İdare tarafından ilgili mevzuat kapsamında yasak olmasına rağmen ihale ve doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirilen araç kiralama hizmet alımı işinde yabancı menşeli binek araçların temin edildiği tespit edilmiştir.

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun “Kanunun şümulü” başlıklı 1’nci maddesinde, belediyelerin bu Kanun hükümlerine tabi olduğu hüküm altına alınmış, “Kurumların edinebilecekleri taşıtlar” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasında, kurumların taşıt ihtiyaçlarını hizmet alımı suretiyle karşılamalarının esas olduğu, kullanılacak taşıtların, muayyen ve standart tipte, lüks ve gösterişten uzak, memleket yollarına elverişli ucuz ve ekonomik olanlarından temin olunmasının gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un 12’nci maddesinin ikinci fıkrasının (f) bendinde ise, “Hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtların cinsi, adedi, yaşı, hangi hizmetlerde kullanılacağı, kaynağı, yabancı menşeli olup olmayacağı ve diğer hususlar için gerekli esas ve usûller Cumhurbaşkanınca saptanır.” hükmü yer almıştır. 02.07.2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 180’inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.

Bu kapsamda, Bakanlar Kurulu tarafından 17.03.2006 tarihinde 2006/10193 sayılı Karar ile “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller” kabul edilmiştir. Söz konusu Esas ve Usuller’in “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde, hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station wagon cinsi taşıt edinilmesinin 237 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacağı belirtilmiştir.

237 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi 2014 yılında kabul edilen 6519 sayılı Kanun’la “Bu Kanun kapsamında edinilecek taşıtların menşei, silindir hacimleri ve diğer niteliklerini belirlemeye ve sınırlamalar getirmeye Cumhurbaşkanı (Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi öncesi “Bakanlar Kurulu” ifadesi yer almaktaydı) yetkilidir.” şeklinde değiştirilmiştir. Böylece Cumhurbaşkanı (değişiklikten önce Bakanlar Kurulu) gerektiğinde taşıtların menşeinin yanı sıra diğer özellikleri hakkında da sınırlamalar getirmeye yetkilendirilmiştir. Bu çerçevede, Bakanlar Kurulu tarafından 2014/6425 sayılı Karar’ın ekinde 237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamında Edinilecek Taşıtların Menşei, Silindir Hacimleri ve Diğer Niteliklerinin Belirlenmesine Dair Karar kabul edilmiştir.

Söz konusu Karar’a göre 237 sayılı Kanun’a ekli (1) sayılı Cetvelde yer alan makamlar, (2) sayılı cetvelde yer alan makamlar (son iki sırası hariç), güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar, koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunan araçlar ve idarelerin yurtdışı teşkilatları için edinilen araçlar, yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi taşıt edinilebilmektedir. Bu sayılanların dışında kalan makam veya hizmetler için hibe dâhil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli araç veya station-wagon cinsi taşıt temin edilmesi mevzuat

hükümlerine aykırılık teşkil edecektir. Ayrıca, yerli muhteva oranı %50’nin altında kalan taşıtlar yabancı menşeli sayılmaktadır.

30.06.2021 tarihinde yayımlanan 2021/14 sayılı Cumhurbaşkanı Genelgesi’nin “Resmi taşıtların edinilmesi ve kullanılması” başlıklı bölümünde; kamu kurum ve kuruluşlarının taşıt edinimlerinin ihtiyaç analizine dayandırılacağı, ilgili mevzuatında belirtilen makam ve hizmetler hariç olmak üzere hibe dâhil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli taşıt edinilmeyeceği, 237 sayılı Taşıt Kanunu uyarınca izin verilenler hariç hiçbir makama arazi binek gibi taşıtlar ile yabancı menşeli taşıtın makam aracı olarak tahsis edilmeyeceği belirtilmektedir.

Yabancı menşeli araç temin edilebilecek makamlar ile hizmetlere ilişkin yukarıda yer verilen düzenlemeler dışında herhangi bir düzenleme yapılmamış olup belediyeler yabancı menşeli binek araç edinebilecekler arasında yer almamıştır. Diğer bir ifade ile Kanun’a ekli mezkûr cetvellerde belediye teşkilatı içerisinde yer alan herhangi bir makam için veya belediye hizmetleri için yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi araç temin edilebileceğine dair bir ibare bulunmamaktadır.

Yapılan incelemede, Belediyenin 2023 yılında ihale usulü ve doğrudan temin yöntemiyle kiralamış olduğu detayları aşağıdaki tabloda gösterilen 6 adet taşıtın yabancı menşeli olduğu görülmüştür.

‌Tablo 10: Yabancı Menşeli Binek Araç Listesi

Kamu İdaresi cevabında; bahse konu araçlara ödenen tutarın yerli muhteva oranını sağlayan araçlara ödenen tutara ilişkin sınırlamalara uyduğu, bazı araçların süreç içerisinde arızalanan araçlar yerine, bazılarının ise koruma hizmeti kapsamında temin edildiği, diğer araçların ise arazi aracı olarak kullanıldığı ifade edilmiştir.

İlgili araçlar, yerli muhteva oranına uyan araçlara ilişkin ödenecek tutara ilişkin sınırlamaya uysa bile, hibe dahil her ne suretle olursa olsun Belediyelerin yabancı menşeli araç edinmesi mümkün değildir. Ayrıca yabancı menşeli arazi binek araçlarının arazide kullanılmış olması, söz konusu araçların kiralanabilmesi için hukuki dayanak teşkil etmemektedir.

Sonuç itibariyla; İdare tarafından hibe dâhil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli araç temin edilmemesi, araç edinimlerinin mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılması gerekmektedir.