İşverenler, işle ilgili her konuda çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülükleri 6331 sayılı İş Güvenliği ve Sağlığı Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un 4’üncü maddesi ile İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6’ncı

maddesinde işverenlerin genel yükümlülükleri detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Yine aynı Kanun’un “İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri” başlıklı 6’ncı maddesinde işverenin çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personelini görevlendireceği; çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde ise, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebileceği hüküm altına alınmıştır.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na göre sözleşmeye bağlanan yapım işlerinin yürütülmesinde uygulanacak genel esasları belirleyen Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 35’inci maddesinde çalışanların sağlık ve güvenliğine ilişkin tedbirlere yer verilmiştir. İlgili maddede yüklenici, bütün giderleri kendisine ait olmak üzere, sözleşme konusu işin yürütülmesi sırasında iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı uyarınca alınması zorunlu olan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirleri almakla yükümlü tutulmuştur.

Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme’nin 29’uncu maddesinde ise aynen;

“Yüklenici, tüm giderleri kendisine ait olmak üzere çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu çerçevede; çalışanların iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi ve zorunlu olması halinde diğer sağlık personeli tarafından sunulan hizmetlerden yararlanması, çalışanların sağlık gözetiminin yapılması, mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hâle getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığının izlenmesi, denetlenmesi ve uygunsuzlukların giderilmesi gibi iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin alınması zorunlu tedbirler yüklenicinin sorumluluğundadır.” denilerek yapım işlerinde yüklenicilerin sorumluluklarına dair ifadelere yer verilmiştir.

İdare tarafından gerçekleştirilen yapım işlerinin incelenmesi neticesinde; muhtelif yapım işlerinde, işyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere istihdam edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının işin başlama tarihinden daha ileri tarihlerde görevlendirmelerinin yapıldığı, bazı işlere ilişkin ise personel görevlendirmesinin hiç yapılmadığı görülmüştür.

Bu durumdaki ihalelerden bazılarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:

Tablo 15: İş Sağlığı ve Güvenliği Görevlendirmelerine İlişkin Tablo

Yapım işlerinde İdare ve yüklenicilerin, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerini yukarıda yer alan mevzuat hükümleri çerçevesinde yerine getirmeleri, işin tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak görevlendirmelerin zamanında yapılması işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesini sağlayacağı gibi ileride İdare açısından doğması muhtemel risklerin de önlenmesine katkı sağlayacaktır.

Kamu idaresi cevabında; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun “İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri” başlıklı 6’ncı, “Sağlık gözetimi” başlıklı 15’inci maddesinin 3 numaralı alt bendi ve “Yürürlük” başlıklı 38’inci maddesinin (a) bendinin bir numaralı alt bendine yer verilmiş, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 35 ve Yapım İşlerine ait Tip Sözleşme’nin 29’uncu maddesinde çalışanlar ile ilgili sağlık ve güvenliğe ait yüklenici tarafından gerçekleştirilecek yükümlülüklerin belirtildiği, ancak bunlar ile ilgili belgelerin sözleşme imzalandıktan sonra idareye sunulması gibi bir şekil şartı getirilmediği,

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre yürürlük tarihi 01.07.2020 olan sorumlulukların takibi için tip sözleşmelerde açıkça belirtilmeyen hususlarda yeni yapılacak ihalelerde şartnamelere özel bir madde konulacağı, bununla işlemlerin takibi için gerekli evrakların idareye sunulmasının isteneceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine ilişkin belgelerin sözleşme imzalandıktan sonra idareye sunulmasının zorunlu olmadığı, ayrıca kamu kurumları için 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun yürürlük tarihinin 01/07/2020 olduğu ifade edilmiştir.

6331 sayılı Kanun’un “Yürürlük” başlıklı 38’inci maddesinin birinci fıkrasında “Bu Kanun’un 6 ve 7’nci maddeleri 4857 sayılı İş Kanununun mülga 81 inci maddesi kapsamında çalışanlar hariç kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/7/2020 tarihinde … yürürlüğe girer.” ifadesinde bahsedilen, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalışan memurlar için kamu kurumlarına ait hizmet binalarında iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevlendirilmesidir. Bir başka deyişle mezkur maddede kamu kurumlarının yapım işi ihalelerindeki görevlendirmeler kast edilmemektedir.

Bulguda da açıkça belirtildiği üzere, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında ihale edilen yapım işlerinde, yükleniciler iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı uyarınca iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirleri almakla yükümlüdür. İdarenin de bu aşamada işin Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliği ve sözleşmesine uygun olarak yerine getirilmesi açısından iş sağlığı ve güvenliği hizmeti mevzuatına göre iş güvenliği uzmanı ile iş yeri hekimi görevlendirmelerinin yapılması hususunda sorumluluğu mevcuttur. Zira bu görevlendirmelerin yapılmaması halinde Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 35’inci maddesinde bahsi geçen iş sağlığı ve güveliği yükümlülüklerinin yerine getirilmesinden söz edilemeyecektir.

Kamu idaresi cevabında gerekli tedbirlerin alınacağı belirtildiğinden bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.