4734 sayılı Kanun'daki temel ilkelere uyulmadığı; aralarında doğal bağlantı bulunmayan kent temizliği için araç kiralama hizmetleri ile personel taşıma hizmetlerinin kısmi teklife kapalı olarak birlikte ihale edildiği; ihalelerde yeterlilik kriterlerinin rekabeti sınırlandırıcı nitelikte olduğu; teknik şartnamelerin ihalelerde açıklık ve rekabet ilkesine uygun olarak hazırlanmadığı; mevzuata ve kamu yararına uygun gerekçesi olmadan pazarlık usulüyle ihale yapıldığı tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 11’inci maddesinde; üst yöneticilerin kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını sağlamaktan sorumlu oldukları ve bu sorumluluklarının gereklerini harcama yetkilileri aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 8’inci maddesinde de; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi ve kullanılmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 'Temel İlkeler' başlıklı 5'inci maddesinde; idarelerin, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları; aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemeyeceği; ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu belirtilmiştir.

Anılan Kanun’un “Şartnameler” başlıklı 12’nci maddesinde ise, ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verileceği; belirlenecek teknik kriterlerin, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olmasının, rekabeti engelleyici hususlar içermemesinin ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlamasının zorunlu olduğu vurgulanmıştır.

2016 yılı sonunda kent temizliği için araç kiralama hizmetleri ile personel taşıma hizmetleri ayrı ayrı ihale edilmiştir. 13.09.2019 tarihinde (2.649.316 TL yaklaşık maliyetli) mevzuata ve kamu yararına uygun gerekçesi olmadan pazarlık usulüyle (21/b) ihale yapılmıştır. Onay belgesinde gerekçe bulunmamaktadır. Bu ihalede aralarında doğal bağlantı bulunmayan kent temizliği için araç kiralama hizmetleri ile personel taşıma hizmetleri kısmi teklife kapalı olarak birlikte ihale edilmiştir. 11.12.2019 tarihinde yapılan 38.531.906 TL yaklaşık maliyetli ihale de aynı şekilde yapılmıştır. Her iki ihaleyi de aynı firma kazanmıştır. Açık ihalede binek araçlar için diğer firmalar tarafından daha ekonomik teklifler sunulmuştur.

Kamu ihaleleri açısından rekabet ilkesi, idarenin en ehil sözleşmeciyi en uygun bedele bulabilmesini, diğer bir ifadeyle, en kaliteli mal ve hizmeti en uygun bedelle alabilmesini amaçlamaktadır. Kamu İhale Kurumu rekabet ilkesini; ‘’İdarenin ihtiyaç çerçevesi içerisinde isteklilerin birbirleri ile serbestçe yarışabilmeleri yani belli kıstaslar çerçevesinde belli bilgilere sahip olunmasının amaçlandığı’’ şeklinde tanımlamıştır.

Kent temizliği için araç kiralama hizmeti alımı ihalelerinde, araçların önemli kısmı için "kendi malı olma" şartının getirilmesi ihalelere katılımı sınırlandırmakta ve mevcut yüklenici lehine haksız rekabet oluşturulmaktadır. İhale dokümanı alan firmalar istenilen araçların kendi malı olması şartının ihaleye katılımı zorlaştırdığı, fırsat eşitliğini engelleyici nitelikte olduğu ve ihalenin üzerlerinde kalıp kalmayacağı belli olmadan araç satın alma zorunluluğunun getirildiği gerekçeleriyle Belediyeye itirazda bulunmaktadırlar. Bu itirazlara kendi malı olma şartının getirilmesinin idarenin takdir yetkisinde olduğu şeklinde cevap verilmektedir. Oysa bu takdir yetkisi sınırsız değildir. Kamu İhale Kurulu kararlarına göre; makine, teçhizat ve ekipman için kendi malı olma şartının aranmaması esastır ve istisnai şartların oluşmasına bağlıdır.

Yeterlik kriteri olarak sadece K1 belgesinin geçerli sayılması da rekabeti sınırlandırmıştır. Zira 11.12.2019 tarihli ihaleye ilişkin İdari Şartnamenin (7.1.h.) numaralı maddesinde, "4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu'nun 5.maddesi ve Karayolu Taşıma Yönetmeliği'nin 6.maddesi gereğince Ulaştırma Bakanlığı Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğünden alınmış K1 yetki belgesinin aslı veya noter onaylı sureti ihale teklif dosyası ile birlikte sunulacaktır." denilmektedir.

Kamu İhale Kurulu kararlarında, kent temizliği ihalelerine katılımda idarece yeterlik kriteri olarak sadece K1 yetki belgesinin geçerli sayılmasının ihaleye katılımı daraltıcı ve mevzuata aykırı olduğu, K1 yetki belgesine ilaveten C1, C2, L1, L2, R1 ve R2 yetki belgelerinin

de ihaleye katılımda kabul edilmesi gerektiği belirtilmektedir.

İdari ve teknik şartnamelerin ihalelerde açıklık ve rekabet ilkesine uygun olarak hazırlanmaması da rekabeti sınırlandırmakta ve mevcut yükleniciye avantaj sağlamaktadır. Şartnamelerde işin her türlü özelliğinin belirtilmesi zorunlu olduğu halde, Teknik Şartnamede araçların hangi güzergahlarda çalıştırılacağı, mahallelerin çöp toplama programlarının nasıl olduğu, araçların katedeceği mesafelerin yaklaşık kaç kilometre olduğu belirtilmemiştir. Ancak mevcut yüklenici bu bilgilere sahiptir.

Nitekim 23.11.2016 tarihinde yapılan 33 ay süreli ihalede doküman alanların sayısı 22 olduğu halde, teklif verenlerin sayısı 6 olup, bunun sadece ikisi geçerli olarak kabul edilmiştir. 11.12.2019 tarihinde yapılan ihalede doküman alanların sayısı yine 22 olduğu halde, ihalede geçerli teklif verenlerin sayısı 4'tür. İhale dokümanı alan firmalardan 13 tanesi açıklık ve rekabete aykırı hususlar nedeniyle itirazda bulunmuş olup, ihaleye katılmamışlardır.

Öte yandan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller'in 5'inci maddesinde ise, kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacının, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanması olduğu belirtilmiştir.

658.790 TL yaklaşık maliyetli (sözleşme bedeli: 625.746 TL) 13.12.2016 tarihinde yapılan 33 aylık binek hizmet aracı kiralama (01.01.2017-30.09.2019) ihalesinde de, rekabet ilkesine aykırı olarak araçların firmanın kendi malı olması ve (16) Bursa plakalı olması şartları getirilmiş olup; doküman alanların sayısı 5 olduğu halde, bu ihaleye tek firma katılmış ve kazanmıştır. Bu ihalede yaklaşık maliyet için sadece 3 fiyat teklifi alınmış olup, bunların en yükseği ihaleyi kazanan firmaya aittir.

İhalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlama sorumluluğu çerçevesinde, ihalelerde temel ilkelere uyulması; idari ve teknik şartnamelerde işin her türlü özelliğinin belirtilmesi; kendi malı olma şartı konusundaki takdir yetkisinin rekabeti sınırlandıracak şekilde kullanılmaması; yeterlilik belgesi olarak K1 yetki belgesine ilaveten C1, C2, L1, L2, R1 ve R2 yetki belgelerinin de ihaleye katılımda kabul edilmesi; mevzuata aykırı olarak pazarlık usulüyle ihale yapılmaması gerekmektedir.