Yapılan incelemede, Belediyenin 2023 yılında iki ayrı parseldeki arsanın ve daha önce Toplu Konut İdaresi (TOKİ)’den almış olduğu beş adet dairenin satışını gerçekleştirdiği ancak satış ile ilgili kayıtlarda bazı hataların olduğu tespit edilmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “250 Arazi ve Arsalar Hesabı”na ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 188’inci maddesinde, “ Arazi ve arsalar hesabı, kamu idarelerinin her türlü arazi ve arsaları ile bunlardan tahsise konu edilenlerin izlenmesi için kullanılır”, “Hesabın işleyişi” başlıklı 189’uncu maddesinde, “1) Arazi ve arsalar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir.

…

b) Alacak

1) Satılan arsa ve arazilerin, bir taraftan kayıtlı değeri bu hesaba, satış bedeli ile kayıtlı değeri arasındaki olumlu fark 600-Gelirler Hesabına alacak, satış bedeli 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, satış bedeli ile kayıtlı değeri arasındaki olumsuz fark 630-Giderler Hesabına borç; diğer taraftan satış bedeli 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.” denilmektedir.

Aynı Yönetmelik’in “252 Binalar Hesabı” ile ilgili, “Hesabın niteliği” başlıklı 192’nci maddesinde, “Binalar hesabı, eklenti ve bütünleyici parçaları dâhil olmak üzere, kamu idarelerinin mülkiyetinde bulunan binalar ile bunlardan tahsise konu edilenlerin izlenmesi için kullanılır.”, “Hesabın işleyişi” başlıklı 193’üncü maddesinde “Binalar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir.

…

1. Alacak

   1. Satılan binaların, bir taraftan kayıtlı değeri bu hesaba, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu fark 600-Gelirler Hesabına, satış bedeli 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, ayrılmış olan amortisman tutarları 257-Birikmiş

      Amortismanlar Hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumsuz fark ve mevzuatı gereğince diğer kamu idareleri adına ayrılan paylar 630-Giderler Hesabına borç; diğer taraftan satış bedelinden bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir” denilmektedir.

      Aynı Yönetmelik’in “127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı”na ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 97’nci maddesinde, “ Diğer faaliyet alacakları hesabı, mahalli idarelere ait maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda ortaya çıkan alacaklar ile yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen ve bir yıl içerisinde tahsil edilmesi gereken diğer çeşitli faaliyet alacaklarının izlenmesi için kullanılır.”, “Hesabın işleyişi” başlıklı 99’uncu maddesinde, “ Diğer faaliyet alacakları hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

      1. Borç

         1. Maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda; satış bedelinden tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutarlardan bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tahsili gerekenler bu hesaba bir yıldan daha uzun bir süre içerisinde tahsili gerekenler 227-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumsuz fark ve mevzuatı gereğince diğer kamu idarelerine ayrılması gereken paylar 630-Giderler Hesabına, ayrılmış olan birikmiş amortisman tutarları 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç, maddi duran varlığın kayıtlı değeri ilgili maddi duran varlık hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu fark 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

            …

      2. Alacak

         1. Bu hesapta kayıtlı alacaklardan, nakden veya mahsuben yapılan tahsilat bir taraftan bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir” denilmektedir.

            Yukarıda açıklanan maddeler dikkate alındığında arsa ve bina satışlarında satılan taşınmazın, bir taraftan kayıtlı değeri taşınmaz hesabının alacağına, ayrılmış bulunan amortismanın (amortisman ayrılmadığından arsalar hariç) “257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı”na borç, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu fark “600 Gelirler Hesabı”na, olumsuz fark var ise “630 Giderler Hesabı”na, satış bedeli “100 Kasa Hesabı” veya “102 Banka Hesabı” ya da ilgili diğer hesaplara kaydedilmelidir. Satışlar vadeli ise “127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı”na satış bedeli tahakkuk ettirilerek tahsil gerçekleştikçe tahakkuk eden alacak tutarından mahsup edilmelidir. Yapılan incelemede yıl içinde;

            • Biri kamulaştırma nedeniyle Karayollarına, diğeri ihaleli olmak üzere iki parsel arsa toplam 216.159,96 TL, daha önce TOKİ’den satın alınan dairelerden beş adet daire toplam

              4.230.000 TL olmak üzere toplam 4.446.159,96 TL bedelle taşınmaz satışının gerçekleştirildiği,

            • 18.09.2017 tarih, 1764 sayılı yevmiye ve 03.08.2017 tarih, 1493 sayılı yevmiye ile TOKİ’den alınan 10 adet daire için 252 Binalar Hesabına 1.011.562,47 TL giriş yapıldığı,

