Üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projeleri üzerinde yeterli gözetimin kurulmadığı; sonuç raporlarını teslim etmeyen projelere mevzuatta öngörülen yaptırımların uygulanmadığı ve bu proje yürütücülerine mevzuata aykırı şekilde yeni proje verildiği görülmüştür.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Amaç” başlıklı 4’üncü maddesinde; “yüksek düzeyde bilimsel çalışma ve araştırma yapmak” yükseköğretim kurumlarının amaçları arasında sayılmıştır.

Aynı Kanun’un “Rektör” başlıklı 13’üncü maddesinde; rektörün bilimsel ve idari gözetim ve denetimin yapılmasında ve bu görevlerin alt birimlere aktarılmasında, takip ve

kontrol edilmesinde ve sonuçlarının alınmasında birinci derecede yetkili ve sorumlu olduğu belirtilmiştir.

26.11.2016 tarih ve 29900 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik’in “Proje raporları” başlıklı 8’inci maddesinde; kabul edilen bir projenin yürütücüsünün komisyona altı ayda bir geçmiş dönemdeki çalışmalarla ilgili bilgilerin yer aldığı ara rapor sunacağı, komisyonun ise projenin türüne ve özelliğine göre ara rapor sunma sürelerini ve koşullarını değiştirebileceği ve proje yürütücüsünün, protokolde belirtilen bitiş tarihini izleyen en geç üç ay içerisinde, araştırma sonuçlarını içeren proje sonuç raporunu komisyon tarafından belirlenen formata uygun olarak sunacağı, lisansüstü tez projeleri için, ilgili birimlerce onaylanmış tezlerin de sonuç raporu olarak kabul edilebileceği, sonuç raporunun komisyon tarafından değerlendirilerek projenin başarılı sayılıp sayılmayacağına karar verileceği ifade edilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in “Proje süresi ve bütçesi” başlıklı 9’uncu maddesinde; projelerin komisyon tarafından onaylanan çalışma takvimine ve bütçe planına uygun olarak yürütülmesinin esas olduğu; ancak, gerekli hallerde proje yürütücüsünün talebi, komisyonunun kararı ile projeler için ek süre, ilave bütçe verilebileceği; bilimsel araştırma projelerinin ek süreler dâhil en çok otuz altı ay içerisinde tamamlanacağı, tez projeleri için verilen sürelerin, yetkili birimler tarafından tezler için verilen yasal ek süreleri kapsayacak şekilde uzatılabileceği; ancak tez projeleri için sağlanacak mali desteklerin, ilgili lisansüstü eğitim ve öğretim mevzuatında belirlenen normal öğrenim süreleri ile sınırlı olduğu belirtilmiştir.

Buna göre; yürütülen bilimsel araştırma projeleri için altı ayda bir (komisyon farklı bir zaman dilimi belirlemişse belirlenen zaman dilimi sonunda) ara raporun, komisyona sunulması; projelerin, en geç otuz altı ay içinde bitirilmesi ve bitiş tarihinden itibaren üç ay içerisinde sonuç raporlarının hazırlanması ve komisyona teslim edilmesi gerekmektedir.

Bilimsel araştırma projelerinin yönetim çerçevesi, Üniversite Senatosu tarafından kabul edilen Bilimsel Araştırma Projeleri Hazırlama ve Değerlendirme Yönergesi ile belirlenmiştir. Bu çerçevede, bilimsel araştırma projeleri ile ilgili önerilerin değerlendirilmesi, proje uygulamalarının izlenmesi ve denetlenmesi ve gerektiğinde projelerin iptal edilmesi görevleri Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonuna verilmiştir.

Söz konusu Yönerge’nin “Proje İptali” başlıklı 25’inci maddesinde; komisyonca kabul edilen bir mazeret gösterilmeden, ara raporun bir aydan ve sonuç raporun dört aydan fazla

gecikmesi halinde projelerin iptal edilebileceği ve “Uygulanacak yaptırımlar” başlıklı 26’ncı maddesinde de; ara raporun bir aydan ve sonuç raporun dört aydan fazla gecikmesi nedeniyle projesi iptal edilen yürütücünün iki yıl süreyle yeni bir proje başvurusunda bulunamayacağı ve bu sürenin başlangıç tarihi olarak iptal tarihinin esas alınacağı belirtilmiştir.

Mevzuatta yer alan düzenlemeler çerçevesinde, yükseköğretim kurumlarına bilimsel çalışma ve araştırma yapma görevi verilmiş, bilimsel araştırma projeleri bu hedefe ulaşmak amacıyla yürütülen çalışmalar olarak tanımlanmış ve projelerin yürütülmesi için kamu kaynaklarının ne şekilde kullanılacağı belirlenmiştir. İlgili mevzuatla söz konusu bilimsel çalışmalar üzerinde kurulacak denetim mekanizmaları da belirlenmiş, rektörler bilimsel gözetim ve denetimden birinci derecede sorumlu tutulmuş, bilimsel araştırma projelerinin yürütülmesi ve denetlenmesi amacıyla da Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu oluşturulmuştur.

Üniversitenin iç mevzuatında, proje ara raporunun bir aydan ve sonuç raporunun dört aydan fazla gecikmesi projelerin iptaline sebep olan haller arasında sayılmış, projesi iptal edilen yürütücülerin iki yıl süreyle yeni bir proje başvurusunda bulunamayacakları belirlenmiştir.

