İdare tarafından anahtar teslim götürü bedelle ihalesi gerçekleştirilen Trabzon Otobüs Terminali İkmal İnşaatı Yapım İşi ve Ortahisar İlçesi Yalıncak Mahallesi Plaj Düzenleme İnşaatı İşinde, ihale aşamasında öngörülebilir nitelikteki durumlar için sözleşmenin yürütülmesi aşamasında proje değişikliğine gidilerek iş artışı yapıldığı ve proje değişikliklerine ilişkin onayların imalatlar gerçekleştikten uzun bir süre sonra alındığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesine göre, uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Aynı Kanunun 4’üncü maddesine göre ise “uygulama projesi”, belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği projeyi ifade etmektedir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Projelerin uygulanması” başlıklı 12’nci maddesinde sözleşme konusu işlerin, idare tarafından yükleniciye verilen veya yüklenici tarafından hazırlanıp kamu idaresince onaylanan uygulama projelerine uygun olarak yapılacağı, sözleşme konusu işlerle ilgili proje ve benzeri teknik belgelerde değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkansız olduğu hallerde, idarenin işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkili olduğu belirtilmiştir.

Aynı Şartnamenin 21’inci maddesinde;

Yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan işin;

1. Sözleşmeye esas proje içinde kalması,

   
   

2. İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,

şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin

% 10’una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20’sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir.

hükmü bulunmaktadır.

Yukarıdaki mevzuat hükümleri uyarınca, idarelerin öngörülemeyen durumlar nedeniyle projelerde değişiklik yapabilecekleri ve iş artışına gidecekleri belirtilmiş olup bu kapsamda yapının her türlü ayrıntısının belirlendiği uygulama projelerinin uygun zemin etütleri yapılarak ve her türlü arazi ve iklim koşulları dikkate alınarak belirlenmesi gerekir.

Yapılan incelemede ise Ortahisar İlçesi Yalıncak Mahallesi Plaj Düzenleme İnşaatı İşinde ilk projede belirtilen çeşitli imalatların; görsel ve estetik açıdan yetersiz kalacağı, temizlenmesi zor olduğundan kullanışsız olması, deniz kaynaklı ortaya çıkacak nemin etkisiyle dayanıksız hale geleceği, bölgenin iklim ve yağmur koşulları dikkate alındığında yetersiz kalacağı, taşıyıcı aksamın gerekli yükü taşıyamayacağı, ahşabın fiziksel özellikleri nedeniyle projeye uygulanamayacağı, mevcut alanın eğimli olmasından dolayı kot farkının bulunduğu gibi gerekçelerle proje değişiklikleri yapılarak iş artışına gidildiği görülmüştür. Aynı şekilde Trabzon Otobüs Terminali İkmal İnşaatı Yapım İşinde ise, yapı alanının dere kenarında olması gerekçe gösterilerek zeminden kaynaklı su sızıntılarını bertaraf etmek üzere su basman kotunun yükseltilmesi ve çeşitli yalıtım malzemelerinin kullanılmasına yönelik proje değişikliği yapılarak iş artışına gidilmiştir.

Ayrıca her iki ihalede de proje değişiklik onayları, gerekli imalatlar gerçekleştikten uzun bir sonra idare tarafından onaylanmış ve proje değişiklik onayını müteakip hakedişlere dahil edilmiştir. Proje değişikliğine ilişkin onaylar olmadan imalatların gerçekleşmesi Türk Borçlar Kanununun “vekaletsiz iş görme” hükümlerinin uygulanması sonucunu doğuracağı gibi, gerekli imalat tutarlarının proje değişiklik onayını müteakip hakedişlere dahil edilmesi de fiyat farkının hesabında dikkate alınan uygulama ayı endekslerinin hatalı uygulanmasına neden olabilecektir.

Kamu idaresi cevabında; yapının daha kullanışlı olması ile çevre ve kullanım etkilerinden çok daha az etkilenmesi kapsamında projenin uygulanması aşamasında da ilgili müdürlüklerce çeşitlik teknik değerlendirmeler yapıldığı ve bunun sonucunda en uygun malzemelerin seçildiği, yer teslimi yapıldıktan sonra çevresel ve yapısal faktörlerin daha net değerlendirilebildiği, bu değerlendirme sürecinin belli bir süre zarfı gerektirdiği, iş kalemlerinin bir biri ile bağlantılı devam etmesi gereken işler neticesinde proje değişikliği için durdurulmasının iş programı, ödenek aktarımı ve taahhüdün süresince tamamlanması açısından sorunlar oluşturabileceği belirtilmiştir.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ve ikincil mevzuatta, yapım işlerinde proje değişikliklerinin nasıl ve hangi şartlar altında yapılacağı belirtilmiştir. İlgili mevzuat incelendiğinde, ihale aşamasında istekliler arası rekabetin sağlanmasını temin etmek üzere, önceden öngörülebilecek bir durum olan çevresel etkiler ve malzemenin kullanışlılığı gibi sebeplerle proje değişiklikleri yapılması imkanı bulunmamaktadır. Ayrıca, proje değişikliklerine ilişkin resmi ve yazılı onayların imalatlar yapıldıktan çok sonra alınması da değişikliklerin teknik detaylarında belirsizlik ve uyuşmazlıklara, yapılan imalatlardan doğan sorunların sorumluluklarının tayininde belirsizliklere ve fiyat farkı ödemelerinde hatalara yol açacaktır.

Yukarıda açıklanan nedenlerle, anahtar teslim götürü bedelle ve uygulama projesi üzerinden ihale edilen yapım işlerinde, uygulama projesinin yapının her türlü gereksinimini içerek şekilde hazırlanması, sadece öngörülemeyen durumlar için proje değişikliği suretiyle iş artışına gidilmesi ve proje değişiklik raporları idare tarafından onaylandıktan sonra gerekli imalatların yapılması gerekmektedir.