasına göre büyükşehir belediyeleri arasında dağıtılacağı ifade edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kayıt zamanı” başlıklı 50’nci maddesine göre, bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle

dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir. Bütün malî işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve her muhasebe kaydının belgeye dayanması gerekmektedir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı’nın niteliğini açıklayan 86’ncı maddesinde bu hesabın, mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen faaliyet alacakları ile duran varlıklar ana hesap grubu içerisindeki gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan dönem sonunda vadesi bir yılın altına inenler ve bunlardan yapılan tahsilât ve terkinlerin izlenmesi için kullanılacağı ifade edilmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı’na ilişkin işlemleri düzenleyen 87’nci maddesinde ise, ilgili servislerce tahakkuk bordroları ile ya da tahakkuk fişleri ile muhasebe birimine bildirilen gelirlerden alacak tahakkukları, düzenlenecek muhasebe işlem fişiyle ilgili hesaplara alınarak tahakkuk kayıtları yapılır. Gün içindeki gelirlerden alacak tahakkukları gün sonuna kadar muhasebe servisine bildirilir. İlgili mevzuatı uyarınca diğer kamu idarelerinden alınması gereken yardımlar, paylar veya benzeri gelirler ile nakden alınacak hasılat ve kâr payları tahakkuk ettiğinde gelirlerden alacaklar hesabına kaydedileceği belirtilmiştir.

Yapılan incelemede Mersin Büyükşehir Belediyesine İller Bankası tarafından 2018 yılı içerisinde merkezi idare vergi gelirlerinden aktarılan pay toplamının 240.485.759,10 TL olduğu görülmüştür. İller Bankası tarafından her ay pay aktarımı gerçekleşmektedir. Uygulamada her ayın 10’unda ilgili paylar Belediyenin banka hesabına aktarılmakla birlikte, söz konusu paylar İller Bankası sisteminden (Belediye Bilgi ve Veri Bankası) sistem kullanıcısı tarafından her ayın en geç 3 veya 4’ünde görülebilmektedir. Dolayısıyla yukarıda yer alan mevzuat hükümleri uyarınca, söz konusu payların tahakkuk ettikleri tarihte (Belediye Bilgi ve Veri Bankası’ndan tahakkuk eden payların öğrenildiği tarihte) Mahalli İdareler Detaylı Hesap Planı’nda yer alan 120.05.02.02.51 hesap koduna kaydedilmesi gerekmektedir.

Merkezi idare vergi gelirlerinden alınan payların tahakkuk kayıtlarının yapılmaması neticesinde kurumun 2018 yılı mizanında 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı 240.485.759,10 TL tutarında eksik yer almaktadır.

Tablo 7: Merkezi İdare Vergi Gelirlerinden Alınan Paylar

Kamu idaresi cevabında; Özetle, 2019 yılı Ocak ayı itibarıyla merkezi idare vergi gelirlerinden alınan paylara ilişkin tahakkuk kayıtlarının yapılmaya başlandığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Kurum tarafından verilen cevapta bulguya iştirak edilmiş ve merkezi idare vergi gelirlerinden alınan paylara ilişkin tahakkuk kayıtlarının yapılmaya başlandığı belirtilmiştir. Bulguda da bahsedildiği üzere, kurumun 2018 yılı mizanında 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı 240.485.759,10 TL tutarında eksik yer almaktadır.