Karar Künyesi
İdarece belirlenen su satış tarifelerinin, maliyet bedellerinin çok altında belirlendiği görülmüştür.
2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un Ek 5’inci maddesinde bu Kanun’un diğer büyükşehir belediyelerinde de uygulanacağı hükmü yer almaktadır.
Anılan Kanun’un "Tarife tespit esasları" başlıklı 23’üncü maddesinin ilk fıkrasında; Su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması, septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılır. Bu tarifelerin tespitinde, yönetim ve
işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masraflar ve bir kâr oranı esas alınır denilmek suretiyle tarifelerin tespitinde maliyet hesabı yapılacağı ve bir kâr oranı ilave edilerek nihai tarifeye ulaşılacağı, hüküm altına alınmaktadır.
SASKİ Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği’nin “Su, atıksu tarifesi belirleme esasları” başlıklı 11’inci maddesinde Su ve atıksu tarifesi; Yönetim ve işletme giderleri, enerji ve malzeme giderleri, personel giderleri, çeşitli giderler, amortismanlar, aktifleştirilmeyen yenileme, ıslah ve tevsii giderleri ve kârlılık unsurları dikkate alınarak tespit edilir denilmektedir.
Yukarıda belirtilen mevzuat açıklamaları çerçevesinde tarifelerin belirlenmesinde; yönetim, işletme ve amortisman giderleri ile işletme kârı sağlayabilecek bir oranın esas alınacağı belirtilmektedir. Ancak hukuki olarak kayıt altına alındığı halde, idarece tarifelerin tespitinde “maliyet + kâr” yöntemini benimsememiştir.
Bu konuda ilgili birimler tarafından içme ve kullanma suyunun maliyet hesabına ilişkin çalışmalar yapılmıştır. 2022 yılı tahmini bütçe verileri esas alınmış, ilçe bazında bölünemeyen maliyetler, bölgelerin abone sayılarına göre oranlanmış ve kâr hariç birim maliyetler hesaplanmıştır.
İdarenin su satış tarifeleri üzerinde yapılan incelemelerde; SASKİ Genel Kurulunca 08.11.2021 tarih ve 2021/06 sayılı karar, 14.02.2022 tarih ve 2022/01 sayılı karar ile 19.09.2022 tarih ve 2022/12 sayılı kararları ile belirli dönemlerde su satış tarifelerine zam yapılmış olsa da konutlara uygulanan satış tarifesinin, hesaplanan birim maliyetlerin altında kaldığı tespit edilmiştir.
İdare tarafından hesaplanan birim maliyet ile SASKİ Genel Kurulunca belirlenen ve 2022 yılında aylara göre konutlara uygulanan geçerli tarifeler, birim maliyetler ve tarifenin birim maliyeti karşılama oranı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 9:Hesaplanan Birim Maliyet (Kâr hariç) ile Su Satış Tarifesi Fark Çizelgesi
(Genel Kurul Kararı) (Ay) | İlgili Tarife | Abone Sayısı Adet | Hesaplanan Birim Maliyet (a) TL | Su Satış Tarifesi (b) TL | Atıksu Tarifesi (c) TL | Fark (b+c/a) % |
2021/06 (Ocak) | Konut 1 | 215.595 | 6,24 | 4,90 | 0,90 | 7,58 |
Konut 2 | 107.501 | 5,18 | 3,78 | 0,90 | 10,68 | |
Konut 3 | 21.072 | 5,54 | 2,32 | 0,90 | 72,04 |
2021/06 2022/01 (Şubat) | Konut 1 | 215.988 | 10,02 | 6,37 | 1,17 | 32,89 |
Konut 2 | 107.728 | 8,08 | 4,91 | 1,17 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.104 | 9,01 | 3,02 | 1,17 | 115,03 | |
2022/01 (Mart) | Konut 1 | 216.456 | 10,02 | 6,37 | 1,17 | 32,89 |
Konut 2 | 108.006 | 8,08 | 4,91 | 1,17 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.149 | 9,01 | 3,02 | 1,17 | 115,03 | |
2022/01 (Nisan) | Konut 1 | 216.860 | 10,02 | 6,68 | 1,23 | 32,89 |
