Yol, cadde, sokak, meydan gibi yerler mülkiyeti herhangi bir kişi ve kuruma ait olmayıp belli şart ve kurallarla tasarruf yetkisi bazı kamu kurumlarına bırakılan yerlerdir. Söz konusu yerlerde otopark işletmeciliği yapmak kanunlarda özel olarak düzenlenmiş ve çeşitli kurallara bağlanmıştır.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinde büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları sayılmış, maddenin birinci fıkrasının (f) bendinde;

“…durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek” ifadesine yer verilerek söz konusu görev ve yetki münhasıran büyükşehir belediyelerine verilmiştir.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 79’uncu maddesinde ise aynen;

“Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol-ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, büyükşehir belediyeleridir.

Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak park ücreti alan veya almaya teşebbüs edenler, fiilleri daha ağır bir ceza gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.” hükmü yer almaktadır.

İstanbul ili içinde gerçekleştirilen uygulamada, bir yerin yol üstü otopark olabilmesi için İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından ilgili kurumlardan görüş alınmakta, daha sonra

UKOME tarafından söz konusu yerin yol üstü otopark olmasına karar verilmektedir. Ayrıca yol üstü otopark olmasına karar verilen yerler İBB meclis kararları gereği sermayesinin büyük kısmı İBB’ye ait olan İSPARK tarafından işletilmektedir.

Yapılan incelemeler neticesinde; 2018 yılı içerisinde İçerenköy Mahallesinde 2 sokakta, Küçükbakkalköy Mahallesinde 5 sokakta ve Barbaros Mahallesinde 6 sokakta İdarenin sermayesinin tamamına sahip olduğu ATABEL İnşaat Temizlik Gıda San. ve Tic. A.Ş. tarafından yol üstü otopark uygulaması yapıldığı, bu uygulama sonucunda 1.173.097,09 TL tutarında gelir elde edildiği; İdarenin ise bu gelirden herhangi bir pay almadığı görülmüştür. Ayrıca Küçükbakkalköy Mahallesi Defne Sokakta ise Ataşehir Polis Hizmetlerini Geliştirme ve Destekleme Derneği’nin, İdareye ödenen işgaliye harcı karşılığında, yol üstü otopark uygulaması yaptığı görülmüştür.

İlçe belediyesinin yetkisinde bulunmayan, hatta konusu suç teşkil eden bir işlem için herhangi bir şirket veya derneğe izin verilmesi, bunun karşılığında para alınması veya tasarrufunda bulunan mezkûr alanlarda yapılan hukuksuz işlemlere karşı gerekli önlemlerin alınmaması doğru bir uygulama değildir. Söz konusu hatalı uygulama mevzuatta belirtildiği gibi kişiler hakkında çeşitli cezalara sebep olabileceği gibi, İdare aleyhine de ileride çeşitli davalar açılmasına ve maddi zararların doğmasına neden olabilecektir.

Kamu idaresi cevabında; özetle otopark işletmeciliği yapılan hiçbir sokakta İBB’nin yetki ve sorumluluğu olmadığı, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun ilçe belediyelerine vermiş olduğu görev, yetki ve sorumluluk alanlarında bu işlemlerin yapıldığı, halihazırda İSPARK A.Ş. tarafından bu alanlarda herhangi bir otopark işletmeciliği talebinin bulunmadığı, daha önce söz konusu alanlarda “değnekçi” veya “kanunsuz vale” tabir edilen kişiler tarafından kamu kaynaklarının kanunsuz bir şekilde tahsil edildiği, düzensiz park yapılmasına sebep olunduğu, bu hususun önüne geçilmesi adına sermayesinin tamamı belediyeye ait olan Şirket ile otopark işletmeciliği yapıldığı, zaten böyle alanlarda ilçe belediyelerinin şirketleri aracılığıyla otopark işletmeciliği yapıldığının bir gerçek olduğu,

