Konya Büyükşehir Belediyesinde, ilgili birimlerden alınan bilgi, doküman ve işlem dosyaları üzerinden ve yerinde yapılan fiili incelemeler neticesinde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

1. Bazı Otoparkların Ruhsatsız Faaliyet Göstermesi

   
   

   5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7’inci maddesine göre kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek yetkisi büyükşehir

   
   

   belediyelerinin uhdesindedir. Meclis kararıyla dilenirse bu yetki ilçe belediyelerine devredilebilecektir.

   Buna göre, İdare tarafından işletme hakkı belediye şirketine verilen açık ve kapalı otoparklardan 17 tanesinin ruhsatı olmadığı görülmüştür. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Yönetmeliği çerçevesinde ruhsatlandırma işlemlerinin yapılması gerekmektedir.

2. Büyükşehir Belediyesince Yetki Verilmeksizin İlçe Belediyelerinin Otopark İşletmesi/İşlettirmesi ve Ruhsat Vermesi

   Otopark yapmak/yaptırmak, işletmek/işlettirmek ve münhasıran otopark yerlerini ruhsatlandırmak, ruhsatsız ve mevzuata aykırı yerlerin denetim ve kontrolünü yapma görev ve sorumluluğu doğrudan büyükşehir belediyelerine aittir. Bu yetkinin ilçe belediyelerine devri de meclis kararıyla gerçekleşebilecektir. Bahsedilen hususlar, 5216 sayılı Kanun 7’nci maddesinin 1’inci fıkrasının l) bendi ile 2’nci fıkrasında düzenlenmiştir.

   Buna göre, Kanun’un yürürlüğe girdiği 2004 tarihinden itibaren 7’nci maddede yapılan değişiklik tarihi olan 12.11.2012 tarihine dek münhasıran otopark işletme/işlettirme ve ruhsatlandırma yetkisi büyükşehir belediyelerine ait iken bu tarihten sonra meclis kararına göre yetki vermek suretiyle devredilebilecek ya da birlikte yürütülebilecektir. Bu bağlamda ilçe belediyelerinden alınan veriler ve yapılan incelemeler ışığında; Karatay Belediyesi tarafından 7 adet otoparkın, Meram Belediyesi tarafından çok sayıda otoparkın, Selçuklu Belediyesi tarafından 6 adet otoparkın ve Ereğli Belediyesi tarafından 14 adet otoparkın ruhsatlandırıldığı ayrıca 5 adet otoparkın da Karatay Belediyesi tarafından işlettirilmek suretiyle kiraya verildiği saptanmıştır. Tüm bu tespitlerin ortak yönü herhangi bir şekilde büyükşehir belediyesi meclis kararıyla yetki verilmemiş olmasıdır.

   Kanun hükümlerinden anlaşılacağı üzere büyükşehir belediye meclisince yetki verilmedikçe ilçe belediyelerinin otopark ruhsatlandırması ya da işletmesi/işlettirmesinin mümkün olmadığı, otoparkların yönetim, ruhsat ve diğer işlerinin doğrudan büyükşehir belediyesine ait olduğudur. Bu çerçevede otopark iş ve işlemlerinin mevzuata uyarlı hale getirilmesi gerekmektedir.

3. Şirkete İşletme Hakkı Verilen Otoparklardan Alınan Bedellerin Düşük Kalması

Konya Büyükşehir Belediyesince işletme hakkı verilen açık ve kapalı otoparklar için yıllık olarak belirlenen kira bedellerinin tespitinde herhangi bir kıstas konulmadığı, işletme hakkı verilmesinden elde edilen kira gelirlerinin hizmetin sunulması sonucu şirketin elde ettiği gelirin çok altında kaldığı görülmüştür.

5216 sayılı Kanunun 26’ncı maddesine binaen İdare tarafından muhtelif açık ve kapalı otoparklarla yol üstü otoparklar, bedel karşılığında yıllık olarak Konbeltaş A.Ş.’ne işletme hakkı devredilmiştir. Yol üstü otoparklar hariç açık ve kapalı otoparklar üzerinde gerek ilgililerden alınan veriler gerekse de otopark bazında yıllık elde edilen ciro incelenmiştir. Bu doğrultuda;

• Belediye Meclisi, 2019 yılında 26 otopark için işletme devri bedelini 1.304.786,70 TL olarak kararlaştırmıştır. 31.12.2019 itibariyle her bir otopark için ayrı ayrı yıllık ciroların raporu alındığında şirketin toplam 8.416.084,00 TL gelir elde ettiği,

• Somut olarak örnek vermek gerekirse, Zindankale katlı otopark için yıllık işletme bedeli 86.682,75 TL belirlenmişken şirket tarafından elde edilen yıllık gelir 904.594,00 TL; İplikçi katlı otoparkı için 63.684,60 TL belirlenmişken şirket tarafından 710.802,50 TL, Mevlana katlı otoparkı için 257.689,95 TL belirlenmişken şirket tarafından 735.737,00 TL ve kamyon garajı için 135.501,45 TL belirlenmişken şirket tarafından 858.950,50 TL gelir elde edildiği,

• Ayrıca şirketin, Zindankale otoparkındaki oto yıkama hizmetini 71.280,00 TL, İplikçi otoparkındaki oto yıkama hizmetini 29.700,00 TL ve Mevlana katlı otoparkındaki oto yıkama hizmetini 51.321,60 TL bedelle üçüncü kişilere kiraya vermek suretiyle de ayrıca gelir elde ettiği,

Hususları ortaya konulmuştur.

