İdarenin 2023 mali yılı Bilançosunun “25- Maddi Duran Varlıklar” hesap grubunda yer alan varlıkların net defter değerlerinin, tam doğru ve gerçeğe uygun tutarları göstermediği görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği “25 Maddi duran varlıklar” başlıklı 186’ncı maddesinde bu hesap grubunun, idarelerce faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlıklar ile bunlara ilişkin birikmiş amortismanların izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiş ve hesap grubuna ait işlemleri açıklayan 187’nci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendinde ise;

“ç) Maddi duran varlıkların amortisman işlemleri

1. Bir yıldan fazla kullanılabilen ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalan maddi duran varlıklar için aşağıdaki hükümlere göre amortisman ayrılır.

2. ...Varlıkların ilk defa amortisman hesaplanmasına esas alınacak değeri kayıt bedelidir. Ancak, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş olan varlıklar için amortisman hesaplamasına esas alınacak değer düzeltme sonucu ortaya çıkan değerdir. Bir varlık için yapılan harcamaların, varlığın iyileştirilmesi, ömrünün uzatılması veya veriminin arttırılması sonucunu doğurması durumunda amortisman hesaplaması varlığın yeni değeri üzerinden yapılır. Bir varlığın kullanımından elde edilebilecek ekonomik fayda tüketildikçe, bu tüketimi yansıtabilmek amacıyla ayrılan amortismanların birikmiş tutarı, varlığın defter değeri altında eksi değer olarak gösterilir.” denilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükmüne göre bir maddi duran varlığın amortisman hesaplanmasına esas alınacak değeri; ilk defa amortisman hesaplanmasına esas alınacaksa kayıt bedeli, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş olan varlıksa düzeltme sonucu ortaya çıkan değer, eğer söz konusu varlık kayıtlarda mevcut bir varlıksa ve varlığın iyileştirilmesi, ömrünün uzatılması veya veriminin arttırılması sonucunu doğuracak harcamalar yapılmışsa harcamaların eklenmesiyle bulunacak yeni değeri olmalıdır. Yine amortisman ayrılmış bir varlığın kullanımından elde edilebilecek ekonomik fayda tüketildikçe, bu tüketimi yansıtabilmek amacıyla ayrılan amortismanların birikmiş tutarı, varlığın defter değeri altında eksi değer olarak gösterilir. Bir başka deyişle maddi duran varlıkların net defter değeri, varlığın ilgili muhasebe hesabındaki kayıtlı değerinden, birikmiş tükenme ve amortisman paylarının düşülmesi suretiyle hesaplanmaktadır.

Öte yandan 16.12.2023 tarihli ve 32401 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinde Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması konulu, 85 sıra No.lu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’nin “Enflasyon düzeltmesi işlemleri” başlıklı 5’inci maddesinde;

Yönetmelik kapsamındaki kamu idarelerinin 31.12.2023 tarihli mali tablolarının madde de açıklanan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak hesapların Yönetmelik eki EK-1’de yer alan parasal olmayan kalemler olduğu, enflasyon düzeltmesi sonrası yeni değerin, ilgili kalemlerin kayıtlı değerlerinin Yönetmelik eki EK-2’de yer alan formüle göre hesaplanan düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle bulunacağı, bulunan yeni değer ile eski değer arasındaki farkın, enflasyon düzeltmesi olarak kayıtlara alınacağı,

Enflasyon düzeltmesi işleminin, mali yıl sonu itibarıyla amortisman işlemlerinden önce geçici mizana yansıyacak şekilde yapılacağı, 698-Enflasyon Düzeltmesi Hesabının bakiyesinin geçici 1'inci maddede belirtilen durum haricinde 690-Faaliyet Sonuçları Hesabına aktarılacağı, birikmiş amortisman tutarlarının, ait oldukları varlığın düzeltme katsayısı ile düzeltilerek amortisman ayırma işleminin, enflasyon düzeltmesi sonucu ortaya çıkan yeni değer esas alınarak, bu yeni değerin ilgili kalemin kalan ekonomik ömrüne eşit dağıtılması suretiyle yapılacağı,

