Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinde hizmetin maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan elektrik ve huzur hakkı ödemelerinin 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında izlendiği görülmüştür.

Vilayetler Birliği Ana Tüzüğü’nün 5’inci maddesinin (j) bendinde;

“Ekonomik, turistik, kültürel, sportif, eğitim ve sosyal amaçlı tesisler yapmak, yaptırmak, işlettirmek, işletmeler ve şirketler kurmak ve bu konuda da gerektiğinde merkezi idare ile işbirliği yapmak. Kamuya ait kültür varlıklarını korumak amacıyla tarihi eser konumundaki binaların restorasyon çalışmalarına destek olmak. Ayrıca vakıf kurmak ve mevcut vakıflara ortak olmak,” ifadesine yer verilmektedir.

Aynı Tüzüğün 8’inci maddesinin (p) bendinde ise;

“Bütçe içi işletmeler ile Türk Ticaret Kanununa tabi ortaklıklar kurmak veya bu ortaklıklardan ayrılmaya karar vermek.” denilmektedir.

14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Defter tutma ve envanter” başlıklı 64’üncü maddesinin 1’inci bendinde;

“Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir.”,

Aynı maddenin 5’inci bendinde;

“...Bu Kanunun defter tutma, envanter, mali tabloların düzenlenmesi, aktifleştirme, karşılıklar, hesaplar, değerleme, saklama ve ibraz hükümleri 213 sayılı Kanun ile diğer vergi kanunlarının aynı hususları düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi kanunlarına uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanmasına engel teşkil etmez.” hükümlerine yer verilmektedir.

26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin “Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları” başlıklı (c) bendinde;

“...

74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

Bu grup hizmet işletmeleri ile ilgilidir. Hizmet işletmelerinde 71, 72 ve 73 gruplarda yer alan hesaplar kullanılmaz. Bu hesaplar yerine bu gruptaki hesaplar kullanılır. Hizmet işletmelerinin üretim maliyetlerinin izlenmesinde kullanılan hesaplar bu grupta yer alır.

740. Hizmet Üretim Maliyeti

Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap “741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.

741. Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı:

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış hizmet maliyetini oluşturan giderler, fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı”nın borcuna kaydedilen tutarları hu hesabın alacağı karşılığı “622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı”nın borcuna aktarılır. Dönem sonlarında bu hesap “740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

742. Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları:

Hizmet üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış hizmet üretim maliyeti arasındaki olumlu veya olumsuz farkların izlendiği hesaptır. Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında hu hesap “622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına” aktarılarak kapatılır.

...

77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ:

Bu grup yönetim fonksiyonu ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. 770. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ:

Bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatı da kapsayan muhasebe ve mali işler servislerin giderleri bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “771- Araştırma ve geliştirme Giderleri Yan-sıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı:

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel yönetim giderleri,

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “770- Genel Yönetim Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderleri hesabın alacağı karşılığı “632- Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na borç kaydedilir. Bu hesap, dönem sonlarında “770- Genel Yönetim Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

772. Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı:

Fiili genel yönetim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farklar bu hesaba alınır ve dönem sonlarında “632- Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na aktarılarak kapatılır.” denilmektedir.

Tebliğ hükümlerine göre yıl sonunda 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında kayıtlı tutarların 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı ile 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarılacağı, 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında kayıtlı tutarların 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı ile 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabına aktarılacağı ifade edilmiştir. Genel Yönetim Giderleri Hesabının işletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatı giderlerinin izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.

Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinde üretilen hizmetlerle doğrudan ilişkili olan giderlerin 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında izlenmesi gerekirken, üretilen ürününün maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan giderlerin de 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında izlenmesi gerekmektedir.

Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinde yönetim kurulunun; şirketin yönetim fonksiyonlarını yerine getirilmesi için, şirket politikalarını belirlemek, kadrolara gerekli atamaları yapmak, personel işleri ve kamu ilişkilerini düzenlemek gibi görevleri bulunmaktadır. Bu görevlerin yerine getirilmesini sağlamaları nedeniyle yönetim kurulu üyelerine de huzur hakkı ödenmektedir.

Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinin hizmet üretim maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulmayan bürolarında, ortak kullanım alanlarında veya tesislerin içerisinde üretim söz konusu olmayan depolarının aydınlatılmasında kullanılan elektrik giderleri bulunmaktadır.

Buna göre, yönetim kurulu üyelerine ödenen huzur hakları ve üretimde kullanılmayan elektrik ödemelerinin hizmet maliyeti ile doğrudan ilişkisi olmadığı için 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında izlenmeli ve yıl sonunda bu hesapta izlenen tutarlar 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma ile 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabına aktarılmalıdır.

Yapılan incelemelerde, yönetim kurulu üyelerine ödenen huzur hakkı ücretleri ile üretimde kullanılmayan elektrik giderleri için 2018 yılında ödenen tutarların 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında izlendiği ve dönem sonunda 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarıldığı görülmüştür. Bu durumda satışların maliyetinin olması gereken rakamdan daha fazla olarak gelir tablosunda yer almasına neden olmuştur.

Tebliğ hükümleri uyarınca Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinin yönetim ve organizasyon fonksiyonlarından kaynaklanan yönetim kurulu üyelerine ödediği huzur hakları ile üretilen hizmetlerle doğrudan ilişkili olmayan elektrik giderlerinin 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında izlenmesi gerektiği düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “Şirketimizin esas faaliyet konusunu oluşturan hizmet ifaları için katlanılan maliyetler öncelikle 740 kodlu Hizmet Üretim Maliyetleri hesabında izlenmekte, satılan hizmet tutarlarına isabet eden maliyet tutarları da dönemler itibariyle 622 kodlu Satılan Hizmet Maliyetleri Hesabına aktarılmaktadır. Raporda yer alan bulgu ve öneriler doğrultusunda söz konusu hesabın kullanılmasına dikkat edilecektir.” denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında, hizmet ifaları için katlanılan maliyetlerin öncelikle 740 Hizmet Üretim Maliyetleri Hesabında izlendiği daha sonra satılan hizmet tutarlarına isabet eden maliyet tutarlarının da dönemler itibariyle 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarıldığı ve raporda yer alan bulgu ve öneri de dikkate alınarak bu konuda daha dikkatli davranılacağı belirtilmiştir.

Bulguda yer verilen hususta Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinde hizmetin maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan elektrik ve huzur hakkı ödemelerinin 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı yerine 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına aktırılması eleştirilmektedir. Kamu idaresi cevabında ise hizmet ifaları için katlanılan maliyetlerin 740 Hizmet Üretim Maliyetleri Hesabında takip edildiğini ifade etmektedir. Oysa bulguda hizmet maliyetine girmeyen, Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinin yönetimsel veya genel gider kapsamında olan giderlerinin hizmet üretim maliyeti olarak hatalı muhasebeleştirildiği ortaya konmaktadır.

Vilayetler Turizm ve Ticaret Anonim Şirketinde yönetim kurulu üyelerine ödenen huzur hakları ve üretimde kullanılmayan elektrik ödemelerinin hizmet maliyeti ile doğrudan ilişkisi olmadığı için 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında izlenmesi gerekmektedir.