DESKİ’ye bağlı bazı su depolarından sisteme verilen su miktarlarına ilişkin ölçümlerin yapılmadığı ve su kayıplarının mevzuatın öngördüğü şekilde takip edilmediği görülmüştür.

Tarım ve Orman Bakanlığınca yayımlanan, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’nin “Su kayıplarının tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde; içme suyu temin ve dağıtımı ile ilgili idarelerin su kayıp miktarlarını tespit etmekle yükümlü olduğu, bu bağlamda sisteme giren su hacmi ve debisinin sürekli olarak

ölçülerek elde edilen verilerin elektronik ortamda muhafaza edilmesi ve şebekeden izinli tüketim miktarının belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in “Su kayıplarının azaltılması” başlıklı 9’uncu maddesinde; büyükşehir ve il belediyelerinin su kayıplarını 2023 yılına kadar %30, 2028 yılına kadar da %25 düzeyine indirmekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.

Yapılan incelemelerde Denizli ili sınırları içerisinde su ihtiyacını sağlamaya yönelik 588 su deposu bulunduğu, bu depolardan 48 tanesinde debimetre olduğu için sadece bu depolardan sisteme verilen su miktarının ölçülebildiği; ancak diğer 540 tane su deposunda, debimetre olmadığından sisteme verilen su miktarının ölçülemediği anlaşılmıştır. Kurumdan alınan bilgiler ışığında Denizli ilinde tüketime verilen su miktarı ile su depolarına ilişkin özet bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 11: Debimetre Olan Su Depoları ve Kayıp Oranları

Tabloya göre, debimetre ile su ölçümü yapılan 48 adet deponun 41 tanesi merkez ilçelerde, 5 tanesi Serinhisar, 1 tanesi Beyağaç ve 1 tanesi de Sarayköy ilçelerinde bulunmaktadır. 19 ilçeden 6 tanesindeki depolarda kısmen debimetre ile ölçüm yapılan depo olup kalan 13 ilçedeki depoların hiç birisinde bu sistemden kurulmamıştır. Ölçüm yapılan depoların sayısı, toplam depo sayısının sadece %8’i kadar olup şehir merkezinde olan ve en çok ölçümün yapıldığı Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerinde bile ölçüm yapılan depoların sayısı bu iki ilçedeki toplam depo sayısının yarısından daha azdır.

Tablonun en altında yer alan toplam satırına bakıldığında kayıp su oranının %30,37 olduğu görülmektedir. Bu oran Yönetmelik’te 2023 yılı için hedeflenen kayıp kaçak oranına ulaşıldığını göstermekle birlikte 588 depodan 540’ında ölçüm sisteminin olmaması nedeniyle gerçekliği tam olarak doğrulanabilir bir oran değildir. Zira alınan bilgilere göre debimetre olmayan depolarda seviye belirleme ile tahmini düzeyde ölçüm yapılabilmekte olup bunun gerçeğe ne kadar yakın olduğu bilinememektedir.

Tespit edilen hususa 2020 yılı Sayıştay Denetim Raporu’nda da yer verilmiş olup o dönem yapılan tespitlerde toplam depo sayısı 595, ölçüm yapılan depo sayısı ise 61 olarak belirtilmiştir. Bu bilgiler ile mevcut tespitler karşılaştırıldığında aradan geçen iki yılda bu konuda bir ilerleme sağlanamadığı anlaşılmaktadır.

İdarenin hizmet alanı çoğunlukla nüfusun yoğun olarak yaşadığı şehir merkezi ile ilçe merkezlerinde olmakla birlikte nüfus yoğunluğunun düşük olduğu kırsal alanlar da hizmet alanı içinde bulunmaktadır. Bu nedenle şehrin tamında şebekeye su veren 588 adet deponun büyük bir kısmı da ilçe merkezlerine hizmet vermede kullanılmaktadır. Buradan hareketle öncelikle şebekeye nispeten daha çok su veren depolarda su ölçüm sistemlerinin kurulması beklenmektedir. Tabloya bakıldığında en çok debimetre bulunan deponun yine siteme en çok suyun verildiği 2 merkez ilçede bulunduğu görülmekte olup bu iki ilçede debimetre bulunan depoların sayısı ise toplam depo sayısının yarısından daha azdır. Bu durum, İdarenin ölçüm sistemi kurmada doğru bir noktada bulunmakla birlikte henüz yeterli düzeye ulaşamadığını da göstermektedir.

Ülkemizdeki su kaynakları her geçen yıl daha da azalırken suya olan talebin artması, temiz su kaynaklarının kullanımında daha dikkatli ve özenli davranılmasını kaçınılmaz bir gereklilik haline getirmektedir. Su tüketiminde tasarruf sağlanması kadar su şebekelerindeki kayıp ve kaçakların önüne geçilmesi de kıt olan kaynakların kullanımında oldukça önemli bir konu haline gelmektedir. Bu nedenle şehirlere su sağlayan kurumların bu alandaki çalışmaları

su kayıp ve kaçak miktarının takibi ve önlenmesinde belirleyici bir unsur olmaktadır.

Denizli Su ve Kanalizasyon İdaresinin bahsi geçen konudaki durumu yukarıda somut olarak ortaya konulmuştur. İfade edildiği gibi her ne kadar İdare bu konuda doğru bir istikamette olsa da henüz yeterli sayılabilecek bir düzeye erişemediği anlaşılmaktadır. Şebekeye verilen su miktarı ile oluşan kayıp ve kaçak miktarının karşılaştırılabilmesi için buna yönelik sistemlerin kurulması oldukça önemlidir. Ancak bu sistemlerin kurulmasının da bir maliyeti bulunmaktadır. Dolayısıyla kısa vadede tüm depolara sistemin kurulması gerektiğini söylemek mali kaynakların verimli kullanılması bakımından çok anlamlı olmayacaktır. Bu nedenle, ölçüm sitemlerinin öncelikle şebekeye birim m3 olarak nispeten çok su verilen depolarda kurulmasının maliyet/fayda bağlamında daha yararlı olacağı ve böylece Yönetmelik’te belirtilen kayıp kaçak hedeflerine de ön görülen sürelerde erişilebileceği değerlendirilmektedir.

Bulguda belirtilen hususlarla ilgiliolarak Kamu İdaresi cevabında; debimetre olmayan su depolarında da SKADA sistemine yakın bir düzeyde ölçüm yapıldığı, sisteme verilen suyun ölçüm oranının yaklaşık %70 olduğu, debimetre olmayan su depolarına da kullanım yoğunluğu göz önünde bulundurularak ölçüm sistemleri kurulmasına yönelik projelerin hazırlanacağı ve su kayıp-kaçak oranının Yönetmelik’te belirtilen sınıra çekilmesi için gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.

Kurumun su kayıp-kaçak oranlarının azaltılmasına ve tasarrufun sağlanmasına yönelik ortaya koyduğu irade beyanı olumlu bir yaklaşım olup bütçe imkanları çerçevesinde debimetre ile su ölçüm sistemlerinin kullanılan su depolarında yaygınlaştırılması önem arz etmektedir.