Karar Künyesi
İdarenin mülkiyetinde bulunan muhtelif taşınmazlarının, taşınmaz tahsisi açısından kamu kurum ve kuruluşu niteliği bulunmayan bazı dernek, vakıf ve şirketlere tahsis edildiği görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Taşınmaz tahsisi” başlıklı 47’nci maddesinde; kamu idarelerinin, kanunlarında belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilecekleri ifade edilmiş ve aynı maddenin son fıkrasındaki “Kanunlardaki özel hükümler saklıdır.” hükmü ile de kendi mevzuatında taşınmaz tahsisi ile ilgili hüküm bulunan kamu idarelerinin ilgili mevzuatına göre taşınmaz tahsisi yapabilmelerine olanak sağlanmıştır.
5018 sayılı Kanun’un 47’nci maddesine dayanılarak hazırlanan Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesine
göre kamu idaresi; tahsis açısından, Yönetmelik ekindeki idareler ile kendilerine tahsis yapılması açısından köy tüzel kişiliklerini; devir açısından, Yönetmelik ekindeki idarelerden, düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç, diğer idareleri şeklinde tanımlanmıştır. Dolayısıyla mevzuata uygun bir tahsis işleminden söz edilebilmesi için gerek taşınmazı tahsis edecek olan idarenin gerekse kendisine taşınmaz tahsis edilecek kuruluşun Yönetmelik’te ifade edilen kamu idaresi kapsamında olması gerekmektedir.
Mahalli idarelerde taşınmaz tahsisi 5393 sayılı Kanun’un ilgili hükümleri doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Kanun’un “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde; belediyelerin, görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda, kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredebileceği veya süresi yirmibeş yılı geçmemek üzere tahsis edebileceği ifade edilmiştir.
Kamu kurum ve kuruluşu niteliği bulunmayan bazı dernek, vakıf ve şirketlere yapılan aşağıdaki taşınmaz tahsisleri, yukarıda bahsedilen mevzuat hükümleri minvalinde değerlendirilmiştir.
Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketine Taşınmaz Tahsisi Yapılması
İdarenin, mülkiyetinde bulunan muhtelif taşınmazlarını trafo inşası sebebiyle kamu şirketi olan Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ) üzerinden özel şirket olan Boğaziçi Elektrik Dağıtım AŞ (BEDAŞ)’ye tahsis ettiği görülmüştür.
Belediyelerin taşınmaz tahsislerine ilişkin mevzuat hükümlerine genel olarak yukarıda yer verilmiş olmakla birlikte 4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 6446 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesine dayanılarak hazırlanan “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Tarafından Yürütülen Taşınmaz Temini İşlemleri Hakkında Yönetmelik’in “Kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazların devri” başlıklı 22’nci maddesinde;
“(1) Önlisansa/lisansa dayalı faaliyete konu tesisler için kamu tüzel kişisi adına kayıtlı taşınmazın mülkiyetine, yüksekliğine veya derinliğine ihtiyaç duyulması halinde Kurumdan taşınmazın mülkiyetinin/irtifak hakkının devri talebinde bulunulur. Devir talebi Kurum tarafından değerlendirilir, uygun görülmesi halinde Kurul tarafından taşınmaz hakkında Kanunun 30 uncu maddesinin uygulanmasına karar verilir.
Birinci fıkra kapsamındaki taşınmazın bedeli, Kıymet Takdir Komisyonu tarafından, 17 nci madde ve devamında belirtilen hükümler esas alınarak belirlenir. Belirlenen bedel, taşınmaz maliki kamu tüzel kişisine yazılı olarak bildirilir. Kamu tüzel kişisi, taşınmazın ve/veya irtifak hakkının tapuda Hazine adına tescilini ve takdir edilen bedele ilişkin görüşünü altmış gün içinde Kuruma bildirir.
Mülkiyet ve/veya irtifak hakkının devrine muvafakat edilen taşınmazın bedeli ilgili önlisans/lisans sahibi özel hukuk tüzel kişisi tarafından kamu tüzel kişisi hesabına yatırılır.
(…)”
Düzenlemesi yapılmıştır.
Ayrıca, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yayımlanan taşınmaz teminine yönelik ilgili mevzuat hükümlerine dayanılarak hazırlanan Taşınmaz Temini İşlemlerine İlişkin Başvurular Hakkında Usul ve Esaslarda bu süreçlerin nasıl işleyeceği düzenlenmiştir.
Yapılan incelemede, İdarenin söz konusu Kanun hükmüne istinaden mülkiyetinde bulunan muhtelif taşınmazlarını otopark alanı ve trafo inşası sebebiyle Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ) ve Boğaziçi Elektrik Dağıtım AŞ (BEDAŞ)’ye tahsis ettiği tespit edilmiştir.
