Karar Künyesi
Yapılan incelemelerde büyükşehir belediyesi sorumluluğunda olan bazı faaliyetlerin ilçe belediyeleri tarafından yerine getirildiği ve gelirlerinin toplanıldığı tespit edilmiş olup söz konusu faaliyetler maddeler halinde açıklanmıştır.
Büyükşehir Belediyesince Alınması Gereken Tatil Günlerinde Çalışma Harcının İlçe Belediyelerince Alınması
Kurum hesap ve işlemlerinde yapılan incelemelerde, Büyükşehir Belediyesinin ruhsatlandırma yetkisinde bulunan işyerlerince ulusal bayram günlerinde çalışma izninin Büyükşehir Belediyesinden alınması gerekirken ilçe belediyelerinden alındığı ve izin harçlarının ilçe belediyelerine yatırıldığı görülmüştür.
2011 yılından itibaren tatil günlerinde çalışma izni idare tarafından verilmekteyken Torbalı Belediyesi tarafından Büyükşehir Belediyesine başvurulmuş ve bu iznin kendileri tarafından verilmesi gerektiği ve harç gelirinin de ilçe belediyelerine ait olduğunu belirtilmiştir. Büyükşehir belediyesi hukuk birimi iznin ve harcın büyükşehir yetkisinde olduğunu ifade etmesi üzerine yetki için Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünden görüş talep edilmiştir. Mahalli idarelerden verilen görüşte 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun’un 8’inci maddesinde yer alan “… Belediye mıntıkalarından hariç bulunan müesseseler en yakın belediyelere müraacat ederler” hükmü dayanak gösterilerek bu Kanun’un işyerlerinin tatil günlerinde çalışmasını düzenleyen özel kanun olduğundan ilçe belediyelerince iznin verilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Büyükşehir belediyesi 1’inci hukuk müşavirliği 24.04.2013 tarihli yazısıyla Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünce verilen görüşe katılmamış ve İzmir Büyükşehir Belediyesinin işyeri açma ve çalışma ruhsatı vermeye yetkili olduğu işyerlerinin tatil günleri çalışma izninin de büyükşehirden alınması yönündeki görüşünün geçerli olduğunu belirtmiştir. Bu görüş üzerine uygulamada karışıklıklar doğmuş ve hem ilçe belediyelerince hem büyükşehirce bu izinler verilmeye başlanmış ve karışıklığı gidermek için Başkanlık oluru ile bu izinleri verme yetkisi ilçelere bırakılmıştır.
Ancak 1 Temmuz 2017 tarih ve 30111 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 1 inci maddesi ile 2.1.1924 tarihi ve 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmış ve bu çerçevede 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda değişiklikler yapılmıştır.
Yukarıda bahsi geçen görüşün tek dayanağı olan 1924 yılında çıkarılan Hafta Tatili Hakkında Kanun’u yürürlükten kaldırdığı için bu hususta tek düzenlemenin yapıldığı 5216 sayılı Kanun’un 7 nci maddesinde yer alan “…d) Büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek” hüküm yetkinin belirlenmesi açısından önem arz etmektedir. Görüleceği üzere büyükşehir belediyesi sorumluluğunda bulunan alanlarda bulunan yerlere ruhsat vermek yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir.
2019 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere 1924 yılında çıkarılan Kanun sebebiyle oluşan yetki karışıklığı 2017 yılında yapılan değişiklik ile son bulmuştur. Her yıl alınan ulusal tatil günlerinde çalışma izninin artık Büyükşehir Belediyesince verilmesi ve 2017 -2019 yılları arasında ilçelerce elde edilen gelirlerin idare tarafından tahsilatının yapılması gerekmektedir.
Yol Üstü Otopark İşletmeciliğinin İlçe Belediyelerince Yapılması
Yapılan incelemelerde, büyükşehir belediyesi görev ve sorumlulukları kapsamında yer almasına rağmen Seferihisar Belediyesi tarafından ihale yapılarak yol üstü otopark işletmeciliği yapıldığı görülmüştür.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasında büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları hüküm altına alınmış ve (f) bendinde; “Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” hükmü tesis edilmiştir.
Buna göre büyükşehir belediyelerinde, ilçe belediyelerin yol üstü otopark işletebilmesi mümkün değildir. Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde de yol üstü otoparklar idarenin iştiraki konumunda olan İzelman AŞ’ye 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine istinaden meclis kararı ile işlettirilmektedir.