Konut 2 | 108.291 | 8,08 | 5,15 | 1,23 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.185 | 9,01 | 3,17 | 1,23 | 115,03 | |
2022/01 (Mayıs) | Konut 1 | 217.324 | 10,02 | 7,04 | 1,30 | 32,89 |
Konut 2 | 108.677 | 8,08 | 5,43 | 1,30 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.225 | 9,01 | 3,34 | 1,30 | 115,03 | |
2022/01 (Haziran) | Konut 1 | 217.917 | 10,02 | 7,55 | 1,39 | 32,89 |
Konut 2 | 109.188 | 8,08 | 5,82 | 1,39 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.280 | 9,01 | 3,58 | 1,39 | 115,03 | |
2022/01 (Temmuz) | Konut 1 | 218.447 | 10,02 | 7,77 | 1,43 | 32,89 |
Konut 2 | 109.657 | 8,08 | 5,99 | 1,43 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.335 | 9,01 | 3,69 | 1,43 | 115,03 | |
2022/01 (Ağustos) | Konut 1 | 219.163 | 10,02 | 8,15 | 1,50 | 32,89 |
Konut 2 | 110.168 | 8,08 | 6,29 | 1,50 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.399 | 9,01 | 3,87 | 1,50 | 115,03 | |
2022/01 (Eylül) | Konut 1 | 219.784 | 10,02 | 8,34 | 1,54 | 32,89 |
Konut 2 | 110.455 | 8,08 | 6,44 | 1,54 | 32,89 | |
Konut 3 | 21.511 | 9,01 | 3,96 | 1,54 | 115,03 | |
2022/12 (Ekim) | Konut 1 | 220.336 | 20,29 | 12,50 | 4,38 | 20,20 |
Konut 2 | 110.748 | 15,51 | 10,00 | 3,50 | 14,88 | |
Konut 3 | 21.610 | 16,91 | 7,00 | 2,45 | 78,94 | |
2022/12 (Kasım) | Konut 1 | 220.920 | 20,29 | 12,89 | 4,51 | 16,60 |
Konut 2 | 111.005 | 15,51 | 10,31 | 3,61 | 11,42 | |
Konut 3 | 21.684 | 16,91 | 7,22 | 2,53 | 73,43 | |
2022/12 (Aralık) | Konut 1 | 221.615 | 20,29 | 13,35 | 4,67 | 12,59 |
Konut 2 | 111.368 | 15,51 | 10,67 | 3,73 | 7,70 | |
Konut 3 | 21.758 | 16,91 | 7,48 | 2,62 | 67,42 |
2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde su ve atık su tarifesini belirleme usulü tarif edilirken, aynı Kanun’un 6/f maddesinde, su satışı ve kullanılmış suların boşaltılmasına ilişkin tarifeleri inceleyerek karara bağlamak, Genel Kurulun yetki ve görevleri arasında sayılmaktadır. Yapılan incelemede; kurum yönetimince maliyet değerlerine dayalı bir çalışma yapılarak SASKİ Genel Kuruluna sunulmasına karşın Genel Kurulun tarife belirleme yetkisini bu altlık çalışmalar dışında, mevzuatta öngörülen hesaplamalara dayanmaksızın kullandığı anlaşılmıştır.
SASKİ Genel Kurulunun, tarife belirlemeye ilişkin yetkisi sınırsız olmayıp, 2560 sayılı
Kanun hükümlerinde detayları gösterilen, maliyet artı kâr esasına dayalı bir hesaplamaya dayalı olarak kullanması gerekmektedir. Bu gereklilik, hizmetlerin verimli bir şekilde sürdürebilmesi, daha kaliteli ve etkin bir şekilde hizmet sağlanabilmesi ve mevzuat hükümlerine uygun bir yetki kullanımının gerçekleşmesi açılarından önem arz etmektedir.
Genel kurulca tarifelerin maliyet hesabı yapılmadan ve bir kâr oranı ihtiva etmeden tespit edilmesi, bir takım olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Yeni kurulan ve sürekli yatırım yapma ihtiyacı olan bir İdarenin, maliyetlerini abonelerine yansıtmaması, her yıl büyüyen bütçe açıkları ve kanuni sınırın üzerindeki borç yükünü de beraberinde getirmektedir. Özellikle kırsal mahalle ve eski belde belediyeleri için yüzde elli oranlarına varan indirimler, su satış fiyatının maliyeti karşılamasını daha da güçleştirmiştir. Bu açıdan tarifelerin idarenin hizmetlerini sürdürebilirliği açısından maliyetin üzerinde belirlenmesi gerekmektedir.