Karar Künyesi
2020 yılı içinde yapılan bazı mal alımlarında yanlış ihale yöntemleri kullanılarak alım yapıldığı tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” Başlıklı 5’inci maddesinde; İdarelerin bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği belirtilmiştir.
4734 Sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendinin hatalı kullanımı
Belediyenin bütçe içi işletmesi olan su ve gazoz fabrikasında pet şişe yapımında kullanılmak üzere satın alınan makinenin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21/b bendi kullanılarak temin edildiği tespit edilmiştir.
Kanun’un 18’inci maddesinde ihale usulleri olarak açık ihale, belli istekliler arasında ihale ve pazarlık sayılmıştır. İdarenin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin özellikleri, 21’inci maddede düzenlenen pazarlık usulünde sayılan hallerden birine giriyorsa bu takdirde idareler ihtiyaçlarını pazarlık usulüyle temin edebileceklerdir.
Anılan maddenin (b) bendine göre; Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması hallerinde bu usul kullanılarak ihtiyaç duyulan mal ve hizmetler temin edilebilecektir.
Bozdoğan Belediyesinde 2020 yılında, 21/b usulü uygulanarak bütçe içi işletmede kullanılmak üzere KDV hariç 1.800.000,00 TL bedelle makine alındığı görülmüştür. Alınan makine, su ve gazoz fabrikasında pet şişe imalatında kullanılmaktadır. Yani makine belediyenin kamusal hizmetlerinde kullanılmak üzere değil ticari amaçla kullanılmak üzere satın alınmıştır.
Pazarlık usulünün (b) bendine bakıldığında; doğal afetten, salgın hastalıktan, can ve mal güvenliğinden, önceden öngörülemeyen hallerin ortaya çıkmasından ve ani ve beklenmeyen durumlar gibi nedenlerden bahsedilmiştir. (b) bendindeki düzenlemeyle, bu gibi durumların ortaya çıkması halinde mal ya da hizmetlerin ivedilikle temin edilebilmesi amaçlanmıştır.
Dolayısıyla ticari amaçla alınmak istenen mal ya da hizmetlerin temininde 21’inci maddenin (b) bendinin kullanımı, ilgili hükmün düzenleniş amacına uygun olmamaktadır.
4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin (c) bendinin hatalı kullanımı
İhtiyaç duyulan alanlarda kullanılmak üzere alınan sac varillerin 4734 sayılı Kanun’un 22/c bendi kapsamında temin edildiği tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinde ihale usulleri olarak açık ihale, belli istekliler arasında ihale ve pazarlık sayılmıştır. İhale usulleri arasında sayılmamış olmasına rağmen 22’nci maddede düzenlenen doğrudan temin ise bir alım yöntemi olarak belirlenmiştir. Buna göre maddenin bentlerinde sayılan hallerin varlığı durumunda, idareler 18’inci maddede belirtilen ihale usullerini kullanmaksızın ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri doğrudan temin yöntemiyle satın alabileceklerdir.
Aynı Kanun’un “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesinin 1’inci fıkrasının (c) bendine göre; Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması halinde doğrudan temin yönteminin kullanılabileceği belirtilmiştir.
Bu alım usulü daha çok bilişim ve yazılım gibi özel nitelikli hizmetler ile teknolojik altyapısı bulunan mal alımlarında hizmet kalitesi ve mal standardizasyonunun sağlanmasının amaçlandığı durumlarda kullanılabilmektedir.
Yapılan incelemelerde, ihtiyaç duyulan muhtelif yerlerde kullanılmak üzere 226.147,00 TL bedelle satın alınan sac varillerin alımında 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin (c) bendinin kullanıldığı görülmüştür. Alınan malın niteliği, ilgili bentte sayılan koşulları karşılamamaktadır.
Ihtiyaç duyulan mal ve hizmetler ile yapım işlerinin ihale mevzutına uygun bir biçimde temin edilebilmesi için hem ihtiyaca konu mal yada hizmetin doğru bir biçimde belirlenmesi hem de bu işlemleri gerçekleştirecek kişilerin ihale mevzuatı hükümlerini işlem öncesinde incelemeleri oldukça önemlidir. Bu sayede belirlenen ihtiyacın, mevzuatın hangi hükmü/hükümleri doğrultusunda temin edilebileceği de görülmüş olacaktır.