DESKİ'nin 2019 yılı mali tabloları ve eki belgelerin incelenmesinde; uygulama projesi yapılarak anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale edilebilecek olan arıtma tesisi yapım işleri için, ön/kesin projeler üzerinden birim fiyat teklif alınarak ihale edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde; Kesin proje; belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre, mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği proje olarak tanımlanmıştır. Uygulama projesi ise belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği proje olarak ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin ilk fıkrasının (c) bendinde; yapım işlerinde uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı ve uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslim götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmiş olup; sadece doğal afetler ve onarım işleri için bazı istisnalar sayılmıştır. Ayrıca; bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımları için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarında ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabileceği belirtilmiştir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktarların tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde uyarınca; yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için öncelikle, arazi ve zemin etüdünün yapılması gerektiği, uygulama projesi üzerinden anahtar teslimi götürü bedel teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde arazi ve zemin etüt çalışmalarının, ön ve/veya kesin proje üzerinden birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde ise, mümkün olan arazi ve zemin etüt çalışmalarının yapılmış olması

zorunludur.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, yapım işlerinde esas olan, ihaleye çıkılmadan önce yapının bütün ayrıntılarının gösterildiği uygulama projelerinin hazırlanması, arazi ve zemin etüdünün yapılmasıdır. Uygulama projesi hazırlanan yapım işlerinin ise, anahtar teslim götürü bedel teklifi alınarak ihale edilmesi zorunludur. Bununla birlikte; bir yapım işinin Kanun’da sayılan sebeplerden ötürü uygulama projesi yapılamayan kısımlarının, ancak karma sözleşmeler marifetiyle teklif alınarak ihale edilebileceği açıklanmıştır.

Aşağıdaki tabloda da detayı verilen işlere ait sözleşmelerin ekinde (ihale dokümanını oluşturan belgeler) ön/kesin projelerin yer aldığı; sözleşmelerin türünün ise birim fiyat sözleşme olarak belirlendiği görülmüştür.

Tablo 6: Birim Fiyat Sözleşme İle Yapılan Arıtma Tesisleri Listesi

4734 sayılı Kanun’un temel amaçlarından birisi de, idarelerin tam ve sağlıklı hazırlanan dokümanlar ile ihaleye çıkması, isteklilerin ihale dokümanını ve eki projeleri ilan süresi içerisinde incelemesi, ihale süreci içerisinde teklif alınmadan önce eksik ve hataların giderilmesi, eksiklik ve hatalar giderildikten sonra teklif alınmasıdır. Bu husus, Kanun’un “İhale dokümanında değişiklik veya açıklama yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinde, ilân yapıldıktan sonra ihale dokümanında değişiklik yapılmamasının esas olduğu vurgulanmış ve değişiklik yapılması zorunlu olursa, nasıl yapılacağı kurallara bağlanmıştır.

İhale mevzuatı düzenlemeleriyle, işin yapımını veya teklifini, dolayısıyla sözleşme bedelini etkileyebilecek eksik ve hataların ihale aşamasında, yani teklif alınmadan önce çözülmesi hedeflenmiştir. İhale sürecinde çözülmesi gereken sorunların sözleşme sürecine taşınması, sözleşmelerin uygulanması aşamasında daha büyük sorunlarla karşılaşılmasına neden olacaktır.

Ön/kesin proje üzerinden ihaleye çıkılması, ihale dokümanı ve tekliflerin hazırlanması için yeterli süre ayrılmaması, ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen projelerde

sözleşme imzalandıktan sonra değişikliklerin yapılması, idarelerce proje ve teknik şartnamelerin sağlıklı hazırlanmaması gibi durumlar; isteklilerin, bazı iş kalemleri için birim fiyat tekliflerinin yüksek belirlemesine neden olabilecektir. Bu gibi durumlara mahal verilmemesi için ihale dokümanlarının Kanun’da belirtilen hükümlere uygun olarak hazırlanması gerekmektedir.

Sözleşme aşamasında ve uygulamada sorunlarla karşılaşılmaması için ihale sürecine hazırlıkların tam ve sağlıklı yapılması ve uygulama projelerinin hazırlanıp, anahtar teslim götürü bedel teklif alınarak ihaleye çıkılması uygun olacaktır.