Aralarında doğal bağlantı bulunmayan farklı hizmetlerde kullanılacak taşıtların kısmi teklife kapalı olarak birlikte ihale edildiği; ihale şartnamelerinin açıklık ve rekabet ilkesine uygun olarak hazırlanmadığı; şartnamelere konulan fırsat eşitliği ilkesine aykırı hükümlerle tekliflerin tamamının yaklaşık maliyetin üzerinde olmasına ve ihalelerin iptaline yol açıldığı; iptal edilen ihaleler gerekçe gösterilerek doğrudan temin yöntemi ve pazarlık usulüyle (tek

katılımlı) alımlar yapıldığı; bu uygulamalar sonucunda devamlı olarak aynı firmadan araç kiralandığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "Temel İlkeler" başlıklı 5'inci maddesinde; idarelerin, bu Kanun'a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları; aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemeyeceği; ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu belirtilmiştir.

Anılan Kanun’un “Şartnameler” başlıklı 12’nci maddesinde ise, ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verileceği; belirlenecek teknik kriterlerin, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olmasının, rekabeti engelleyici hususlar içermemesinin ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlamasının zorunlu olduğu vurgulanmıştır.

Kamu ihaleleri açısından rekabet ilkesi, idarenin en ehil sözleşmeciyi en uygun bedele bulabilmesini, diğer bir ifadeyle, en kaliteli mal ve hizmeti en uygun bedelle alabilmesini amaçlamaktadır. Kamu İhale Kurumu rekabet ilkesini; ‘’İdarenin ihtiyaç çerçevesi içerisinde isteklilerin birbirleri ile serbestçe yarışabilmeleri yani belli kıstaslar çerçevesinde belli bilgilere sahip olunmasının amaçlandığı’’ şeklinde tanımlamıştır.

Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller'in 5'inci maddesinde ise, kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacının, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanması olduğu belirtilmiştir.

Araç kiralama ihalelerinde tekliflerin tamamının yaklaşık maliyetin üzerinde olmasına ve ihalelerin iptaline yol açan uygulamalar yapılmıştır. İhalelerin kapsamında on kısım araç bulunmasına rağmen, ihaleler kısmi teklife kapalı olarak yapılmıştır. Belli kısımlara verilen teklifler yaklaşık maliyetin altında olmasına rağmen, toplamda yaklaşık maliyeti aşmıştır. İhalelerde şartnamelere konulan hükümlerle taşıtların ihalenin yapıldığı yılda üretilmiş olması şartı getirilmiştir. 2019 yılı Temmuz ve Ağustos aylarında yapılan ihalelere ilişkin

şartnamelerde (2019/277259, 2019/359708) kiralanacak araçların en az 2019 model olması şartı bulunmaktadır.

İdari ve teknik şartnamelere ayrıca araçların en fazla 1.000 kilometrede olması şartı konulmuştur. İhale dokümanlarında, araçların özelliklerine tanımlarda belli bir model ve markayı çağrıştıran çok ayrıntılı nitelikleri taşıması şartı bulunmaktadır. Şartnamelerde hakedişlerin ödenme süresine ilişkin muğlak ifadeler teklif bedellerinin yüksek olmasına yol açmıştır.

Hizmet İşleri Genel Şartnamesi'nin 42'nci maddesinde hakedişlerin ödenme süresine ilişkin, " ... Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça ayda bir defa düzenlenir. Hakediş raporu, yüklenici veya

vekili tarafından imzalandığı tarihten başlamak üzere en geç sözleşmesinde yazılı sürenin sonunda, eğer sözleşmede bu hususta bir kayıt yoksa otuz gün içinde tahakkuka bağlanır. Bu tarihten başlamak üzere otuz gün içinde de ödeme yapılır. " denilmektedir.

Araç kiralama ihalelerine ilişkin sözleşme tasarılarında ise, "Ödemeler, aylık hakedişlerin düzenlenmesi ve firmanın dilekçesinden sonra 60 gün içerisinde yapılacaktır." ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeler hakedişlerin tahakkuka bağlanması ile ödenmesine ilişkin süreler konusunda tereddüt oluşturmaktadır. Bu tereddütler sonucunda, ihalelerde hakedişlerin geç ödeneceği düşünülerek teklifler yüksek tutulmaktadır.

