İdarenin muhasebe kayıtlarında yapılan incelemelerde mevzuat değişikliği öncesinde İller Bankasına ortaklık payı olarak ödenen bedellerin bankadan talep edildiği ve Bankaca bu paraların iadesinin yapılamayacağı bilgisi verildiği, bununla birlikte yapılan değişiklik ile su ve kanalizasyon idarelerinin iller bankası ortaklıklarının sona erdirildiği, bu sebeple 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında kayıtlı tutarların artık İdare açısından bir hüküm ifade etmediği anlaşılmakla birlikte mevcut durumda bu tutarların herhangi bir şekilde kayıtlardan çıkarılmadığı ve bilançoda gereksiz olarak 26.650.711,66-TL tutarında kaydın yer aldığı görülmüştür.

Mülga 4759 sayılı İller Bankası Kanunu’nun 3’üncü maddesinde İller Bankasının sermaye kaynakları belirlenmiştir. Söz konusu maddenin (b) fıkrasında; “İl özel idareleriyle belediyelere bağlı tüzel kişiliği haiz olan veya olmayan ve katma bütçeli idare ve kurumların ve birliklerin, bağlı bulundukları idare bütçelerine intikal etmeyen gelirlerinden kazanç vergisi çıktıktan sonra kalan safi kazançlarının yüzde beşi” denilerek belediyelere bağlı tüzel kişiliği haiz olan idareler İller Bankasının sermaye kaynakları arasında sayılmıştır.

Bununla birlikte, 6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile birlikte, Bankanın statüsünde önemli değişiklikler olmuştur. Nitekim, 6107 sayılı Kanun’un “Ortaklık yapısı ve sermaye” başlıklı 4’üncü maddesinde;

“(1) Bankanın ortakları il özel idareleri ve belediyelerdir.

(2) Bankanın sermayesi 9.000.000.000 (dokuz milyar) Türk Lirasıdır. Bu sermaye Bakanlar Kurulu kararı ile beş katına kadar artırılabilir. …” ifadesi yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere mülga 4759 sayılı İller Bankası Kanunu’nun 3’üncü maddesine göre belediyelere bağlı tüzel kişiliği haiz olan idarelerin, bağlı bulundukları idare bütçelerine intikal etmeyen gelirlerinden kazanç vergisi çıktıktan sonra kalan safi kazançlarının yüzde beşi, İller Bankasının sermaye kaynakları arasında sayılmıştır. Bununla birlikte, 6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun’un 14’üncü maddesiyle, 4759 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.

Böylece, 6107 sayılı Kanun’a göre artık, sadece il özel idareleri ile belediyeler Bankanın ortakları olarak ifade edilmiştir. 6107 sayılı Kanun’la birlikte belediyelerin bağlı kuruluşlarının ve dolayısıyla da İZSU’nun ve diğer su ve kanalizasyon idarelerinin İller Bankası A.Ş.’ye olan ortaklığı son bulmuştur.

27.05.2016 tarih 29724 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabının işleyişine ilişkin 178’inci maddesinde:

“ (1) Bu hesap, kanuni yetkilere dayanılarak mali kuruluşların sermayesine iştirak edilen tutarlar ve bu sermaye tutarlarının işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunan tutarlar ile bu kuruluşlara ikrazen verilen ve mahsup edilen tutarların izlenmesi için kullanılır.” denilmektedir.

Daha önce İller Bankasının ortağı olan bağlı idareler yukarıda verilen Yönetmelik hükümleri gereğince Bankaya yapılan sermaye ödemelerini 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında izlemek üzere kayıt altına almışlardır. Bu sebeple hem İZSU hem de diğer bağlı idareler Bankaya ödenen tutarları 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabına kaydetmiş ve 2011 yılından itibaren idare mali tablolarında yer vermişlerdir.

Ancak yukarıda anlatıldığı üzere bağlı idarelerin İller Bankasına ortaklık yapıları yapılan düzenleme ile sona erdirildiği için kayıtlarda yer alan tutarların dayanağı ortadan

kaldırılmıştır. Buna istinaden İZSU ve diğer bağlı idareler tarafından İller Bankasına yazılar yazılarak ödenen ortaklık bedelleri Bankadan talep edilmiştir.

İller Bankasının göndermiş olduğu cevap yazısında: “ … Bankamızca tahsilat yapılmasının sebebinin, Bankamızın ortağı değil, Kanun’da kararlaştırılan kriterler çerçevesinde Bankamızın sermayesine katkı vermelerine dair düzenleme olduğundan ortaklık payı toplamının iade edilmesine ilişkin talep yerine getirilemeyecektir.” denilerek bu tutarların iade edilmeyeceği belirtilmiş ve Türkiye genelinde hiçbir bağlı idareye ödemeler yapılmamıştır.

Ancak gelinen noktada bu tutarların iadesi idareye yapılmamakta, idarenin ortaklık bağı da kalmamaktadır. Dolayısıyla bu tutarların 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında bulunmasının dayanağı bulunmamaktadır. Bu tutarların kayıtlardan çıkarılması ve mali tabloların doğru ve güvenilir bilgi içermesi sağlanmalıdır. Bu hususta Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde herhangi bir hüküm bulunmadığı için bağlı idareler bu tutarları kayıtlarından düşememektedirler. Bu sebeple idare bilançoları bu miktarda hata vermektedir. İdareye ait mali tablolarda, 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında 26.650.711,66 TL tutarında kayıt yer almaktadır. Konunun bütün büyükşehirlere bağlı idarelerde yaşanıyor olması bu hususu daha hassas hale getirmektedir.

Yukarıda belirtilen gerekçelerle bakanlıklar, bağlı idareler ve İller Bankası arasında gerekli koordinasyonun sağlanarak bu bedellerin bağlı idarelere iadesi sağlanmalı, iade edilmeyecekse Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’ne eklenecek hükümler ile bu kayıtların muhasebe kayıtlarından çıkarılmasına yönelik düzenleme yapılması ve bu hususta gerekli çalışmaların başlatılması gerekmektedir.