Ayrıca 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Park ücretinin alınması, araçların çektirilmesi ve kaldırılması ile muhafazası” başlıklı 79’uncu maddesinde; “Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol-ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, büyükşehir belediyeleridir. Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak park ücreti alan veya almaya teşebbüs edenler, fiilleri daha ağır bir ceza gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde,
altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.” hükmü yer almaktadır.
Mezkûr Kanun kapsamında düzenlenen haliyle ilçe belediyeleri tarafından yol üstü (sokak arası) otopark işletilmesi ve/veya işlettirilmesi halinde cezai müeyyideler öngörülmüştür. İzmir ilinde bir ilçe belediyesi olan Seferihisar Belediyesinin 1078,7 metre yol üzerinde yol üstü otopark işlettirildiği tespit edilmiştir.
2019 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere Söz konusu uygulama gerek 5216 sayılı Kanun açısından gerekse 2918 sayılı Kanun açısından mevzuata aykırıdır. İdare tarafından mevzuata aykırı bu durumun sonlandırılması gerekmektedir.
Büyükşehir Belediyesinin Yetkisi Altında Bulunan Bazı Alanlarda İşgal İzni Vermek ve Denetlemek Yetkisinin İlçelere Bırakılması
Kurum hesap ve işlemlerinde yapılan incelemelerde kamulaştırma, yapım, bakım ve onarımından Büyükşehir Belediyesinin sorumlu olduğu bazı alanların işgal denetimlerini yapma yetkisinin ilçe belediyelerine bırakıldığı görülmüştür.
Bilindiği üzere 6360 sayılı Kanun’la Büyükşehir Belediyelerinin bulunduğu illerde il özel idareleri kapatılmış ve büyükşehir sınırları il mülki sınırı olarak belirlenmiştir. Bu belirlemeden sonra ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediyeleri arasında yetki yönünden çeşitli aksaklıklar ortaya çıkmıştır. İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 12.11.2018 tarih 1221 sayılı kararı ile “Kıyı ve Sahil Şeridi, Yol, Meydan ve Yeşil Alan Yetki ve Görev Uygulama Yönetmeliği” kabul edilerek büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri arasındaki yetki ve görev dağılımı belirlenmiştir.
Yukarıda bahsedilen Yönetmelik’in “Yollar” başlıklı 4’ üncü maddesinde:
“Ek-1 de belirtilen veya ek-1’de bulunmayan ancak Uygulama İmar Planlarına göre en az 17 metrelik yolların, bu yollar üzerindeki yaya alt ve üst geçitlerinin kamulaştırma, yapım, bakım ve onarımından büyükşehir belediyesi sorumludur.” Hükmüne
“İşgal denetimi” başlıklı 10’uncu maddesinde:
“ (1) işgale izin vermek, izinsiz işgalleri men etmek ve denetlemek görev ve yetkisi Büyükşehir Belediyesine aittir.
(2) Ek-1 de belirtilen alanlar haricindeki alanlarda işgallere izin vermek, izinsiz işgalleri men etmek ve denetlemek görev ve yetkisi İlçe Belediyelerine aittir.” Hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda yer verilen Yönetmelik hükümlerinden görüleceği üzere ek-1 de bulunan veya bulunmasa bile imar planına göre en az 17 metrelik yolların kamulaştırma, yapım, bakım ve onarımından büyükşehir belediyesi sorumludur. Ancak işgal denetimine ve iznine ilişkin ise yalnızca Ek-1 de yer verilen alanlarda büyükşehir belediyesine yetki verilmiştir. Yani büyükşehir belediyesince duruma göre kamulaştırma yapılacak veya onarım bakım masrafı yapılacak yerlerin işgal ecrimisilleri ve işgal denetimini ilçeler yapacaktır.
İşgal denetimlerinin ilçelerce yapılması; masrafına büyükşehir belediyesinin katlandığı alanların ecrimisil gelirini ilçe belediyeleri alması sonucu gelir kaybına ve işgalciler tarafından bu yerlere sabit yapılar yapılırsa veya üzerindeki yapılar tahrip edilmesi halinde büyükşehir belediyesince ilave masraflar yapılmasına sebebiyet verecektir.
2019 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere Büyükşehir Belediyesinin sorumluluk alanında bulunan yerlerin işgal denetimi yetkisinin de mevzuat hükümleri doğrultusunda Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılması gerekmektedir.