İdare tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’ inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde, bazı mal ve hizmet alım ihalelerinin pazarlık usulü ile yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’ inci maddesinde; bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel ihale usulleri olduğu belirtilmiş olup diğer ihale usullerinin yalnızca Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılacağı belirtilmiştir. Kanun’un bu maddesine göre pazarlık usulünün sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabilecek istisnai bir ihale usulü olduğu anlaşılmaktadır.

Anılan Kanun’un “Pazarlık usulü” başlıklı 21’ inci maddesinin (b) bendi kapsamında ihaleye çıkılabilmesi için doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi durumların ani ve beklenmeyen bir şekilde gerçeklemesi, yapılacak işin yapım tekniği açısından özellik arz etmesi, yapı veya can güvenliğinin sağlanması açısından idarece işin ivediliğinin tespit edilmiş olması veya İdare tarafından önceden öngörülemeyen olayların gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Ayrıca mevzuatta aranan diğer şart, bahsi geçen olaylardan dolayı ihalenin ivedi olarak yapılması halinin zorunlu olmasıdır.

Yapılan değerlendirmeden anlaşılacağı üzere pazarlık usulü, istisnai bir alım usulü olmakla beraber belirli şartların birlikte gerçeklemesi şartına bağlanmış olup idarelere tanınmış seçimlik bir hak niteliğinde değildir. İvedi olarak ihale edilmesi zorunluluğundan anlaşılması gereken ise anılan Kanun’da ihaleler için belirlenen ilan sürelerinin dahi beklenilmesinin mümkün olmadığı durumlardır. Dolasıyla ilan sürelerinin beklenilmesinde bir sakınca olmadığı durumlar için 21/b maddesinin şartları oluşmamış demektir.

Ancak, İdare tarafından 4734 sayılı Kanun’un 21/b maddesinde belirtilen şartlar oluşmadan pazarlık usulünün kullanılması suretiyle aşağıdaki ihaleler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, İdarenin mevzuatta aranan şartlar oluşmadan pazarlık usulü ile ihaleye çıkması 4734 sayılı Kanun’un temel ilkeleri olan saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine aykırılık oluşturmaktadır.

Sonuç olarak, 4734 sayılı Kanun’a tabi işlerde, pazarlık usulünün sadece 21’ inci maddede belirtilen şartlar oluştuğunda kullanılması bunun dışında temel ihale usulleri olan açık

ihale ve belli istekliler arasında ihale usulünün kullanılması gerekmektedir.

Tablo 10: 21/b Kapsamında Gerçekleştirilen İhaleler