Üniversitede, döner sermaye işletmesi dâhilinde gelir düzeyi iyi olan döner sermaye işletme birimlerinden mali durumu zayıf olan döner sermaye işletme birimlerine yıl içinde karşılıksız bağış ve transfer niteliğinde aktarmalar yapıldığı, bu işlemin sorunlara yol açtığı görülmüştür.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 58’inci maddesi (a) fıkrasında: “Yükseköğretim kurumlarında üniversite yönetim kurulunun önerisi ve Yükseköğretim Kurulunun onayı ile döner sermaye işletmesi kurulabilir. … Döner sermaye işletmesi faaliyetlerinden elde edilen gelirler, birimler itibarıyla ayrı hesaplarda izlenir” denilmektedir. Söz konusu Kanun maddesi hükmüne göre döner sermaye işletmesi faaliyetleri, gelir ve giderleri birimler itibarıyla ayrı ayrı takip edilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemelerde; Üniversite'de Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü altında çok sayıda döner sermaye birimi kurulduğu görülmektedir. Bu birimlerin kimisi hiç gelir elde edemezken kimisi çok az gelir elde etmekte, bazıları ise kendi giderlerinin çok üzerinde gelir elde etmektedir. Döner Sermaye İşletme Müdürlüğünde mali durumu iyi olan döner sermaye işletmeleri birimlerinden mali durumu zayıf olan döner sermaye işletmeleri birimlerine aktarma yapılmaktadır. Bu amaçla hiç geliri olmayan fakülte, enstitü, yüksekokul, meslek yüksekokulu ve uygulama araştırma merkezleri döner sermaye işletme birimi olarak tanımlanmıştır. Ayrıca Üniversitenin özel bütçesinden karşılanması gereken bakım-onarım ve yapım işi, demirbaş alımı, tüketim malzemesi alımı vb. giderlerin döner sermaye kaynaklarından karşılandığı tespit edilmiştir. Bu yol genelde özel bütçe disiplini içinde alımı veya yapımı zor olan harcamalarda, özellikle eşik değerlerin altında kalmak veya %10 limitine takılmamak için doğrudan teminle

satın alım düşünüldüğünde tercih edilebilmektedir.

Örneğin, Açıköğretim Fakültesi döner sermaye biriminin ATABAUM’a fatura karşılığı ödediği 3.273.509,58 TL da toplama dâhil edildiğinde diğer birimlere 8.021.015,07 TL aktarmış; buna karşın diğer birimlerden 500 bin TL kaynak almıştır. Açıköğretim Fakültesi biriminin 2019 yılında net 114.913.169,11 TL faaliyet geliri, 3.144.095,02 TL dönem zararına rağmen bankada 2020 yılına devreden 21.056.899,61 TL nakdi bulunmaktadır. Bağışlanan bu miktarlar ödeyenler için gider olarak, alan birimler açısından gelir olarak kaydedilmektedir.

Birimler arasındaki borç niteliğinde olmayan karşılıksız transferlerin bir diğer ortaya çıkardığı sorun Üniversite Döner Sermaye İşletmesi’nin mali tablolarında gelir bölümünün 602 nolu Hesapta gerçekçi olmayan bir fazlalığa neden olmasıdır. Ve bütün olarak konsolide tablolar üzerinde karın ve paralel olarak giderin arttığı gibi bir izlenim yaratmaktadır. Zira konsolide gelir tablosu birimlerin mali tablolarının bir araya getirilmesinden oluşmaktadır. Bu bir araya getirme sırasında mükerrer miktarlar dışarıda bırakılamamaktadır. Nitekim İşletme’nin 2019 gelir tablosunun 602 Diğer Gelirler kaleminde tamamı transfer ve bağıştan kaynaklanan 20.805.888,32 TL bulunmaktadır ve bu miktar transferi alan birim için bir gelir durumundayken transferi yapan birim bakımından zaten edinilmiş olan gelirinden vazgeçme anlamını taşımaktadır. Transferi yapan birim bu miktarları Genel Yönetim Giderleri içerisinde 770.05.09.09 Diğer Transferler kalemine kaydetmektedir.

Karşılıksız kaynak aktarımı ile ilgili "2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu" ve "2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 58. Maddesine Göre Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasında Uyulacak Esaslara İlişkin Yönetmelik" incelendiğinde bu konuda herhangi bir düzenlemenin olmadığı görülmektedir. Ancak Yükseköğretim Kurulu Başkanlığınca hazırlanarak 18 Haziran 2020 tarih ve 31159 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve adı geçen Yönetmelik'i uygulamadan kaldıran Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik'in 8'inci maddesinin 7'nci bendine konan hüküm ile tıp fakültesi, diş hekimliği fakültesi ve sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları tarafından elde edilen gelirler hariç olmak üzere, döner sermaye işletmesine bağlı birimler arasında karşılıksız veya borç olarak kaynak aktarımı yapılabilme imkânı getirilmiştir. Yine de bu imkân dâhilinde yapılacak aktarmalarda bulguda açıklanan muhasebe sorunları sürecektir. Bu sorunların çözümü bakımından döner sermayeli kuruluşların muhasebe işlemlerini düzenleyen Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nde de gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği düşünülmektedir.