Şirket tarafından gerçekleştirilen akaryakıt alımlarının incelenmesi sonucunda; söz konusu alımların yıllık toplam tutarı doğrudan temin için belirlenen limitin üzerinde olmasına rağmen herhangi bir ihale gerçekleştirilmediği, hatta doğrudan temin usulüne bile başvurulmadan doğrudan doğruya bir akaryakıt şirketi ile sözleşme yapıldığı ve bu sözleşme uyarınca akaryakıt alımının gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesi uyarınca Şirketin Kanun kapsamında olduğu hususunda herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır.

Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu belirtilmiş, 22’nci maddesinde ise bazı özel durumlarda ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin usulü ile gerçekleştirilebileceği düzenlenmiştir. Bu kapsamda maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde; “Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin onbeş milyar (01.02.2019–31.01.2020 dönemi için 90.358,00 TL), diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını (01.02.2019–31.01.2020 dönemi için 30.101,00 TL) aşmayan ihtiyaçları” da bu kapsamda sayılmıştır.

Kanun’un 3’üncü maddesinde Kanun'dan istisna olacak alımlar belirlenmiş, maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde belediye şirketlerinin de içinde bulunduğu kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler için özel düzenleme yapılmış, Kanun’un Geçici 4’üncü maddesinde, Kanun’un 3’üncü maddesinin (g) bendi kapsamındaki mal ve hizmetlerin neleri kapsadığına, ilgili kuruluşların talebi üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından karar verileceği düzenlenmiştir.

Bu madde kapsamında Şirket tarafından 09.09.2003 tarihinde Kamu İhale Kurumuna başvuru yapılmış ve Şirket tarafından temin edilecek mal ve hizmetlerden hangilerinin Kanun’un 3/g maddesi kapsamında olduğuna ilişkin belirlemenin yapılması talep edilmiştir. Söz konusu talep üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından Şirketin hangi teminlerinin 4734 sayılı Kanun’dan istisna edileceği detaylı bir şekilde belirlenmiş ve Şirkete bildirilmiştir.

Özetle; Şirket mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinde Kamu İhale Kanunu’na

tabidir. Şayet yapılacak alım Kamu İhale Kurumu tarafından Şirket için belirlenen ve istisna kapsamında olan mal ve hizmet alımlarının içinde yer alıyorsa 2019 yılı için 13.857.591,00 TL’ye kadar olan söz konusu alımların 4734 sayılı Kanun'a tabi olunmadan yapılmasında herhangi bir mahsur bulunmamaktadır. Eğer söz konusu alım bu kapsamda yer almıyor ve yıllık tutarı 90.358,00 TL’nin altında ise o vakit mezkûr alım için Kanun’un 22’nci maddesinde belirtilen doğrudan temin yöntemi uygulanabilecektir. Yukarıda bahsedilen her iki durum da yapılacak alım için uygulanabilir değilse o halde Kanun’un 18’inci maddesinde belirtilen ihale usullerinden bir tanesinin seçilmesi ve uygulanması zorunlu olacaktır.

Yapılan incelemelerde Kamu İhale Kurumu tarafından Şirket için hazırlanan ve istisna kapsamındaki mal ve hizmet alımlarının yer aldığı Karar’da akaryakıt alımı için bir düzenleme yapılmadığı, bir başka deyişle söz konusu mal alımının istisna kapsamına alınmadığı görülmüştür. Yıllık ödemeler üzerinden yapılan incelemelerde ise akaryakıt alımları için bir yılda ödenen toplam tutarın Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde belirlenen limitin üzerinde olduğu, dolayısıyla Şirket için doğrudan temin yöntemi ile akaryakıt alımı yapılmasının da mümkün olmadığı tespit edilmiştir. Yukarıda da açıklandığı üzere “istisna” ve “doğrudan temin” kapsamında olmayan mezkûr alımın ihale yöntemlerinden biri ile yapılması zaruridir. Ne var ki akaryakıt ihtiyacı için 2019 yılında Şirket tarafından herhangi bir ihale gerçekleştirilmemiştir. Bunun yerine idarece belirlenmiş bir Şirket ile sözleşme imzalanarak akaryakıt alımları gerçekleştirilmiştir.

Şirket yetkilileri akaryakıt ihtiyacının sabit bir ihtiyaç olmadığını, yıl içinde değişkenlik gösterebildiğini, bu nedenle ihale yapılmadığını belirtilmişlerse de söz konusu hususun kabulü mümkün değildir. Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 24'üncü maddesinde ilave iş ve iş eksilişine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda ihtiyaç tam olarak belli olmasa bile yıllar itibarıyla öngörüler yapılması ve alımın iş artışı ve iş eksilişi sınırları dâhilinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kaldı ki belli bir tutarda ihale yapılıp daha sonra bu tutar yetmediğinde veya beklenmedik bir olay gerçekleştiğinde tekrar ihaleye çıkılmasının önünde de herhangi bir engel bulunmamaktadır.

Buna göre; Kamu İhale Kanunu kapsamında olan Şirket tarafından bu Kanun’da belirtilen hükümlere uyulması, istisna ve doğrudan temin kapsamında olmayan alımlar için ihale usullerinden biri ile akaryakıt alımının gerçekleştirilmesi gerekirken, herhangi bir yarışma ve ihale olmaksızın, Şirket tarafından belirlenmiş bir akaryakıt şirketi ile sözleşme imzalanması ve alımın bu şirketten gerçekleştirilmesi mevzuat açısından uygun değildir.