İdarenin sorumluluk alanlarında yer alan yerlerde İSPARK A.Ş. tarafından otopark işletmeciliği yapılmak istenmesi sonucunda konunun İdare Mahkemesine taşındığı, dava konusu işlemin iptal edildiği ve Danıştay tarafından onandığı,

Mezkûr Belediye Şirketinin otopark işletmeciliği yapması için gerekli süreçlerin hazırlanmış olduğu, aynı şekilde Şirketin defalarca incelenmiş olmasına rağmen otopark

işletmesi ile ilgili inceleme makamlarınca uyarıcı mahiyette bir rapor tutulmadığı belirtilmiştir.

Sonuç olarak kamu idaresi tarafından verilen cevapta bulguda bahsi geçen ve bir dernek tarafından Küçükbakkalköy Mahallesi Defne Sokak’ta işletilen sokak arası otopark hususunda herhangi bir açıklamada bulunulmamıştır.

Kamu idaresi cevabında gönderilen yerel mahkeme kararı ile Danıştay 8. Daire Kararına esas teşkil eden uyuşmazlığın özü Ataşehir ilçesi Barbaros mahallesi 2938 ada 3 parsel önünde yer alan taşınmazın hangi belediyenin tasarrufunda bulunduğudur. Mezkûr kararlarda söz konusu yerin yeşil alanda kaldığı ve ana arterde yer almadığı belirtilerek Ataşehir Belediyesinin tasarruf alanında kaldığına hükmedilmiştir.

Her iki kararda da özetle; söz konusu taşınmazın ilçe belediyesinin görev alanında kaldığı, taşınmazın plan fonksiyonunun yeşil alan olduğu, açık ve kapalı otopark yapmak, işletmek ve işlettirmenin büyükşehir belediyesine ait bir yetki olduğu, ilçe belediyesinin de otopark yapmak görevinin bulunduğu, ancak büyükşehirlerde bir alanın otopark alanı olarak belirlenmesine yetkili olan idarenin UKOME olduğu, UKOME tarafından otopark olarak belirlenen yerlerle ilgili imar planları ve imar uygulamasının yapılması sonrasında otopark olarak işletilebileceği belirtilmiştir.

Görüleceği üzere gerek yerel mahkeme gerekse de Danıştay 8. Daire kararlarında ilçe belediyesinin tasarrufunda bulunan alanlarda yol üstü otoparkı işletmesinin mevzuata uygun olduğu yönünde bir hüküm verilmemiştir.

Söz konusu yer ile ilgili UKOME kararı bulunmadığı ve gerekli imar planı değişiklikleri yapılmadığı için otopark işletmesinin İSPARK’a bırakılması zaten mümkün değildir. Söz konusu karar alınıp ve gerekli değişiklikler yetkili birimlerce yapıldıktan sonra ise otopark işletmesinin İSPARK’a devredilmesinin önünde yasal bir engel bulunmayacaktır.

Bu bakımdan yargı kararlarından Ataşehir Belediyesine ait Şirketin otopark işletmeciliği yapmasının kanunlara uygun olduğu yönünde bir hüküm çıkarılamaz.

Belediye şirketince yapılan otopark işletmeciliğinin “değnekçi” veya “kanunsuz vale” uygulamalarının önüne geçtiği yönündeki kamu idaresi cevabına da katılmak mümkün değildir. Zira Belediye kanunsuz bir uygulamayı ortadan kaldırmak adına kendisi kanunsuz

bir uygulamaya yol açarak mevzuat hükümleri dışına çıkmaktadır. Bu hususun hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmayacağı da çok açıktır.

Bulguda da belirtildiği gibi ilçe belediyesinin yetkisi dâhilinde olmayan bir işlemi yapması, bu yetkiyi de herhangi bir ihale, izin, görevlendirme vs. olmadan bir şirkete vermesi mevzuata aykırıdır. Mevcut uygulama, gerekli yasal altyapısı olmayıp mevzuata uygun olmadığından hatalı hususun devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.