Su ve atık su tarifesine esas su birim fiyatının tespitinde kaçak su kullanımı maliyet hesabına dâhil edilmektedir.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde; su satışı, kanalizasyon sistemi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması ve septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılacağı, söz konusu tarifelerde yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah, tevsi masrafları ve bir kâr oranının esas alınacağı; tarifelerin tespiti ve tahsilatla ilgili usul ve esasların bir yönetmelik ile belirleneceği hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu madde uyarınca, su satışı ve atık suların uzaklaştırılması ve septik çukurların boşaltılması işlemlerine ilişkin hizmetler ile ilgili tarifelerin hangi kriterlere göre hesaplanacağının, bu şekilde saptanan bedellerin hangi usul ve esaslara göre tahsil edileceğinin belirlenmesi amacıyla GASKİ Tarifeler Yönetmeliği yayımlanmıştır.

Yönetmelik’in “Tarifenin esasları” başlıklı 7’nci maddesinde; “Su satışı ve atık suların uzaklaştırılması tarifesinin belirlenmesinde rol oynayan iki ana faktörden birincisi yönetim ve işletme giderleriyle, amortismanlar, aktifleştirilmeyen yenileme, ıslah ve tevzi masrafları ve kâr oranıdır.” denilmektedir.

Ayrıca Yönetmelik’in “Ölçülebilir su satış miktarı” başlıklı 8’inci maddesi;

“Tarifenin belirlenmesindeki ikinci ana faktör üretilen ve kayıplar düşüldükten sonra yapılacağı varsayılan ölçülebilir su satış miktarıdır.

Su satış miktarının tahminine; gerçekleşen satışlarla, üretim artışı sağlamak ve kayıpları azaltmak amacıyla alınacak önlemelerin sonuçları gerçekçi bir şekilde değerlendirilerek ulaşılır.” şeklinde düzenlenmiştir.

2560 sayılı Kanun’a göre; yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah, tevsi masrafları maliyete esas toplam gideri oluşturmaktadır. Birim su ve atık su maliyeti ise maliyete esas toplam giderin, sisteme giren yani üretilen su miktarına oranlanmasıyla bulunmaktadır. Söz konusu maliyete belirli bir kar oranı dâhil edilerek tarifeye esas su birim fiyatı tespit edilmektedir.

GASKİ Tarifeler Yönetmeliği’ne göre; yönetim ve işletme giderleri ile amortismanlar, aktifleştirilmeyen yenileme, ıslah ve tevsi masrafları maliyete esas toplam gideri oluşturmaktadır. Birim su ve atık su maliyeti ise maliyete esas toplam giderin, kayıplar düşüldükten sonra satışı yapılması tahmin edilen yani tüketilen toplam su miktarına oranlanmasıyla bulunmaktadır. Söz konusu maliyete belirli bir kar oranı dâhil edilerek tarifeye esas su birim fiyatı tespit edilmektedir.

Su kayıpları, fiziksel kayıplardan ve idari kayıplardan oluşmaktadır. Fiziksel kayıplar, temin ve dağıtım hatları ile servis bağlantılarından, borulardan ve bağlantı parçalarından, servis depolarından oluşan sızıntı sulardır. İletim ve dağıtım sırasında üretilen su miktarının bir bölümü boru hatlarında ve bağlantı parçalarında, servis depolarında meydana gelen sızıntılar nedeniyle kaybolmaktadır. İdari kayıplar ise su sayaçlarındaki ölçüm ve okuma hataları ile kayıt hatalarından ve izinsiz tüketimden kaynaklanan su kayıplarından oluşmaktadır. İzinsiz tüketim, yasal olmayan bağlantılar ve sayaçlara müdahale yolu ile kaçak su kullanımını ifade etmektedir.

Yapılan incelemeler neticesinde; GASKİ Tarifeler Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinde; “Tarifenin belirlenmesindeki ikinci ana faktör üretilen ve kayıplar düşüldükten sonra yapılacağı varsayılan ölçülebilir su satış miktarıdır.” hükmünde yer alan “kayıplar” ifadesinin hem fiziksel kaybı hem de kaçak su kullanım miktarını ifade ettiği ve İdare tarafından tarifeye esas su birim fiyatının belirlenmesinde önemli bir unsur olan birim su ve atık su maliyetinin, maliyete esas toplam giderin kayıplar düşüldükten sonra tüketilen su miktarına oranlanmasıyla bulunduğu tespit edilmiştir. Bu uygulama sistemde oluşan fiziksel kayıp ve kaçak su kullanım miktarlarının tümüyle tarifeye yansıtılması anlamını taşımaktadır.

Tarifeye esas su birim fiyatının belirlenmesinde fiziksel kayıp ve kaçak su kullanım ayrımının yapılması önem taşımaktadır. Fiziksel kayıpların önemli bir kısmının sistemsel olduğu ve yüksek basınçlarda engellenmesinin pek mümkün olmadığı düşünüldüğünde tarifeye dâhil edilmesi makul karşılanabilir. Ancak kaçak su kullanım miktarlarının da tarifeye yansıtılması, yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişiler tarafından kullanılan su maliyetinin, kurallara uyan abonelerden tahsili anlamını taşıyacağından hukuk devleti ve adalet düşünceleri ile bağdaşmamaktadır.

Söz konusu denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından özetle; 2021 yılı su maliyetleri hesaplanırken belirtilen hususa dikkat edileceği ifade edilmiştir.

Sonuç itibariyle, fiziksel kayıp ve kaçak su kullanım ayrımının yapılarak, kaçak su kullanım maliyetinin tarife hesabına dâhil edilmemesi gerekmektedir.