Karar Künyesi
2022 yılı içerisinde geçerli olan su ve atık su tarifelerinin incelenmesi neticesinde; yalnızca konut abone grubunda bulunanlar için tarifede kademelendirme yapıldığı, bunun dışındaki hiçbir abone grubu için kademelendirme uygulamasına gidilmediği, bu suretle kullanan öder ilkesine ve sosyal adalet gereklerine uygun davranılmadığı görülmüştür.
2560 sayılı Kanunun “Tarife Tespit Esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde “Su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması, septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılır. Bu tarifelerin tespitinde, yönetim ve işletme giderleri ile, amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve bir kâr oranı esas alınır” hükümleri yer almaktadır.
Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği’nin “Su tasarrufu ve verimliliği” başlıklı 15’inci maddesinde;
“(1) Sürdürülebilir su kullanımının sağlanması ve kullanan öder ilkesinin gerçekleştirilmesi ve yaygınlaştırılması maksadıyla yetkili idareler;
Kullanılmış suların yeniden kullanımının özendirilmesini,
Sulama ve insani tüketim maksatlı su tarifelerinin kullanıcılar tarafından suyun verimli kullanımını özendirecek şekilde belirlenmesini,
Üretim ve tüketim bazında su dengesinin gözetilmesini,
ç) Tasarruflu ve verimli su teknolojilerinin ve mevcut en iyi tekniklerin kullanımının özendirilmesini,
sağlamakla yükümlüdür.” denilmektedir.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından düzenlenen 1’inci Su Şurası Sonuç Bildirgesinde tam maliyet esaslı su ve atık su fiyatlandırması ile ilgili çalışmalara başlanarak suyun tasarruflu kullanımını hedefleyen kademeli tarifeler ile düşük gelirli hane gruplarını gözeten sosyal ve adil su tarifeleri uygulanacağı karar altına alınmıştır.
Yargı mercilerince alınmış, tüketimde tasarrufun sağlanması amacını gerçekleştirmeye yönelik kademelendirme yapılması işleminde hukuka aykırılık görülmediğine ilişkin kararlar da mevcuttur.
İSKİ Abone Hizmetleri Tarife ve Uygulama Yönetmeliği’nde işyeri, ticari ve mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yer olarak tanımlanmış, işyerleri, ferdi şantiye işyerleri, belediye iştiraklerine ait tüm hizmet binaları ve tesisleri işyeri abone grubunda yer alan aboneler olarak tek tek sayılmıştır.
Tarifede işyeri büyüklükleri ile ilgili hiçbir ayrım yapılmamış; ticari-sınai, endüstriyel işletmeler ile küçük esnaf ve sanatkârların işyeri abone grubunda yer alması sağlanmıştır. Bir başka deyişle düşük gelire sahip ve nispeten daha az su tüketimi yapan küçük işyerleri olarak nitelendirilebilecek bakkal, terzi, kuaför gibi esnaf ve sanatkâr işletmeleri ile yüksek gelire sahip ve nispeten daha yüksek miktarlarda su tüketimi yapan büyük sanayi işletmeleri su bedellerini aynı tarife üzerinden ödemektedir.
Kullanan öder prensibi doğal kaynak kullanıcıları arasındaki yükü, kullanım oranları çerçevesinde paylaştırmaktadır. İSKİ, mevcut durumda konut aboneleri için 2 kademeli bir tarife uygularken işyeri aboneleri için kademeli tarife uygulamamaktadır. Buna göre konut aboneleri açısından kullanan öder prensibinin yerine getirildiğini, ancak işyeri abone grubundakiler için böyle bir prensibin tesis edilmediğini söylemek doğru olacaktır.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından;
Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmeliğin “Su Tasarrufu ve Verimliliği başlıklı” 15’inci maddesinde su tarifelerinin kullanıcılar tarafından suyun verimli kullanımını özendirecek şekilde belirlenmesi gerektiğine, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan 1’inci Su Şurası Sonuç Bildirgesinde suyun tasarruflu kullanımını hedefleyen kademeli su tarifeleri uygulanması gerektiğine ilişkin düzenlemeler olduğu, bununla birlikte İSKİ’nin İçme Suyu Master planında; mevcut durumda işyeri aboneleri için kademeli tarife uygulanmadığı, düşük gelire sahip küçük işyerleri (örneğin bakkal berber, terzi) ile yüksek gelirli sanayi tesisleri ve işletmeler için aynı tarifenin uygulandığı, düşük gelire sahip küçük esnaf arasında daha adaletli bir uygulama yapmak amacıyla ticari abonelere yönelik su tarifeleri için kademelendirme yapılması gerektiği yönünde İdare tarafından karar alındığı ifade edilmiştir. Su tarifelerinin hazırlanarak Genel Kurula sunulması aşamasında yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve kararlar
doğrultusunda kademeli tarife belirlendiği, gerek 2022 yılı Kasım ayında gerekse 2023 yılı Mayıs ayında yapılan Genel Kurullara sunulan tarife taslaklarında işyerleri için 3 kademeli tarife belirlendiği, ancak Genel Kurul’un bu hususu kabul etmeyerek tek kademeli tarife belirlediği ifade edilmiştir.
Sonuç olarak; işyeri abone grubunda yer alan abonelerin su kullanım eğilimlerine göre çeşitli gruplara ayrılarak, daha az kullanana daha düşük tarife, daha çok kullanana daha yüksek tarife uygulanacak şekilde değişken su ücreti tarifeleri uygulamasının; kullanılan su miktarını düzenleyici ve tüketim üzerinde etkili olacağı açıktır. Böyle bir uygulama, kullanan öder ilkesi gereğince daha çok kullananın daha çok ödeme yapması ve su tüketimini azaltmanın teşvikini sağlayacağı gibi düşük gelirli işletmeler ile yüksek gelirli işletmeler arasında sosyal adaletin sağlanmasına da hizmet edecektir.