              -Söz konusu dairelerin, daire numaralarına göre Binalar Hesabı içinde ayrı alt hesaplarda izlenmediği,

              -Söz konusu dairelerin dört adedinin önceki yıllarda satıldığı, 2023 yılında ise beş adedinin satıldığı, yıl sonu itibarıyla bir adet dairenin satılmadığı,

              -31.08.2023 tarih, 848 no.lu yevmiye ile 5.000.000 TL, 252 no.lu hesaba borç, 500 no.lu hesaba alacak kaydedilerek değer artışı olarak “252 Binalar Hesabı”na dahil edildiği, ancak yevmiye fişi ekinde bir belgenin bulunmadığı, yine satışlardan sonra 30.11.2023 tarih, 1198 no.lu yevmiye ile 1.000.000,00 TL, 500 no.lu hesaba alacak kaydedilerek değer artışı olarak “252 Binalar Hesabı”na dahil edildiği, toplam 6.000.000 TL’lik tutarın kayıtlara alınma nedeninin bilenemediği,

              -On daire için 1.011.562,47 TL dikkate alınarak kabaca adedi 101.156,25 TL olan kayıtlı dairelere, altı adedi için toplam 5.000.000 TL değer artışı yapıldığı (her biri için 5.000.000 TL /6 adet= 833.333 TL), bu artış dikkate alındığında (833.333 TL+ 101.156,25 TL) her bir dairenin kayıtlı değerinin 934.489,25 TL olabileceği, bu tutar dikkate alınırsa 822.000-

              862.000 TL bandında yapılan satışlardan zarar edildiği, 934.489,25 TL dikkate alındığında satılan beş daire için 252 no.lu hesaptan düşülmesi gereken (934.489,25 TL x 5 adet) 4.672.446,25 TL olması gerekirken yevmiye kayıtlarına göre 4.077.480,00 TL olduğu, bu nedenle yıl sonu itibarıyla satılan dairelerin tamamının “252 Binalar Hesabı”ndan çıkışının yapılmama ihtimalinin olduğu, ancak satışı yapılanlardan tapu olarak Belediyenin mülkiyetinde daire olmadığı,

            • Mülkiyeti Belediyeye geçen daireler için amortisman ayrılmadığı,

              -Her ne kadar satışlar vadeli değilse de vadeliymiş gibi “127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı”nın kullanıldığı, ancak satış tutarına ilişkin tahakkuku yapılmadan yani borç kaydı yapılmadan 127 no.lu hesaba alacak kayıtları yapıldığı, bilahare borç kaydı yapıldığı, satış tutarının peyderpey tahsil edildiği ve “252 Binalar Hesabı”ndan çıkışın da tahsil edilen tutar gibi peyderpey yapıldığı,

              -“127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı”na, “ay sonu tahakkuk” açıklamasıyla yapılan ve detayı yevmiye fişi ekinde bulunmayan tahakkukların yapıldığı,

              -Bilançoda 127 no.lu hesapta 3.821.044,00 TL alacak görülmekle birlikte Belediyenin böyle bir alacağının olmadığı,

              -Satış öncesi alınan nakit teminatın “330 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı” na kaydedildiği, satış bedellerinin tahsilinde alınan söz konusu teminatların dikkate alınarak teminat kadar eksik tahsilat yapıldığı, ancak satış bedelinden mahsup edilen toplam 126.600,00 TL’nin hesaplardan çıkışının yapılmadığı için karşılığı söz konusu toplam teminat tutarının bilançoda yer aldığı,

              -Kayıtların düzensiz ve karmaşık olması sonucu, yapılan işlemlerde her bir dairenin satışının kayıt bazında takip edilemez hale geldiği,

            • Ayrıca satılan arsanın muhasebede kayıtlı değeri bulunamadığından satış kaydında, arsa satış bedeli kadar çıkış yapıldığı,

Tespit edilmiştir.

Tüm bu yönleriyle mali tablolar gerçeği yansıtmamaktadır.

Belediye tarafından verilen cevapta; 2024 mali yılında arsalar, binalar, alınan depozito ve teminatlar, diğer faaliyet alacakları ve net değer hesapları düzeltilerek, hesap bakiyelerinin doğru tutarı göstermesinin sağlanacağı belirtilmiştir.

Belediye tarafından gönderilen cevap değerlendirildiğinde; 2024 yılında bina ve arsa satışlarından kaynaklı hesap hatalarının düzeltileceği anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak, bina ve arsa satışlarından kaynaklı arsalar, binalar, alınan depozito ve teminatlar, diğer faaliyet alacakları ve net değer hesaplarının düzeltilmesi gerekmektedir.