TEDAŞ, 02.04.2004 tarihli ve 2004/22 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Dağıtım bölgeleri yeniden belirlenerek, Türkiye 21 dağıtım bölgesine ayrılmış ve 2013 yılı itibariyle şirketlerle TEDAŞ arasındaki hisse devri sözleşmeleri tamamlanmıştır. Kısacası elektrik dağıtım hizmeti özelleştirilerek özel firmalar tarafından sağlanmaya başlanmıştır. Böylece TEDAŞ’ın elektrik dağıtım sektöründeki hizmet görevi sona ermiş ve TEDAŞ, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunun Geçici 6’ncı maddesi hükümleri, Aydınlatma Yönetmeliği ve Aydınlatma Tebliği hükümlerine göre genel aydınlatma giderlerinin ödenmesine aracılık eden ve denetimlerini yapan bir kamu şirketi olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.
Kamu şirketi olan TEDAŞ’ın bir kamu kuruluşu olarak değerlendirilip taşınmazları fiilen kullanan BEDAŞ’ın yerine tahsisin TEDAŞ adına yapılması, söz konusu uygulamayı Kanun’un 75’inci maddesine uygun hale getirmemektedir. Zira yukarıda da ifade edildiği üzere elektrik dağıtım hizmetleri artık özel şirketler tarafından yerine getirilmektedir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; TEDAŞ'ın bir kamu kurum ve kuruluşu olduğu düşünülerek işlem yapıldığı, ancak TEDAŞ’ın bir kamu şirketi olması nedeniyle BEDAŞ tarafından yeni talepte bulunulması ve İdarece uygun bulunması halinde TEDAŞ lehine bedelli irtifak hakkı kurulması düşünüldüğü ifade edilmiştir.
Sonuç olarak, tahsis talebinde bulunan BEDAŞ ile adına tahsis yapılan kamu şirketi TEDAŞ, tahsis yapılabilecek kamu kurum ve kuruluşları arasında yer almadığından adı geçen şirketlere yapılan taşınmaz tahsisi mevzuata aykırıdır. Bu itibarla, söz konusu iş ve işlemlerin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Tarafından Yürütülen Taşınmaz Temini İşlemleri Hakkında Yönetmelik, Taşınmaz Temini İşlemlerine İlişkin Başvurular Hakkında Usul ve Esaslar çerçevesinde yerine getirilmesi gerekmektedir.
Türksat AŞ’ye Taşınmaz Tahsisi Yapılması
İdare tarafından, yeşil alan niteliğinde olan 6666 ada içerisindeki 170 metrekarelik alanın, fiber hat dağıtım sistem merkezi olarak kullanılmak üzere Türksat AŞ’ye aylık 500 TL bedel ile 20 yıllığına meclis kararı ile tahsis edildiği görülmüştür.
Yapılan incelemede; 20.05.2021 tarihli ve 37 sayılı Kağıthane Belediye Meclis Kararı ile; yeşil alan niteliğinde olan 6666 ada içerisindeki 170,00 metrekarelik alanın, ilçe halkının yüksek hızda fiber internet hizmetlerinden yararlanması amacıyla, fiber hat dağıtım sistem merkezi olarak kullanılmak üzere Türksat AŞ’ye aylık 500,00 TL bedel ile 20 yıllığına tahsis edilmesine ilişkin belediye başkanına protokol yapma yetkisi verildiği, bu kapsamda yapılan protokol ile söz konusu alanın tahsis edildiği tespit edilmiştir.
406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu’na 16 Haziran 2004 tarihli ve 5189 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5’inci maddesi ile eklenen Ek 33’üncü madde uyarınca %100’ü Hazine Müsteşarlığı’na ait olan Türksat AŞ’nin sermayesinin tamamı 5 Şubat 2017 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 24 Ocak 2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Varlık Fonuna devredilmiştir. Bu kapsamda Türksat AŞ, Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik ekinde yer alan kurum ve kuruluşlar arasında yer almamaktadır.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; TÜRKSAT AŞ’ye aylık 500,00 TL bedel ile 20 yıllığına yapılan tahsis işlemi protokol kapsamında ve kiralama işlemi hükmünde gerçekleştirildiği ifade edilmiştir.
Ancak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nda böyle kiralama yöntemi bulunmamaktadır. Bahse konu Kanun’a göre taşınmaz kiralamaları ihale usulü ile gerçekleştirilmektedir. İdarece bu kapsamda yapılan herhangi bir ihale bulunmamaktadır.
Sonuç olarak; belediyelerin taşınmaz tahsisine ilişkin düzenleme 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde yer almaktadır. Bu bentte Belediyeler tarafından taşınmaz tahsisi yapılabilecek kurumlar mahalli idareler ile kamu kurum ve kuruluşları olarak sayılmış olup, bu fıkra kapsamında TÜRKSAT AŞ’ye taşınmaz tahsis edilmesi mümkün görülmemektedir.
Türkiye Yeşilay Cemiyeti ve Diyanet Vakfına Taşınmaz Tahsis Edilmesi
İdarenin mülkiyetinde olan muhtelif taşınmazlarını Diyanet Vakfına ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine bedelsiz olarak tahsis edildiği görülmüştür.
4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un ek 4’üncü maddesinde aynen;
“Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye Yeşilay Cemiyeti ve Türkiye Yeşilay Vakfı ile Darülaceze Başkanlığı, Darüşşafaka Cemiyeti ve Türk Hava Kurumu tarafından kuruluş amaçlarına uygun olarak kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan mülkiyeti Hazineye, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar üzerinde adı geçen Dernek, Vakıf, Başkanlık, Cemiyetler ve Kurum lehine kırk dokuz yıl süre ile bedelsiz irtifak hakkı tesis edilebilir. Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerler üzerinde ise bunlar adına bedelsiz kullanma izni verilebilir. Bunlardan ayrıca hasılat payı alınmaz. İrtifak hakkı tesis edilen taşınmazların tapu kütüğüne, amacı dışında kullanılmayacağına ilişkin şerh konulur.
Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ile kamu yararına çalışan derneklerden öğrencilere yönelik eğitim ve yurt temini faaliyeti bulunanlardan Gençlik ve Spor Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından müştereken belirlenen şartları sağlayanlar lehine, kuruluş amaçlarına uygun olarak kullanılmak üzere mülkiyeti Hazineye veya kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar üzerinde kırk dokuz yıl süre ile bedelsiz irtifak hakkı tesis edilebilir. Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerler üzerinde ise bunlar adına bedelsiz kullanma izni verilebilir. Bunlardan ayrıca hasılat payı alınmaz. Bu şekilde irtifak hakkı tesis edilen veya kullanma izni verilen taşınmazlardan söz konusu vakıflar ve dernekler tarafından elde edilen gelirin tamamı, münhasıran öğrencilere yönelik eğitim kurumlarının veya yurtların yapım, bakım, onarım, işletim ve benzeri
giderlerinin karşılanmasında kullanılır. İrtifak hakkı tesis edilen taşınmazların tapu kütüğüne, amacı dışında kullanılmayacağına ilişkin şerh konulur.”
Hükmü yer almaktadır. Yapılan incelemede;
-09.12.2015 tarihli ve 94 sayılı Kağıthane Belediye Meclis Kararı ile Talatpaşa Mahallesi 4447 ada, 17 parselde yer alan 3 katlı binanın tamamının öğrenci konuk evi olarak kullanılmak üzere 10 yıllığına Diyanet Vakfına bedelsiz olarak tahsis edildiği,
-05.03.2020 tarihli ve 11 sayılı Belediye Meclis Kararı ile Türkiye Yeşilay Cemiyeti ile İdare arasında ortak hizmet protokolü yapılması konusunda belediye başkanına yetki verildiği bu kapsamda İdare ile Türkiye Yeşilay Cemiyeti arasında 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin (c) ve (d) bentlerine istinaden ortak hizmet protokolü düzenlenerek İdarenin mülkiyetinde bulunan taşınmazın Türkiye Yeşilay Cemiyetine 5 yıllığına bedelsiz olarak tahsis edildiği,
Görülmüştür.
Mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, belediyeler, kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak belediye meclis kararı ile ancak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edebilmektedirler. Söz konusu kamu kurum ve kuruluşları da Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik ekinde yer alan kurum ve kuruluşlardır.
Bu nedenle kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan gerçek ve tüzel kişilere, derneklere, sivil toplum kuruluşlarına veya meslek kuruluşlarına süresi ne olursa olsun taşınmaz tahsis edilmesi mümkün değildir.
Ancak 4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un ek 4’üncü maddesindeki koşulların sağlanması şartı ile Türkiye Yeşilay Cemiyeti ile 7/14433 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile vergi muafiyeti tanınan Türkiye Diyanet Vakfına kırk dokuz yıl süre ile bedelsiz irtifak hakkı tesis edilebileceği değerlendirilmektedir. Bu nedenle adı geçenlerle 5393 sayılı Kanun’un “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca değil, bahse konu Kanun maddesine göre taşınmaz işlemi gerçekleştirilmelidir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; 5393 sayılı Belediye Kanununun 14'üncü ve 75/c maddelerine göre yapılan iş ve işlemlerin genel kanun ve yönetmeliğe uygun olduğu kanısında oldukları ifade edilmiştir.
Ancak daha önce de belirtildiği gibi belediyeler, kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak belediye meclis kararı ile ancak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edebilmektedirler. Söz konusu kamu kurum ve kuruluşları da Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik ekinde yer alan kurum ve kuruluşlardır.
Sonuç olarak; belediyelerin taşınmaz tahsisine ilişkin düzenleme 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde yer almaktadır. Bu bentte Belediyeler tarafından taşınmaz tahsisi yapılabilecek kurumlar mahalli idareler ile kamu kurum ve kuruluşları olarak sayılmış olup, vakıfların ve cemiyetlerin bu fıkra kapsamında değerlendirilerek kendilerine ortak hizmet protokolü ile veya doğrudan meclis kararı ile taşınmaz tahsis edilmesi mümkün görülmemektedir. Bu itibarla, İdare ile Türkiye Yeşilay Cemiyeti ve Diyanet Vakfı arasındaki taşınmaz işlemleri 5393 sayılı Kanun yerine 4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un ek 4’üncü maddesi çerçevesinde yerine getirilmelidir.