Belediyede birim fiyat teklif alınarak ihale edilen Asfal Plenti Mal Alım İşinde iş artışına ilişkin şartlar oluşmamasına rağmen mevzuatta öngörülmeyen bir fiyat tespit yöntemiyle iş artışı yapıldığı görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme türleri” başlıklı 6’ncı maddesinde bu Kanun’a göre yapılacak ihaleler sonucunda; mal veya hizmet alımı işlerinde işin ayrıntılı özelliklerine dayalı olarak idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemleri için istekli tarafından teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan toplam bedel üzerinden birim fiyatlı sözleşme düzenleneceği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesinde; mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan işin; sözleşmeye esas proje içinde kalması ve idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması, şartlarıyla, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde %20’sine kadar oran dahilinde süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabileceği belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Mal ve hizmet alımlarında iş artışı ve iş eksilişi” başlıklı 26’ncı maddesinde 4735 sayılı Kanun’un 24’üncü maddesinin uygulamasına ilişkin olarak birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal alım sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin

%20’sine kadar iş artışının, birim fiyat üzerinden sözleşmeye bağlanan mal alımları için söz konusu olabileceği belirtilmiş olup birim fiyat üzerinden sözleşmeye bağlanan işlerde iş artışı iş kalemleri üzerinden değerlendirilmektedir.

Bu kapsamda, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal alım işlerinde iş artışı yapılabilmesi için öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması, artışa konu olan işin sözleşmeye esas proje içinde kalması, idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması ve iş artışı yapılacak iş kalemin bedelinin sözleşmede belirli olması gerekmektedir. Fiyatı belli olmayan iş kalemleri için ise Yapım İşleri Genel Şartnamesi ve Hizmet İşleri Genel Şartnamesinde yeni iş kalemi fiyatının

nasıl belirleneceğine ilişkin düzenleme yapılmışken mal alımı ihaleleri için bir düzenleme bulunmamaktadır.

İhale dosyası incelendiğinde, yukarıda birim fiyat teklif cetvelinde gösterildiği üzere Belediye tarafından 160 ton/saat kapasiteli plent tesisi işi mal alımı olarak birim fiyat teklif cetvelinde tek kalemde ihale edilerek sonuçlandırılmıştır. İşe ait Teknik Şartname incelendiğinde ise plent tesisinin dozajlama sistemi, kurutucu sistem, agrega elevatörü, filler sistemi, mikser kulesi, kontrol kabini, kontrol ve güç sistemleri, kuru tip toz tutucu filtre ünitesi, egzost fanı ve bacası, elektrikli ısıtma sistemi, bitüm tankları ve bitüm dolaşım sistemi, basınçlı hava sistemi, 800 kva trafo, 80 ton kapasiteli kantar ünitelerden oluştuğu görülmüştür.

Alımı yapılan plent tesisi yukarıda sıralandığı üzere birden çok mal kalemini içermektedir. İdare tesisi bir bütün olarak değerlendirdiğinden plent tesisinin bünyesinde bulunan girdiler (bitüm tankı, kantar vb.) için ayrı ayrı teklif alınmadığı gibi yaklaşık maliyette belirlenmemiştir. İşin içeriğinden de görüldüğü üzere işin ayrıntılı özellikleri ve miktarı belediye tarafından belirtilmiş olmasına rağmen sistemin tamamının kurulumu için toplam bedel üzerinden birim fiyat cetvelinde tek kalemde teklif alınarak ihale sonuçlandırılmıştır.

Belediye tarafından işin devamı sırasında birim fiyat teklif cetvelinde fiyatı belli olmayan üç adet bitüm tankı için mevzuatta öngörülmeyen bir yöntemle iş artışına gidilmiştir. Buna göre birim fiyat teklif cetvelinde fiyatı bulunmayan bitüm tankları için yüklenici firma dahil üç ayrı firmadan proforma fatura alınmış olup firmaların verdikleri teklif kapsamında hesaplanan 1.077.000 TL ortalama fiyata ilk ihaledeki kırım oranı olan %5,125 uygulanarak yaklaşık maliyet 1.021.803,75 TL belirlenmiştir.

Bunun üzerine, yüklenici firma üç adet bitüm tankı için yeni belirlenen yaklaşık maliyetten daha düşük olan 990.000 TL tutarında teklif vermiş, en düşük teklif olan bu tutara ilk ihaledeki kırım oranı olan %5,125 uygulandığında 939.262,50 TL fiyat tespit edilmiş ve bu fiyattan bitüm tankları yüklenici firmadan alınmıştır.

Kamu idaresinin cevabında, tesisin bir bütün olarak değerlendirildiği, ancak bu bütünlük içerisinde bulunan 50 ton kapasiteli bitüm tankının kapasitesinin planlanan üretim için yeterli gelmeyeceği için nakliyede sorun yaşanacağı belirlendiğinden ilave 3 adet daha tank alınmasına karar verildiği, iş kalemi mevcut olmamakla birlikte teknik şartnamesinde kalem olarak tarifi bulunan bu kalem için piyasadan fiyat almak suretiyle yeni birim fiyat tespiti yapılarak iş artışı yoluna gidildiği ve bundan sonraki birim fiyat mal alım ihalelerinin kalemlerinin belirlenmesinde daha dikkatli davranılacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, bitüm tankı birim fiyat üzerinden sözleşmede belirlenmemiş olmasına rağmen mevzuatta öngörülmeyen bir yöntemle tespit edilen bedel üzerinden iş artışı yapılmasının uygun olmadığı değerlendirilmektedir.

Bu kapsamda birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal alım ihalelerinde sözleşmeye bağlanan iş kalemlerini belirlerken daha dikatli davranılması gerektiği düşünülmektedir.