Malatya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce Hazine adına kayıtlı taşınmaz üzerinde Belediye lehine 30 yıl için kurulan bağımsız ve sürekli nitelikli üst hakkı için yapılan ödemelerin, duran varlık hesaplarında izlenmeden doğrudan giderleştirildiği görülmüştür.

İrtifak hakkı bir taşınmaz üzerinde yararlanmaya ve kullanıma rıza göstermeyi veya mülkiyete ilişkin bazı hakların kullanılmasından vazgeçmeyi kapsayan ve diğer bir taşınmaz veya kişi lehine aynî hak olarak kurulan yükümlülüktür.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 704’üncü maddesinde, arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümlerin taşınmaz mülkiyetinin konusunu oluşturduğu, 726’ncı maddesinde ise bir üst irtifakına dayalı olarak başkasına ait bir arazinin altında veya üstünde sürekli kalmak üzere inşa edilen yapıların mülkiyetinin irtifak hakkı sahibine ait olduğu belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un, 826’ncı maddesinde taşınmaz maliki tarafından üçüncü kişi lehine arazisinin altında veya üstünde yapı yapmak veya mevcut bir yapıyı muhafaza etme yetkisi veren bir irtifak hakkı kurulabileceği ifade edilmiştir. Ayrıca kurulan üst hakkının, bağımsız ve sürekli nitelikte olması halinde üst hakkı sahibinin istemi üzerine tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydedileceği belirtilmekte olup maddenin devamında en az otuz yıl için kurulan üst hakkının, sürekli nitelikte olduğu ifade edilmiştir. Kanun’un 827’nci maddesinde ise üst hakkının içerik ve kapsamıyla ilgili olarak resmî senette yer alan, özellikle yapının konumuna, şekline, niteliğine, boyutlarına, özgülenme amacına ve üzerinde yapı bulunmayan alandan faydalanmaya ilişkin sözleşme kayıtlarının herkes için bağlayıcı olduğu ifade edilmiştir.

Yine aynı Kanun’un 998’inci maddesinde, tapu siciline taşınmaz olarak; araziler, taşınmazlar üzerindeki bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyetine konu olan bağımsız bölümlerin kaydedilebileceği, 1008’inci maddesinde ise, taşınmaza ilişkin olarak mülkiyet hakkının, irtifak haklarının ve taşınmaz yüklerinin ve rehin haklarının tapu kütüğüne tescil edileceği hüküm altına alınmıştır.

İrtifak hakkı olan üst hakkı, tapu kütüğüne tescil ile kurulmakta olup, üst hakkı sahibine yapı üzerinde irtifaka bağlı bir mülkiyet hakkı sağlamaktadır. Müstakil ve daimi nitelikte olan üst hakkı en az 30 yıl müddetle tesis edilmiş bulunması şartı ile bir taşınmaz mal gibi ayrı bir tapu kütük sayfasına kaydedilebilmektedir.

Öğretide, üst hakkı sahibinin bina üzerindeki mülkiyetinin, bunu sağlayan irtifak hakkından ayrı ve müstakil bir mevcudiyeti bulunmadığı, bu mülkiyetin arazideki irtifakın bina üzerinde sağladığı bir yetkiden ibaret olduğu, bina üzerindeki mülkiyetin bunu sağlayan irtifaka ayrılmaz şekilde bağlı ve onun mukadderatına tabi olduğu, üst hakkının sona ermesi üzerine mülkiyet hakkına ilişkin olarak Medeni Kanun'un 726’ncı maddesi ile tanınmış olan istisna ortadan kalkacağı için inşaatın artık arazinin mülkiyetine tabi olacağı kabul edilmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 186’ncı maddesinin birinci fıkrasında, yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlıklar ile bunlara ilişkin birikmiş amortismanların “25 Maddi Duran Varlıklar” hesap grubu içinde takip edileceği; 187’nci maddesinin ikinci fıkrasının (a/1) alt bendinde ise edinilen maddi duran varlıkların maliyet bedeli ile hesaplara alınacağı, maliyet bedeline varlıkların elde edilmesi için yapılan her türlü giderin ilave edileceği belirtilmiştir.

Adı geçen Yönetmelik’in, 223’üncü maddesinde duran varlık niteliği taşıyan ve duran varlık hesap gruplarına girmeyen, diğer duran varlıklar ile ilgili duran varlık hesaplarından, bu gruptaki hesaplara aktarılan amortismana tabi varlıkların birikmiş amortismanlarının izlenmesi için diğer duran varlıklar hesap grubunun kullanılacağı; 226’ncı maddesinde ise duran varlık hesap grubunda açıklanan hesaplar kapsamına girmeyen duran varlıkların 297 Diğer Çeşitli Duran Varlıklar Hesabında izlenmesi gerektiği ifade edilmiştir.

“Eski Yimpaş Binası” olarak adlandırılan Hazine adına kayıtlı Malatya İli Battalgazi İlçesi, Çamurlu Mahallesinde bulunan 4648 Ada ve 4 parsel numaralı 17.062,02 m2 yüzölçümlü taşınmaz Malatya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce (Milli Emlak Müdürlüğü) 30 yıl için üst hakkı kurularak Malatya Büyükşehir Belediyesine devredilmiştir. Söz konusu işlem 09.03.2021 tarihinde tapu kütüğüne daimi ve müstakil üst hakkı olarak tescil edilmiştir. Belediye tarafından

30 yıl süre ile irtifak hakkı tesisi edilen arsa vasıflı taşınmaz üzerinde bulunan ve tamamlanmamış 21.329,44 m2 inşaat alanlı alışveriş merkezi, 18.041,56 m2 inşaat alanlı otel inşaatlarının tamamlanması ve otopark alanları ile sosyal donatı ve ticari tesisler yapılması amacı ile yatırım ve işletme hakkı ihalesi yapılmış ve binaların yapımına başlanmıştır.

Malatya Büyükşehir Belediyesi ile Malatya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü arasında yapılan protokol gereğince üst hakkı karşılığında yıllık 1.584.000,00 TL bedel belirlenmiştir. Belediye tarafından 12.02.2021 tarihinde üst hakkı bedelinin ilk taksiti olarak 475.500,00 TL ödenmiş ve bu bedelin tamamı 630 Giderler Hesabı kullanılarak giderleştirilmiştir. Söz konusu tutarlar taşınmaz üzerinde bulunan taşınmazların inşaatının tamamlanarak ticari alan olarak

kullanımı amacı ile ödenecek olup, ödeme tutarlarının varlık hesaplarında takip edilmesi gerekmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti uyarınca, söz konusu hatanın düzeltildiği bildirilmiş olsa da 2022 yılında yapılan işlemin 2021 yılı mali tablolarında oluşan hatayı düzeltici etkisi bulunmamaktadır.

297 Diğer Çeşitli Duran Varlıklar hesabında aktifleştirilmesi gereken söz konusu harcamanın anılan mevzuat hükümlerine aykırı olarak 630 Giderler Hesabı ile doğrudan giderleştirilmesi sonucunda 2021 yılı Bilançosu ve Faaliyet Sonuçları Tablosunda hataya neden olunmuştur.