Taşınmazlara ait hesaplardaki enflasyon düzeltmelerinin, taşınmazların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda ortaya çıkacak enflasyon farkı tutarları için düzenlenecek taşınmaz kayıt formlarının ilgili muhasebe birimlerine iletilmesi suretiyle yapılacağı, taşınmaz kayıt formlarında yapılacak güncelleme için enflasyon düzeltmesi farklarının geçici 2 nci maddede belirtilen durum haricinde taşınmaz bazında ilgili birimlere iletileceği hükümleri yer almıştır.

İdarenin 2023 mali yılı bilançosunda, maddi duran varlıklar hesap grubunda yer alan varlıkların amortisman kayıtlarının incelenmesinde; 250- Arsa ve Araziler Hesabına ait amortisman hesaplama ve kaydetme işlemlerinin yapılmadığı, 251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı ve 252- Binalar Hesabı’na ait amortisman işlemlerinin muhasebe kayıtlarında ödeme emri belgesi ve muhasebe işlem fişindeki değerler üzerinden hesaplanarak yapıldığı, bunlara bağlı olarak taşınmazlarla ilgili ayrılan amortisman tutarları eksik olduğundan, taşınmazların net defter değerlerinin, tam doğru ve gerçeğe uygun tutarları göstermediği, ayrıca 2023 yılı sonu itibarıyla yapılması gereken enflasyon düzeltmesi işlemlerinin de kayda alınabilmiş taşınmazların güncel olmayan değerlerine göre yapıldığı için tam, doğru ve gerçeği yansıtmadığı görülmüştür. Bu durumun; taşınmaz envanter çalışmalarının tamamlanarak kayıtlara alınmaması, kayıtlı olanların kayıtlı değerlerinin güncellenmemesi ve değerleme işlemlerinin yapılmaması ve tüm bu bilgilerin muhasebe birimine aktarılması için, Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik ekindeki yıl sonunda düzenlenmesi gereken taşınmaz bilgilerine ait formların düzenlenmemesi nedenleriyle taşınmaz malların kayıtlı değerlerinin tam, doğru ve gerçeği yansıtmamasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

Kamu idaresinin cevabında bulgumuza iştirak edilmiş olup; söz konusu eksikliklerin, taşınmaz envanter kayıt işlemlerinin tamamlanmadığından kaynaklandığı, envanter çalışmalarının taşınmaz programına kayıt edilmesi işlemlerine müteakip muhasebe işlemleri de düzenlenerek bilançoda yer alan ‘Maddi Duran Varlıklar’ hesabı iş ve işlemlerinin Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğine göre yapılarak bulguya konu aksaklıkların giderileceği belirtilmiştir. Fakat bulgu konusu edilen işlemlerin tamamlanmaması nedeniyle 2023 mali yılı Bilançosunun “25- Maddi Duran Varlıklar” hesap grubunda yer alan varlıkların net defter değerlerinin, tam doğru ve gerçeğe uygun tutarları göstermemesi hatasının devam ettiği görülmüştür.

İdarenin sahip olduğu ve muhasebe sisteminde maddi duran varlıklar hesap grubunda izlenen, taşınır ve taşınmaz mallarının tam, doğru ve gerçeğe uygun olarak net defter değerleri üzerinden raporlanabilmesi için; tüm taşınmazların envanter çalışmaları tamamlanarak, kayıtlı olmayanların kayda alınması, kayıtlı olanların değerlerinin güncellenmesi, 85 No.lu Tebliğ esaslarına göre enflasyon düzeltmesi işlemleri yapılarak, taşınmazlara ilişkin amortisman hesaplama ve amortisman kaydetme işlemlerinin taşınmazların güncel değerleri esas alınarak yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.