Büyükşehir Belediyesinin bazı varlıkları için amortisman ayrılmadığı, bazı varlıkları içinse varlığın maliyet değerinin üzerinde amortisman ayrıldığı görülmüştür.

Amortisman ve Tükenme Payları konulu 47 Sıra Numaralı Muhasebat Genel

Müdürlüğü Genel Tebliği’nde, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin duran varlıklarından hangilerinin amortisman ve tükenme payına tabi tutulacağı, buna ilişkin usul ve esaslar ile uygulanacak amortisman ve tükenme payının süre, yöntem ve oranları belirlenmiştir.

Belirtilen Genel Tebliğ’in “Amortisman ve tükenme payına tabi tutulan varlıkların değeri” başlıklı 4’üncü maddesinde, duran varlıkların amortisman ve tükenme payına tabi değerlerinin maliyet bedeli olduğu, maliyet bedelinin ise, bir varlığın satın alınması, üretilmesi veya değerinin artırılması için yapılan harcamalar veya verilen kıymetlerin toplamından oluştuğu açıklanmıştır.

Aynı Genel Tebliğ’in “Amortisman ve tükenme payı ayırma yöntemi” başlıklı 5’inci maddesinde de, duran varlıklar için amortisman ve tükenme payı ayrılmasında normal amortisman yönteminin uygulanacağı, bu yönteme göre varlıklar için amortisman ve tükenme payı, varlığın yararlanma süresine göre Genel Tebliğ Eki-1’de yer alan Amortisman ve Tükenme Payı Süre ve Oranları Listesinde belirlenen oranlarda her yıl eşit olarak ayrılacağı izah edilmiştir.

Anılan Genel Tebliğ’in “Amortisman ve tükenme payının muhasebeleştirilmesi” başlıklı 8’inci maddesinde ise, ayrılan amortisman ve tükenme paylarının 630-Giderler hesabına borç, ilgisine göre 257-Birikmiş amortismanlar hesabı, 268-Birikmiş amortismanlar hesabı, 278- Birikmiş tükenme payları hesabı veya 299-Birikmiş amortismanlar hesabına alacak kaydedileceği belirtildikten sonra, Genel Tebliğ’in “Amortismana tabi duran varlıkların deftere kaydedilmesi” başlıklı 9’uncu maddesinde, amortismana tabi her bir varlığın Duran Varlıklar Amortisman Defterine kayıt usulleri detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

Kamu idaresinin mülkiyetindeki varlıkların amortisman ve tükenme payı süre ve oranları ise, Genel Tebliğ’e ekli Amortisman ve Tükenme Payı Süre ve Oranları Listesinde gösterilmiştir.

Sözü edilen Genel Tebliğ hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, bir varlığın amortismanının ancak varlığın maliyet bedeli kadar olabileceği anlaşılmaktadır. Öte yandan amortismana tabi varlıklar için, varlığın maliyet bedeline ulaşıncaya kadar her yıl amortisman ve tükenme payının ayrılması gerekir.

Oysa, Belediyenin varlık hesapları ile amortisman ve tükenme payları hesapları çapraz incelendiğinde, bazı varlıklar için hiç amortisman ayrılmadığı, bazı varlıkları içinse varlığın maliyet değerinin üzerinde amortisman ayrıldığı, bazı varlıklarda da başka bir kuruma tahsis edilmesine rağmen amortisman ayrıldığı anlaşılmıştır.

Örneğin Belediyenin bilançosunda yer alan 251 Yeraltı ve yerüstü düzenleri hesabının üst geçitler alt hesabında toplam 5.171.457,81 lira, meydanlar alt hesabında toplam 32.668.441,88 lira, 252 Binalar hesabının ortaöğretim okulları alt hesabında 2.633.424,03 lira, veteriner klinikleri ve hayvan hastaneleri alt hesabında 880.258,20 lira, müzeler, sanat galerileri alt hesabında 8.592.029,27 lira, eğitim ve dinlenme binaları alt hesabında 1.269.501,79 lira varlık değeri bulunmasına rağmen, bunlar için hiç amortisman ve tükenme payı ayrılmadığı görülmektedir.

Öte yandan, 253 Tesis, makine ve cihazlar hesabının etiketleme ve numaralandırma makineleri alt hesabında 12.652,64 lira varlık değeri bulunmasına rağmen, ayrılan amortisman tutarı 12.782,44 liradır. Yani varlık değerinden 129,80 lira daha fazla amortisman ve tükenme payı ayrılmıştır. Bunun gibi, 255 Demirbaşlar hesabının kontrol ve güvenlik sistemleri alt hesabında 1.476.364,37 lira varlık değeri bulunmasına rağmen, bu varlıklar için ayrılan amortisman tutarı 1.757.089,91 liradır. Burada da varlık değerinden 280.725,54 lira fazla amortisman ve tükenme payı ayrılmıştır.

Diğer taraftan, Belediyenin başka kurumlara tahsis ettiği varlıklarının amortisman tutarları da, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin 193'üncü maddesinde bahsedildiği gibi, 500-Net değer hesabına alacak, 257-Birikmiş amortismanlar hesabına borç kaydedilmediğinden, varlığa ilişkin amortisman tutarı olarak Belediyenin mali tablolarında yer almaktadır.

Varlıklar ile amortismanlarının uyuşmazlıklarına ilişkin tablo aşağıdadır.

Tablo 8: Varlıklar ile Amortismanları Uyuşmayanlar Tablosu

Belediye mülkiyetindeki varlıkların amortisman ve tükenme paylarının Amortisman ve Tükenme Payları konulu 47 Sıra Numaralı Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği hükümlerine uygun olarak ayrılması sağlanmalıdır.

Bu itibarla, Kurum tarafından varlıklarından bazıları için hiç amortisman ve tükenme payı ayrılmaması veya varlık tutarından fazla ayrılması nedenleriyle 257 numaralı hesap doğru veri üretmediğinden mali tablolarda yer alan bu hesapların gerçek durumu yansıtmadığı değerlendirilmiştir.

Belirtilen hatalar 2021 yılında yapılan kayıtlarla Belediye tarafından düzeltilmişse de, bu kaydın 2020 yılı mali tablolarındaki hatalı durumu düzeltmesi mümkün değildir.