Belediyenin mülkiyetinde, yönetiminde veya kullanımında bulunan taşınmazların tümüyle kayıt altına alınmadığı, taşınmazlara ilişkin Yönetmelik hükümlerine uygun olarak değerlemelerin yapılmadığı, ilgili taşınmazları ihtiva eden Yönetmelik ekinde yer alan form ve taşınmaz icmal cetvellerinin düzenlenmediği, taşınmazların amortisman ayırma işlemlerinin takibinin yapılmadığı ve amortisman defterinin tutulmadığı görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun “Taşınır ve taşınmaz işlemleri” başlıklı 44’üncü maddesinde kamu idarelerinin taşınmazlarının kaydına ilişkin usul ve esasların çıkarılacak yönetmelik ile belirleneceği belirtilmiştir. Buna istinaden 2006/10970 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik çıkarılmıştır. Bu Yönetmelik genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin mülkiyetinde, yönetiminde veya kullanımında bulunan taşınmazların kaydına ve icmal cetvellerinin düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır.

Belediye taşınmazlarına ait muhasebe kayıtları ile Tapu Müdürlüğünden temin edilen kayıtlar incelenmiş olup aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

A-Taşınmazlara İlişkin Form Ve Cetvellerin Düzenlenmemesi

Belediye tarafından Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik gereği düzenlenmesi gereken taşınmaz icmal cetveli ve formların düzenlenmediği görülmüştür.

Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in “Kayıt şekli” başlıklı 7’nci maddesinde kamu idareleri tarafından oluşturulması gereken formlar; Tapuda Kayıtlı Taşınmazlar Formu, Tapuda Kayıtlı Olmayan Taşınmazlar Formu, Orta Malları Formu, Genel Hizmet Alanları Formu, Sınırlı Ayni Haklar ile Kişisel Haklar Ve Tahsis Formu olarak belirtilmiştir.

Ayrıca ilgili maddenin devamında, oluşturulan formların taşınmaz icmal cetvelleri hazırlanmak üzere mali hizmetler birimine gönderileceği ve mali hizmetler birimince konsolide edilerek taşınmaz icmal cetvellerinin oluşturulacağı belirtilmektedir.

Yapılan incelemede, belediye tarafından hazırlanması gereken form ve cetvellerin hazırlanmadığı ve icmal cetvellerinin düzenlenmediği tespit edilmiştir.

Belediye taşınmazlarının yönetimi çerçevesinde gerekli çalışmanın yapılarak söz konusu form ve cetvellerin oluşturulması gerekmektedir.

B- Taşınmazların Değer Tespitinin Yapılmaması

Belediye envanterinde bulunan taşınmazların değer tespitinin yapılmadığı ve muhasebe kayıtlarında güncel değerleriyle takip edilmediği görülmüştür.

02.10.2006 tarih ve 26307 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 5'inci maddesinde Taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleri, kamu idarelerine ait taşınmazların mevcutlarla birlikte içinde bulunulan yılda çeşitli yollarla edinilenlerin ve elden çıkarılanların miktar ve değer olarak takip edilmesi amacıyla kayıt altına alınması olarak tanımlanmıştır.

Söz konusu maddenin devamında taşınmazların hangi değer üzerinden kayda alınacağı açıklanmış olup tapuda kayıtlı olan taşınmazların maliyet bedeli üzerinden veya bu bedel belirlenemiyorsa rayiç değer üzerinden; tapuda kayıtlı olmayan Taşınmazlardan sadece ekonomik olarak değerlendirmeye konu olanlar ile kamusal ihtiyaçlarda kullanılan taşınmazlar,

Orta Malları, Genel Hizmet Alanları ve Bakanlık tarafından iz bedeli ile takip edilmesine karar verilen taşınmazların iz bedeli üzerinden kayıtlara alınacağı ifade edilmiştir.

Yapılan incelemede, belediye taşınmazlarına ilişkin değer tespitlerinin yapılmadığı ve taşınmazların muhasebe kayıtlarında güncel değerleriyle izlenmediği tespit edilmiştir.

Mali tabloların doğruluğu ve güvenilirliği açısından taşınmazlara ilişkin değer tespitlerinin yapılarak ilgili duran varlık hesaplarında güncel değerleri ile izlenmesi gerekmektedir.

C- Tahsisli Taşınmazların Muhasebe Kayıtlarında İzlenmemesi

Belediye tarafından tahsis edilen ve tahsisli kullanılan taşınmazların muhasebe kayıtlarında izlenmediği görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 250-Arazi ve Arsalar Hesabının niteliğini ve işleyişini düzenleyen 188 ve 189’uncu maddelerinde bu hesabın, kamu idarelerinin her türlü arazi ve arsaları ile bunlardan tahsise konu edilenlerin izlenmesi için kullanılacağı; tahsise konu edilen arazi ve arsaların tahsis edilen kamu idaresine hizmet veren muhasebe birimince kayıtlı değeri üzerinden bu hesaba borç, 500-Net Değer Hesabına alacak kaydedileceği, tahsis eden kamu idaresine hizmet veren muhasebe birimi tarafından ise kayıtlı değer üzerinden bu hesaba alacak, 500-Net Değer hesabına borç kaydedileceği,

Söz konusu Yönetmelik’in 252-Binalar Hesabının niteliğini ve işleyişini düzenleyen 192 ve 193’üncü maddelerinde ise bu hesabın, eklenti ve bütünleyici parçaları dahil olmak üzere, kamu idarelerinin mülkiyetinde bulunan binalar ile bunlardan tahsise konu edilenlerin izlenmesi için kullanılacağı; tahsise konu edilen binaların tahsis edilen kamu idaresine hizmet veren muhasebe birimince kayıtlı değeri üzerinden bu hesaba borç, 500-Net Değer Hesabına alacak, tahsis eden kamu idaresine hizmet veren muhasebe birimi tarafından ise kayıtlı değer üzerinden bu hesaba alacak, 500-Net Değer Hesabına borç kaydedileceği,

Ayrıca söz konusu tahsisli taşınmazların amortisman kayıtlarına ilişkin olarak aynı yönetmeliğin 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabının işleyişini düzenleyen 203’üncü maddesinde; varlığa ilişkin amortisman tutarının tahsis edilen kamu idaresine hizmet veren muhasebe birimince 500-Net Değer Hesabına borç, 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabına alacak, tahsis eden kamu idaresine hizmet veren muhasebe birimince 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç, 500-Net Değer Hesabına alacak kaydedileceği belirtilmektedir.