Her ne kadar işletme hakkı devirlerinde belirlenecek bedele ilişkin mevzuatta bir çerçeve çizilmemiş de olsa İdarece, sağlıklı ve gelir getirisini diğer taraftan da şirketin gelir elde etmesini temin edecek kıstas, kriter ve teknik çalışmanın yapılması gerekmektedir. Yukarıda yapılan açıklama ve örneklerden birçok otoparkta şirketçe yüksek kazanç elde edildiği, idarenin yıllık bedel tespitlerini herhangi bir kritere göre yapmadığı ortaya konulmuştur. Çünkü otoparkların işletme hakkı şirkete verilse de yönetimi, bakım, onarım ve çevre düzenlemesi idarenin sorumluluğundadır. Şirketin işletme maliyeti, personel ve organizasyon giderleri de göz önünde tutularak otoparkların sirkülasyonu, sosyal, ekonomik ve çevre faktörleri, ticaret ve turizm hacmi vs. koşullar göz önünde tutularak bedel belirlenmesi yerinde olacaktır. Örneğin, yukarıda saydığımız üç otoparkın (Zindankale, İplikçi ve Mevlana) yıllık araç giriş-çıkış potansiyeli 800.000’den fazladır. Yıllık götürü bedel yerine araç başına toplam bedel belirleme yöntemi de tercih edilebilir. Mevcut uygulama bir anlamda, belediye şirketlerine dolaylı yoldan kaynak aktarılması kanaatini oluşturacaktır.

Kamu idaresi de, a) ve b) bentlerinde yaptığımız tespitlere iştirak etmiş olup gerekli çalışmaların yürütüleceğini ifade etmiştir. Konu, yılı denetiminde takip edilecektir.

c) bendinde yer alan tespitimize karşılık, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre tahmini bedel tespitinden bahsedilerek buna göre otopark işletme hakkı bedeli belirlendiğini, otopark işletmeciliği gereği personel, sabit maliyetler ve bakım, onarım, çevre düzenlemesi işlerinin işletmeci(şirket) tarafından karşılandığını, otopark ücret tarifesinin her yıl güncellenmediğini, otopark ücretinin düşük tutularak halkta park bilincinin oluşturulması ve trafik seyir güvenliğinin artırılması, gelişi güzel araç park edilmelerinin önüne geçilerek, düzenli ve güvenli hale getirilmesi, park alanlarının geliştirilmesinin amaçlandığını, tahsis ücreti/otopark geliri orantılandığında, otoparklar ve diğer işletmelerin aylık elektrik/doğalgaz ve su tüketimleri, abonelikleri ve çalışan otopark sistemlerinin karşılanması ile gelir gider dengesi gözetildiğinde birbirini tamamlandığını belirtmiştir.

İdare tarafından otopark işletme hakkının verilmesi 5216 sayılı Kanuna göre yapılmış ve her yıl şirketten alınacak işletme hakkı bedeli de Belediye Meclisince belirlenmiştir. Bahsedildiği gibi 2886 sayılı Kanuna göre bir işlem olmadığından burada yer alan 'tahmini bedel' tespiti konumuzla ilgili değildir. Yalnızca tahmini bedel, idarece bedel tespitinde bir kriter olarak kullanılabilir. Her yıl Belediye Meclisince, işletme hakkı verilen yerler listesi ve bedelleri içeren karar çıkmaktadır. Bu karar da ilgili komisyonlarca yapılan tespit ve önerilere göre şekillenmektedir. Eleştiri konumuz, bunlara dair herhangi bir teknik çalışmanın, araştırmanın, saha uygulamalarının olmaması ile yıllardır uygulanagelen ve sadece güncelleme yapılan otopark yer ve bedellerinin sağlıklı, gerçekçi ve idarenin mali yönden lehine olacak şekilde tesis edilmediğidir.

Bulgumuzda yer alan otopark içlerindeki oto yıkamaların ayrıca kiraya verildiği yönündeki tespitimizi karşılayacak bilgi ve belge sunulmamıştır.

Son olarak otoparkların yalnızca personel ve sabit giderleri işletmece karşılanmakta olup diğer türlü bakım, onarım ve çevre düzenlemesi işleri İdarece üstlenilmektedir. Yapılan denetim ve incelemelerde bu husus teyit edilmiştir. Ayrıca, otopark ücretlerinin halkın lehine olacak şekilde düşük tutulmasına kamu hizmeti açısından eleştiri getirilmemekle beraber İdarenin işletme hakkı bedeli olarak tahsil ettiği ücretlerle, şirketin yıl bazında elde ettiği gelir arasındaki ciddi farkı oluşmasına sebep, İdare ve yetkili mercilerce teknik ve sağlıklı bir gelir- maliyet ya da işletme hakkı bedeli tayini yapılamaması vurgusudur.