2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca belirlenmesi gereken evsel katı atık ücretlerine ilişkin tarifenin belirlenmediği, bu nedenle söz konusu ücretlerin tahsil edilemediği tespit edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetki ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi ile katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak belediyenin yetki ve imtiyazları arasına sayılmıştır.

Öte yandan, çevrenin korunmasını sağlamak amacı ile yürürlüğe konulan 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “İlkeler” başlıklı 3’üncü maddesi ile çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğin önlenmesine ilişkin genel ilkeler belirlenmiş, ayrıca; kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamaların kirleten veya bozulmaya neden olanlar tarafından karşılanacağı, kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve

kuruluşlarınca yapılan harcamaların 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edileceği hüküm altına alınmıştır.

Aynı Kanunun “Tanımlar” başlıklı 2’nci maddesinde “kirleten” ve “evsel katı atık” kavramlarının tanımı yapılmış olup, faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek veya tüzel kişilerin “kirleten” olduğu; tehlikeli ve zararlı katı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkların ise “evsel katı atık” olarak değerlendirileceği ifade edilmiştir.

Söz konusu Kanun’un “İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü” başlıklı 11’inci maddesinin on ikinci fıkrasında ise “Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır.” denilerek evsel katı atık hizmetinden yararlananların idarenin yaptığı harcamalara katılmakla yükümlü olduğu, dolayısıyla hizmetten yararlananlardan belediye meclislerince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı hüküm altına alınmıştır.

Katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretlerinin tespitine esas olan tarifelerin nasıl belirleneceği ve belirlenen ücretlerin hangi usulle ilgili kişilerden tahsil edileceği; 27.10.2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’te düzenlenmiştir.

Söz konusu Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde büyükşehir belediyeleri, diğer belediyeler ve belediye birlikleri “evsel katı atık idareleri” olarak tanımlanmıştır. Aynı Yönetmelik’in “Evsel katı atık idarelerinin görev ve yetkileri” başlıklı 8’inci maddesinde ise bu idarelerin evsel katı atık hizmetini vermek veya verdirmekle, evsel katı atık hizmetlerine ilişkin tarifeleri belirlemekle ve evsel katı atık ücretini toplamakla yükümlü oldukları düzenlenerek 2872 sayılı Kanun’un yukarıda yer verilen hüküm yinelenmiştir.

Evsel katı atık idarelerinin toplamakla yükümlü olduğu ücretlerin nasıl tespit edileceği ise söz konusu Yönetmelik’in “Evsel katı atık hizmetleri için ücretlendirme” başlıklı 18’inci maddesinde açıklanmıştır. Bu madde de özetle; evsel katı atık hizmetleri için ücretlendirme yapılırken tam maliyet ve kirleten öder esaslarının kullanılacağı (Bu esasların tanımları 4’üncü madde de yapılmıştır.), bu esasların uygulanmasına yönelik detayları içeren ve tam maliyet esaslı tarifelerin belirlenmesinde faydalanılabilecek usul ve esasların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuz adıyla söz konusu Bakanlığın internet sayfasında yayımlanacağı, evsel katı atık hizmetlerine ait ücretler belirlenirken atık üreticisinin ürettiği atık miktarının hangi yöntemler kullanılarak tespit edilebileceğine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen Yönetmelik’in hazırlanmasını öngördüğü Kılavuz, evsel katı atık idarelerine, atık üreticilerine sağladıkları evsel katı atık hizmetleri için evsel katı atık tarifelerinin ve ücretlerinin saptanması konusunda yol göstermek, ayrıca tam maliyet esaslı tarifelerin belirlenmesi konusunda detaylı, adım adım rehberlik yaparak tarifelendirme işlemlerinin yasal çerçevesine yardımcı olmak amaçlarıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanarak Bakanlığın internet sitesinde yayımlanmıştır.

Öte yandan bahsi geçen Yönetmelik’in uygulanması yükümlülüğü, ortaya çıkan nedenlerden ötürü “Uyum süreci” başlıklı geçici 1’inci maddesi ile ertelenmekteyken son yapılan değişiklikle bu tarih 31.12.2021 olarak belirlenmiş ve bu tarihe kadar evsel katı atık idarelerinin Yönetmelik’e uyum sağlamakla yükümlü olduğu hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, özetle; katı atıkların toplanarak bertaraf edilmesinin belediyelerin yetki ve görevi arasında yer aldığı, bu görevin yerine getirilmesi nedeniyle katlanılan maliyetlerin söz konusu hizmetten yararlananalar tarafından karşılanmasının esas olduğu, bu maliyetlerin ise karşılanabilmesi için ise bahsedilen düzenlemelerin öngördüğü usul ve esaslar dairesinde tarife ve ücretlerin belediye meclisi tarafından tespit edilerek hizmet karşılığı olarak ilgili kişilerden tahsil edilmesinin evsel katı atık idareleri için zorunluluk olduğu anlaşılmaktadır.

Ancak yapılan incelemede, Çayeli Belediyesince yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin gereklerinin yerine getirilmediği, raporlama tarihine kadar bu konuda bir işlem tesisi edilmediği dolayısıyla evsel katı atık ücret ve tarifelerinin belirlenmediği anlaşılmıştır.

Bu itibarla mevzuat hükümlerinin yerine getirilmesini dolayısıyla evsel katı atık hizmetlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve 2872 sayılı Kanunun çevrenin korunmasına ilişkin amaçlarına katkı sunulmasını ve evsel katı atıkların bertaraf edilmesine ilişkin hizmetlerin karşılıklarının yararlanıcılardan alınarak kamu kaynaklarının korunmasını teminen, bir an evvel evsel katı atık tarifelerinin yasal düzenlemeler çerçevesinde belirlenerek tahsilat işlemlerine başlanması gerekmektedir.