Belediye tarafından yönetmelik gereği kullanılacak olan hesaplar 2018 Mahalli İdareler Detaylı Hesap Planında belirtilmiş olup kamu idaresinin tahsis ettiği taşınmazlar için 250.02 ve

252.02 Kamu İdaresinin Tahsis Ettiği Taşınmazlar hesapları ile 500.11 Tahsis Edilen Taşınmazlar Hesabı; tahsisli kullandığı taşınmazlar için ise 250.03 ve 252.03 Tahsisli Kullanılan Taşınmazlar hesapları ile 500.12 Tahsisli Kullanılan Taşınmazlar Hesabı, ayrıca ayrılacak amortismanlar için 500.13 Tahsis Edilen Taşınmazlar İçin Ayrılmış Amortisman Tutarları Hesabı olarak belirtilmiştir.

Açıklanan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere tahsisli taşınmazların kaydına ilişkin özel bir kayıt düzeni bulunmakta olup taşınmazların yönetimi ve kontrolünün sağlanabilmesi açısından kayıtların bu düzene uygun olarak tutulması gerekmektedir.

Yapılan incelemede, Belediye tarafından diğer kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edilen 15 taşınmaz ile Belediye’nin kullanımına tahsis edilen 9 taşınmazın muhasebe kayıtlarında takip edilmediği ayrıca taşınmazlara ilişkin amortisman tutarlarının muhasebe kayıtlarında izlenmediği tespit edilmiştir.

Açıklanan nedenlerle, taşınmazların kullanımına ilişkin olarak mali tabloların işlevini yerine getirmesi açısından tahsisli taşınmazların ilgili kayıtlarda izlenmesi gerekmektedir. Belediye tarafından 2021 yılı içerisinde incelenen hususun düzeltildiği bildirilmiş ise de yapılan düzeltici işlem 2020 yılı mali tablolarını etkilememektedir.

Tablo 11: Belediyeye Tahsis Edilen Taşınmazlar

Tablo 12: Belediye Tarafından Tahsis Edilen Taşınmazlar

D- Taşınmazlara İlişkin Amortisman Defterinin Tutulmaması ve Amortisman Ayırma İşlemlerinin Düzenli Yapılmaması

Belediye tarafından kullanılan taşınmaz kayıt sisteminde taşınmazlara ilişkin amortisman defterinin tutulmadığı, amortisman ayırma işlemlerinin yıllar itibariyle düzenli olarak takibinin yapılmadığı görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 187’nci maddesinde; Bir yıldan fazla kullanılabilen ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalan maddi duran varlıklar için amortisman ayrılacağı belirtilmiş olup Yönetmelik kapsamına dahil kamu idarelerince muhasebe sistemine dahil edilen maddi duran varlıklardan arazi ve arsalar, yapım aşamasındaki sabit varlıklar, varlıkların elde edilmesi için verilen avans ve krediler ile sanat eserleri dışındakilerden hangilerinin amortismana tabi tutulacağı ve bunlara ilişkin uygulanacak amortisman süre, yöntem ve oranları ile ilgili olarak Maliye Bakanlığınca belirlenen esas ve usullerin uygulanacağı belirtilmiştir.

Adı geçen Yönetmeliğin 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabının niteliğini ve işleyişini düzenleyen 202 ve 203’üncü maddelerinde, bu hesabın maddi duran varlık bedellerinin ekonomik ömrü içerisinde giderleştirilmesi ve hesaben yok edilmesini izlemek için kullanılacağı; ayrılan amortisman tutarlarının yıl sonunda bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına borç kaydedileceği, yıl sonunda maddi duran varlıklar için önceki dönemlerde ayrılmış olan amortismanların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu ortaya çıkan artışların bu hesaba alacak 698-Enflasyon Düzeltmesi Hesabına borç kaydedileceği,

Aynı Yönetmeliğin 491’inci maddesinde ise tutulması gereken defterler arasında Duran Varlık Amortisman Defteri sayılmış olup 04.11.2015 tarihli ve 29522 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Amortisman ve Tükenme Paylarına İlişkin 47 sıra No.lu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’nin 9’uncu maddesinde amortismana tabi her bir varlığın Ek-2 de yer alan Duran Varlık Amortisman Defterine kaydedileceği hususları hüküm altına alınmıştır.

Yapılan incelemede, taşınmaz kayıt sisteminin sağlıklı çalışmadığı, amortismana tabi taşınmaz varlıklar için yıllar itibariyle amortisman ayırma işlemlerinin sistem üzerinden takibinin yapılamadığı ve amortisman defterinin tutulmadığı tespit edilmiştir.

Sunulan mali tabloların doğruluğu ve güvenilirliği açısından, amortismana tabi duran varlıklar için faydalı ömürleri süresince yıllar itibariyle amortisman ayrılması; ilgili varlığın edinim tarihi, amortisman oranı, birikmiş amortismanı ve net değeri gibi hususların takibi açısından taşınmaz kayıt sistemi üzerinden amortisman defterinin tutulması gerekmektedir.