Muğla Büyükşehir Belediyesi araç kiralama ihalelerine ilişkin sözleşme tasarılarında ise, "Ödemeler aylık hakedişler şeklinde gerçekleştirilecektir. Ödemeler, Kontrol Teşkilatı ve yüklenici tarafından imza altına alınan hakediş raporunun İdareye teslim edilmesini müteakip 20 (yirmi) takvim günü içerisinde yapılacaktır." ifadesine yer verildiği görülmektedir.

Öte yandan iptal edilen açık ihalelerden sonra pazarlık usulüyle (21/b) alımlar yapılmışsa da, ihale dokümanlarında yer alan hükümler karşısında tekliflerin tamamının yaklaşık maliyetin üzerinde olması İdare tarafından önceden öngörülemeyecek bir durum değildir. Pazarlık usulüyle yapılan ihalelerde rekabet ortamı sağlanmamış ve ihaleye davet edilen tek firma ile sözleşme imzalanmıştır. 2019 ve 2020 yılları için yapılan iki ihaleyi de aynı firma kazanmıştır.

06.12.2019 tarihinde yapılan ve 08.01.2020 - 08.06.2020 tarihlerini kapsayan açık ihale (2019/555165) ise, kısmi teklif (10 kısım) sunulmasına imkan tanınmış olup, yaklaşık maliyeti

1.366.560 TL olan kısımlar için tek geçerli teklif sahibiyle 1.190.580 TL bedelli sözleşme

imzalanmıştır. Bu ihaleyi de, pazarlık usulüyle yapılan ihalelerin yüklenicisi olan firma kazanmıştır. İhalenin kısmi teklife açık olması nedeniyle yaklaşık maliyetin altında teklif sunulmuştur. Ancak ihaleye katılan iki firmanın teklifi yine yaklaşık maliyetin üzerindedir.

Zira ihaleye ilişkin sözleşme tasarısında, hakedişlerin ödeme süresi konusunda iptal edilen ihalelerden daha muğlak bir ifade kullanılmıştır: "Hakediş ödemeleri Strateji Daire Başkanlığı Muhasebe Birimine teslim edilmesinden itibaren 60 gün içerisinde yapılması öngörülmektedir." Ayrıca bu ihalede iptal edilen ihalelerin aksine araçların en az 2014 model olması yeterli görülmüştür.

Kamu idaresinin cevabında, ihale şartnamelerinin açıklık ve rekabet ilkesine uygun olarak hazırlandığı iddia edilmekteyse de; ihalelerin kısmi teklife kapalı olması ve araçların en fazla 1.000 kilometrede olması şartı açıklık ve rekabet ilkesine uygun değildir.

İhalelerin kısmi teklife kapalı olması, belli kısımlara ekonomik teklif verebilecek firmaların ihalelere katılımını engellemektedir.

Araçların en fazla 1.000 kilometrede olması şartı da, kısa süre içinde yeni araç satın alınması veya kiralanmasını zorunlu hale getirmekte ve yeni aracı olmayan (en fazla 1.000 kilometrede) firmaların ihalelere katılımını engellemektedir.

Araçların en fazla 1.000 kilometrede olması şartının, ihale süresinin 36 ay olmasından dolayı tasarruf amacıyla getirildiği savunulmaktaysa da, rekabetin sağlanmadığı ihaleler ve doğrudan teminle alımlar piyasa rayiçlerine göre yüksek bedellerle gerçekleştirilmektedir. Ayrıca mevzuatta ihale süresinin 36 aydan az olamayacağına ilişkin bir hüküm de bulunmamaktadır.

Öte yandan, ihale dokümanlarında araçların özelliklerine ilişkin tanımlarda belli bir model ve markayı çağrıştıran çok ayrıntılı tanımlara yer verilmesi de, rekabeti engelleyici niteliktedir.

İhalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlama sorumluluğu çerçevesinde, 4734 sayılı Kanun'da yer alan temel ilkelere uyulması; aralarında doğal bağlantı bulunmayan farklı hizmetler için kullanılacak taşıtların birlikte ihale edilmesi halinde ihalenin kısmi teklife açık olarak yapılması; şartnamelere

ihalenin iptaline yol açacak hükümler konulmaması; mevzuata aykırı olarak pazarlık usulüyle alım yapılmaması gerekmektedir.