Fen İşleri Dairesi Başkanlığı’nca gerçekleştirilen ihalelerin çoğunda yeni birim fiyatlı imalatlar yapıldıktan sonra poz onaylarının alındığı görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde; idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21'inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedellerinin, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödeneceği,

Yeni fiyatın tespitinde de iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre yalnızca aşağıda belirtilen sıralamaya uyularak:

• Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler,

• İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler,

• İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler,

• Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler,

Dikkate alınarak belirtilen analizlerden birinin kullanılacağı ve iş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçlerin uygulanabileceği,

Yeni fiyatın yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanağın idarenin onayına sunularak otuz gün içerisinde idarece onaylanarak geçerli olacağı belirtilmektedir.

Mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde ilave işlerin bedelleri, yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden gerekli analizlerinin yapılarak imalatların yapılması gerektiği, bu analizlere de ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçlerin uygulanabileceği ve otuz gün içinde idarece onaylanması gerektiği anlaşılmaktadır.

Fen İşleri Dairesi Başkanlığınca yürütülen birçok yapım işinin yürütülmesi aşamasında idare tarafından gerekli görülen ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı bulunmayan bazı imalatlar ortaya çıkmıştır. Yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlara ilişkin herhangi bir poz olurları alınmadan imalatların yapıldığı ve bazı yeni birim fiyatlı imalatların ise ticaret ve/veya sanayi odasınca onay beklenmeden ödemelerinin gerçekleştiği görülmüştür.

İmalatların yapıldığı hakedişlerin incelenmesi sonucu, 2023 yılında devam eden işlerin çoğunda yapım tekniğini tarif eden analizler hazırlanmadan ve idare onayı olmadan yeni imalatların hakedişlere girdiği ve bedellerinin ödendiği görülmüştür. Örneğin; Gaziosmanpaşa Küçükköy Mahallesi Stadyum ve Zeminaltı Otopark İnşaatının Anahtar teslim iş kapsamında yapılan imalatlardan 159 adet, teklif birim fiyatlı iş kapsamında yapılan imalatlardan ise 12 adet poz imalatları yapılıp hakedişler düzenlendikten sonra idare onayları alınmıştır. Bir diğer örnekte ise Haliç Bilim Merkezi İnşaatı kapsamında 731 adet yeni birim fiyat yapılmış bunun da önceki örnekte olduğu gibi 100’den fazlasının idare onayları sonradan alınmıştır. Bunun gibi örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Yine, Haliç Bilim Merkezi İnşaatı kapsamında yeni birim fiyatlı imalatlardan ticaret ve/veya sanayi odasınca onayı beklenmeden bütün ödemeleri yapılanlara aşağıda yer alan pozlar örnek verilebilir:

‌Tablo 16: Ticaret ve/veya Sanayi Odasınca Onay Alınmadan Ödemesi Yapılan Bazı Pozlar

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; yeni birim fiyatların hazırlanmasında özellikle faturaya dayalı analizler için faturaların ilgili Ticaret Odasından onaylanması gerekliliği nedeniyle birbirini takip eden imalatların yapımının aksamaması adına ilgili imalatların yapıldığı, yeni birim fiyat analizlerinin imalat öncesi hazırlanması hususunda artık gerekli hassasiyetin gösterileceği ifade edilmiştir.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; birbirini takip eden imalatların yapımının aksamaması için yeni birim fiyatlı pozların imalatlardan sonra hazırlandığı ifade edilse de mevzuat hükmü gereğince yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlı imalatlar üzerinden gerekli analizlerin hazırlanması ve başkanlık olurları alındıktan sonra imalatların yapılması gerekmektedir.

Sonuç olarak; yeni birim fiyatın uygulandığı hakedişler göz önüne alındığında analiz oluşturulmadan ve idare onayları alınmadan imalatların gerçekleşmesi hem mevzuata hem de işin fen ve sanat kurallarına uygun olmadığı düşünülmektedir.