Yapılan incelemelerde, 2021 yılı uygulamalarında yukarıda belirtilen mevzuata aykırı aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:

1. Sonuç raporları zamanında teslim edilmeyen, halen devam etmekte olan ve Yönergede öngörülen müeyyideler uygulanmayan projeler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

   ‌Tablo 13: Raporu Zamanında Teslim Edilmeyen Bilimsel Araştırma Projeleri

   
   

   Proje No	Proje Bütçesi	Rapor Teslim Tarihi
   2012-10-03-14	70.500,00 TL	15.01.2014
   2012-20-00-19	14.000,00 TL	26.03.2014
   2013-27736359-01	25.000,00 TL	07.07.2014
   2012-10-03-05	12.500,00 TL	24.09.2014
   2012-20-00-10	9.204,00 TL	24.09.2014
   2012-17-10-04	129.806,00 TL	08.02.2015
   2013-72118496-07	12.500,00 TL	20.02.2015
   2013-72118496-08	10.500,00 TL	20.02.2015
   2012-10-03-18	12.427,00 TL	13.03.2015
   2012-17-10-03	23.257,00 TL	27.05.2015
   2014-27736359-02	575.000,00 TL	16.06.2015
   2013-98150330-02	25.000,00 TL	06.01.2016

   
   

   2014-33822697-01	25.750,00 TL	26.01.2016
   2014-77654622-03	24.560,00 TL	02.07.2016
   2014-84906727-02	12.350,00 TL	01.01.2017
   2015-96421612-01	26.615,00 TL	19.01.2017
   2016-93733444-01	13.340,00 TL	20.10.2017
   2015-48680909-02	9.340,00 TL	23.11.2017
   2017-51871678-01	66.080,00 TL	28.06.2018
   2017-72118496-01	25.000,00 TL	19.01.2019
   2017-64154304-02	21.970,00 TL	16.02.2019
   2016-73308182-01	60.000,00 TL	20.03.2019
   2017-48680909-01	23.220,00 TL	16.04.2019
   2018-76962555-01	4.200,00 TL	26.09.2019
   2018-43085703-01	10.000,00 TL	26.09.2019
   2018-74509460-01	12.500,00 TL	26.09.2019
   2017-84644672-01	14.545,00 TL	19.01.2020
   2017-73338635-01	498.900,00 TL	04.02.2020
   2018-53326746-02	3.500,00 TL	27.03.2020
   2018-27095600-02	7.975,00 TL	27.03.2020
   2017-21345936-01	11.000,00 TL	15.04.2020
   2019-52053101-03	30.000,00 TL	06.08.2020
   2019-76962555-01	6.520,00 TL	25.12.2020
   2018-84906727-01	12.500,00 TL	28.03.2021
   2020-39971044-01	24.000,00 TL	05.07.2021
   2020-19959079-01	1.500,00 TL	02.08.2021
   2019-92060550-01	28.320,00 TL	06.08.2021
   2018-75737790-01	93.390,00 TL	17.09.2021

   
   

2. Raporları zamanında teslim edilmemiş olduğu halde müeyyide uygulanmayan ve Yönergeye aykırı şekilde yeni proje verilen durumlar şunlardır:

   1. 2014-33822697-01 numaralı projenin 26.01.2016 tarihinde teslim edilmesi gereken kesin raporu teslim edilmemiş olduğu halde, aynı akademisyene 2017-28886752-03 numaralı ve 2019-28886752-01 numaralı projeler verilmiştir.

   2. 2014-84906727-02 numaralı projenin 01.01.2017 tarihinde teslim edilmesi gereken kesin raporu teslim edilmemiş olduğu halde aynı akademisyene 2021-84906727-02 numaralı proje verilmiştir.

Kurumda yürütülen Bilimsel Araştırma Projeleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde, projelerin izleme ve denetlenmesinin yeterli şekilde yapılmadığı ve mevzuatta yer alan hükümlerin tatbik edilmediği görülmüştür. Projelere ilişkin şu tespitler yapılmıştır:

• 2014 yılından 2021 yılı Aralık ayına kadar 38 adet proje sonuç raporu teslim edilmemiştir.

• Sonuç raporlarını dört ay içinde teslim etmemiş projeler için 2021 yılı sonuna kadar herhangi bir izleme yapılmamış ve mevzuatta öngörülen müeyyideler uygulanmamıştır.

• Raporlarını teslim etmemiş bazı proje yürütücülerine, mevzuata aykırı olarak yeni projeler verilmiştir.

Kamu idaresi tarafından ara ve sonuç raporunu göndermeyen veya BAP otomasyon sistemine yüklemeyen proje yürütücülerinin projelerinin, Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından iptal edildiği ve gerekli yaptırımların uygulamaya konulduğu ve bundan sonra verilecek projelerde anılan yönergede yer alan yaptırımların uygulanmasının sağlanacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak bilimsel araştırma projelerinin, Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından mevzuatta öngörüldüğü şekilde izlenmesi, raporlarının takip edilmesi ve değerlendirilmesi ve projeler çerçevesindeki raporlama yükümlülüklerini yerine getirmeyen akademisyenlere ilişkin mevzuattaki hükümlerin uygulanması gerekmektedir.