Karar Künyesi
İdare tarafından ihale edilen, mal ve hizmet alım işlerinde; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde pazarlık usulü ile ihaleye yapıldığı görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel ilkeler" başlıklı 5’inci maddesinde; “… Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.
Kanun’un bu hükmüne göre, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usullerinden olup, pazarlık usulü istisnai bir ihale usulüdür ve sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılmalıdır.
Kanun’un pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesinin şartlarını düzenleyen 21’inci maddesinin (b) bendinde; “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.” denilmek suretiyle, bu bent gereğince pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesine ilişkin özel haller sayılmıştır.
Kanun’un bu hükmü değerlendirildiğinde anlaşılacağı üzere, önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçlar, yapım tekniği açısından özellik arz etmeyen veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği bulunmayan işlerin 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) fıkrası kapsamında değerlendirilme imkânı bulunmamaktadır.
Bir durumun, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi açısından, “idarece öngörülemeyen olay” içerisinde değerlendirilebilmesi için; durumun idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte olması gerekmektedir. Bunun yanında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için diğer şartların yanında ihalenin ivedi olarak yapılmasının da zorunlu olması gerekmektedir. Bununla beraber, ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp “ivedilik” Kanun’da belirtilen doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği olayların ortaya çıkması gibi şartlara bağlanmıştır. Bir işin acilen yapımına
idarece karar verildiği durumlarda Kanun’da belirtilen diğer şartlar mevcut değil ise, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmemektedir.
Yapılan incelemede aşağıda yer verilen ihalelerin şartları oluşmadığı halde 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre pazarlık usulüyle ihale edildiği ve sözleşmeye bağlandığı tespit edilmiştir.
İdare tarafından 2019 yılında 01.10.2019-30.09.2022 tarihleri arasını kapsayacak şekilde üç yıl süreli “Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesi yapıldığı, bu ihalenin sözleşme süresinin bitmesinden 45 gün önce, aynı hizmet alım işi için tekrar açık ihaleye çıkılmak üzere, 17.08.2022 tarihinde ihale ilanı verildiği, ancak 80 araç için ihaleye çıkılan araç sayının 76’ya düşürülmesi gerekliliğinin ortaya çıkması ve bu durumun zeyilname ile düzeltilmesinin mümkün olmaması gerekçe gösterilerek açık ihalenin 13.09.2022 tarihinde iptal edildiği anlaşılmıştır. Açık ihalenin iptal edilmesi üzerine, hizmetin devamlılığı gerekçe gösterilerek söz konusu hizmet alım işi 01.10.2022-31.12.2022 tarihleri arasını kapsayacak şekilde 3 ay süreli olarak, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre şartları oluşmadığı halde pazarlık usulüyle ihale edilmiş ve sözleşmeye bağlanmıştır.
Söz konusu hizmet alım işi için 27.09.2022 tarihinde ilan verilerek 01.01.2023 tarihi sonrası için tekrar açık ihale süreci başlatılmış, bu süreçte ihale ilanına yapılan itiraz ve şikayetler sonucunda, ihale itiraz ve şikayetlerin haklılığı ve buna ilişkin düzeltici işlem tesis edilememesi gerekçe gösterilerek açık ihale tekrar iptal edilmiş ve söz konusu hizmet alım işi 01.01.2023-30.06.2023 tarihlerini kapsayacak şekilde 6 ay süreli olarak, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre pazarlık usulüyle ihale edilmiş ve sözleşmeye bağlanmıştır.
27.12.2022 tarihinde sözleşmesi imzalanan Yeni Yıl Organizasyon Hizmeti Alım İşinde; İdare tarafından İstanbul Valiliği ve Beşiktaş Kaymakanlığı’na 22.11.2022 tarihinde bahsi geçen organizasyonların yapılabilmesine yönelik olarak yazılar yazılmış, İdareler tarafından olumlu veya olumsuz bir cevapta bulunulmamıştır. İBB’ye yazılan 24.11.2022 tarihli ve yer tahsisi ile ilgili yazıya ise olumlu cevap verilmiştir. Bunun üzerine bahsi geçen hizmet alımı 21.12.2022 tarihinde şartları oluşmadığı halde 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin
(b) bendine göre pazarlık usulüyle ihale edilmiş ve sözleşmeye bağlanmıştır.
- 11.10.2022 tarihinde sözleşmesi imzalanan Tüm Kurumsal Matbaa Baskılı Malzemelerin Basılması ve Asılması işinde, İdare tarafından 05.09.2022 tarihinde açık ihale
yapılmış olup ihaleye 1 firma teklif vermiştir. Firmanın ekonomik ve mali yeterliliğe ilişkin istenen bilanço bilgileri tablosunda idari şartnamede belirlenen oranları karşılamadığından değerlendirme dışı bırakılmış ve ihale iptal edilmiştir. Bunun üzerine bahsi geçen mal ve hizmet alımı şartları oluşmadığı halde 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre pazarlık usulüyle ihale edilmiş ve sözleşmeye bağlanmıştır. Bu alım 02.11.2022 tarihinde sonlanmış ve idare 31.10.2022 tarihinde bu iş için açık ihale yapmıştır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, idare tarafından ihtiyaçların tam ve doğru olarak zamanında tespit edilmesi ve buna göre ihale dokümanlarının hazırlanarak ihale süreçlerinin başlatılması gerekmektedir. İhale sürecine ilişkin olarak ortaya çıkması muhtemel olan itiraz ve şikayetlerin ve/veya önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçların, idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte bir olay olarak değerlendirilerek 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre pazarlık usulüyle ihale edilmesi mümkün görülmemektedir. Nitekim yukarıda yer verilen alımların “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” niteliklere sahip olmadıkları açıktır. Dolayısıyla söz konusu mal ve hizmet alım işlerinin temel ihale usulleri tercih edilerek ihale edilmemesi ve 4734 sayılı Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendine göre gerekli şartlar oluşmadığı halde istisnai bir ihale usulü olan pazarlık usulü tercih edilerek ihale edilmesi, anılan madde hükümleri yanında Kanun’un 5’inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında yer alan ihale ilkelerine de aykırılık teşkil etmektedir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup bundan sonraki yapılacak iş ve işlemlerde bulgu konusu hususa dikkat edileceğini bildirmiştir.
Sonuç olarak, kaynakların verimli kullanılması ve kamu yararının korunmasını sağlamak amacıyla gerekli şartlar oluşmadan ihalelerin istisnai bir usul olan pazarlık usulüne göre ihale edilmemesi, ihtiyaçların tam ve doğru olarak zamanında tespit edilmesi ve buna göre ihale dokümanlarının hazırlanarak alımların Kanun’un belirlemiş olduğu temel ihale usulleri ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir.