Karar Künyesi
All Risk Sigorta Poliçelerinin Teminat Sürelerinin İşe Başlama Tarihinden Sonra Başlaması ve Kesin Kabul Sürecini Kapsamaması
Kurum tarafından ihale edilen ve yürütülen bazı yapım işlerinde all risk sigorta poliçesinin bulunmadığı, bazı inşaat sigorta poliçe teminat sürelerinin işe başlama tarihinden sonra olduğu ve bakım devresini kapsayacak şekilde olmadığı görülmüştür.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 9’uncu maddesinde; yüklenicinin, işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorunda olduğu hüküm altına alınmıştır.
Yukarıda yer alan düzenlemeye göre yapım işlerinde işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek risklere karşı all risk sigortasının yapılması zorunludur. Sigorta olmaması halinde idarenin olumsuz durumla karşılaşabilmesi mümkün olabilecektir.
Yapılan incelemede, 2021/163353 ihale kayıt numaralı işin all risk sigorta poliçesinin bulunmadığı denetim sırasınde tespit edilerek tespit sonrasında poliçenin düzenlendiği, 2021/347489 ihale kayıt numaralı işin all risk sigorta poliçesinin başlangıç tarihinin işin başlangıç tarihinden sonra olduğu ve 2021/159750 ihale kayıt numaralı işin sözleşmesinde teminat süresinin 18 ay olarak belirlendiği halde sigorta poliçesinde bakım devresinin bir yıl olarak belirlendiği görülmüştür.
Bu itibarla, yapım işlerinde, all risk sigorta poliçesinin düzenlenmesi, poliçe teminat sürelerinin işyeri teslim tarihinden itibaren başlatılması ve her türlü risklere karşı inşaatların korunabilmesi için ihale dokümanında yer verilen bakım devresini de kapsaması gerekmektedir.
Yapım İşleri İçin Verilen Süre Uzatımı veya İş Artışlarında All Risk Sigorta Poliçelerinin Yenilenmemesi
Kurum tarafından ihale edilen bazı yapım işlerine ilişkin verilen süre uzatımı veya iş artışlarında all risk sigorta poliçelerinin bu süreyi veya teminatı kapsayacak şekilde yenilenmediği görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “İş ve işyerlerinin korunması ve sigortalanması” başlıklı 9’uncu maddesinin 2’nci fıkrasına göre; sigortaya esas alınacak bedeller, işin kendisi için (varsa fiyat farkları dahil) hakediş tutarları; her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ve benzeri için ise piyasa rayiçlerine göre hesaplanan bedellerdir.
Ayrıca ödenen toplam hakediş tahakkuk tutarının (fiyat farkları dahil) poliçedeki sigorta bedelini aşması ve/veya poliçede öngörülen sigorta bitiş tarihinin süre uzatımı veya cezalı çalışma sebebiyle aşılması hallerinde, zeyilname ile sigorta bedelinin artırılması ve/veya sigorta süresinin uzatılması zorunludur.
Mevzuat hükmünden anlaşılacağı üzere, yüklenicinin yapım işinin yerine getirilmesinde genel bir koruma sorumluluğu bulunmaktadır. Sigorta yükümlülüğünün amacı, sözleşme konusu işin değer itibarıyla güvence altına alınması olduğundan, iş artışını veya süre uzatımını içermeyen bir sigorta işleminin bu güvenceyi sağlayamayacağı açıktır.
Yapılan incelemede, 2021/178249 ihale kayıt numaralı yapım işinde %20 oranında iş artışı olduğu halde sigorta bedelinin güncellenmediği denetim sırasınde tespit edilerek tespit sonrasında zeyilname düzenlendiği, 2021/159750 ihale kayıt numaralı yapım işinde %13 oranında iş artışı yapıldığı halde sigorta poliçelerinin bedel açısından zeyilname ile güncellenmediği, 2019/602179 ihale kayıt numaralı yapım işinde 75 gün süre uzatımı olduğu halde süre açısından zeyilname ile güncellenmediği görülmüştür.
Sonuç olarak, anılan şartname hükmünün yerine getirilmesi ve yüklenicinin koruma sorumluluğunun tam olarak tesis edilebilmesi bakımından, yapım işlerinde iş artışı ve/veya süre uzatımı uygulamasına başvurulduğu hallerde sigorta bedellerinin güncellenmesi gerekmektedir.
All Risk Sigorta Poliçelerinin Mevzuatın Öngördüğü Riskleri Karşılamaması
Kurum tarafından ihale edilerek sözleşmeye bağlanan yapım işleri ile ilgili all risk sigorta poliçelerinin Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin öngördüğü içerikte hazırlanmadığı ve bu haliyle olası riskleri karşılamadığı tespit edilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında; kıymetlerin sigortalanmasında muafiyet ve koasürans uygulamalarına ilişkin belirlemeler yapılmış olup, tüm riskler için uygulanabilecek muafiyet oranının azami % 2, deprem, sel, su baskını, toprak kayması ve terör riskleri için uygulanabilecek koasürans oranının azami %20 olduğu, bunlar dışında kalan riskler için koasürans uygulanmayacağı, ayrıca muafiyet ve koasürans kısmına isabet eden hasarların karşılanmasının yüklenicinin sorumluluğunda olduğu belirtilmiştir.
Beşinci fıkrasında ise; sigortalara ilişkin poliçelerin, idarenin yazılı izni dışında; genişletilmiş bakım devresi teminatı hariç, poliçenin geçici kabul tarihinden önce iptal
edilemeyeceği ve süresinin kısaltılamayacağı, genişletilmiş bakım devresi teminatının ise kesin kabul tarihinden önce iptal edilemeyeceği hükmünü taşıması ve ilk hakediş raporunun düzenlenip tahakkuka bağlanmasından önce idareye verilmesi gerektiği, aksi halde hakediş tutarı ve öngörülmüş ise avansın ödenmeyeceği, sigorta primlerinin ödendiğine ve sigorta sözleşmesinin yürürlükte olduğuna dair sigortacıdan alınacak bir belgenin her hakedişin tahakkuka bağlanmasından önce idareye sunulmasının zorunlu olduğu ifade edilmiştir.
Yapım işlerine yönelik all risk poliçeleri üzerinde yapılan incelemelerde, poliçelerin bir kısmının ilgili bentte belirtilen azami muafiyet oranından daha yüksek muafiyetler içerdiği, (b) bendinde belirtilen riskler haricinde başka riskler içinde koasürans uygulanmasını içeren hükümlerin bulunduğu, ayrıca bazı sigorta poliçelerinin Genel Şartname uyarınca taşıması gereken hükümleri karşılamadığı, bu halleri ile Kanun ve Genel Şartname’de detaylı olarak anlatıldığı şekilde iş ve işyerleri ile içinde bulunan değerleri ifade edilen risklere karşı gerektiği gibi sigorta teminatı kapsamına almadığı,
Ayrıca sigorta primlerinin ödendiğine ve sigorta sözleşmesinin yürürlükte olduğuna dair belgenin hakedişlerin tahakkuka bağlanmasından önce Kuruma sunulmadığı ve yapı denetim görevlileri tarafından da istenilmediği dolayısıyla hakediş dosyalarında söz konusu belgenin bulunmadığı tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, all risk sigorta poliçelerinin mevzuata uygun olarak düzenlenmesi Kurum açısından bir teminat olup, poliçelerin belirtilen şartları taşımaması halinde karşılaşılabilecek olumsuz durumların, Kuruma külfet getirilebileceği aşikârdır. Bu bakımdan Kurumun, all risk sigortası poliçelerinin mevzuatta belirtilen şekilde düzenlenmesini sağlaması ve takibini yapması gerekmektedir.