Rize Belediyesi tarafından yapılması mevzuatla zorunlu kılınan “iş deneyim belgesi verme” hizmetinin, Belediye Meclis Kararı ile yürürlüğe konulan gelir tarifesi marifetiyle ücrete tabi tutulduğu görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Ücrete tabi işler” başlıklı 97’nci maddesinde, belediyelerin bu Kanun'da harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkili olduğu ve belediyelere tekel olarak verilmiş işlerin kendi özel hükümlerine göre yürütüleceği hüküm altına alınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde ise, kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek, belediye meclislerinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin “İş deneyim belgelerinin verilmesi” başlıklı 47’nci maddesinin birinci fıkrasında, iş deneyim belgelerinin, talepleri halinde, ilgilinin iş ve/veya mesleki tecrübesini tevsik amacıyla; yüklenicilere, yükleniciye karşı bir sözleşme ile taahhüt ettiği iş bölümünü bitiren alt yüklenicilere, mimar veya mühendis olmak şartıyla denetleme veya yönetme görevlerinde bulunanlara talep tarihini izleyen 30 gün içinde belge düzenlemeye yetkili mercilerce düzenleneceği ve verileceği belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği'nin 30.8.3. maddesinde ise, EKAP üzerinden düzenlenen iş deneyim belgesinin, çıktısı alındıktan sonra belgeyi onaylamaya yetkili kişi tarafından isim ve unvanı belirtilmek suretiyle imzalanıp mühürlendikten sonra ilgiliye verileceği hükmü yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun 97’nci maddesi, harç veya katılma payına konu edilmeyen hizmetler karşılığında, tüm belediyelere ücret alabilme imkânı tanımıştır. Belediye meclislerinin düzenleyecekleri tarifelerle belirlenecek bu ücretlerin, ilgilisinin isteğine bağlı bir hizmete binaen öngörülmesi ve belediyelerin tekel olarak yürüttükleri faaliyetlere ilişkin olmaması gerekmektedir. Nitekim Anayasa Mahkemesi de, 26/01/2011 tarih ve 2009/42 E., 2011/26 K. sayılı kararında, “… harç veya katılma payı konusu yapılmamış olan ve ilgililerin isteği üzerine sunulacak olan hizmetler için belediyelerce sadece 'ücret' istenilebilecektir.

Kurala göre, ilgililerin isteği olmaksızın yapılan hizmetler ile kanunlarda veya sair mevzuatta belediyece yapılması zorunlu kılınan hizmetler için ücret alma yetkisi bulunmamaktadır. Kuralın verdiği yetki çerçevesinde belediye meclislerince ücret tarifesine konu edilebilecek hizmetler, kişilerin tamamen kendi isteklerine ve tercihlerine bağlı olarak yararlanacakları hizmetlerdir.” ifadeleriyle, ücrete tabi faaliyetlere açıklık getirmiştir.

İş deneyim belgesinin düzenlenmesine ilişkin hususlar, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin 47 vd. maddelerinde ayrıntılarıyla hükme bağlanmıştır. Buna göre, söz konusu belge, herhangi bir başvuru olmaksızın da düzenlenebilmektedir. Ancak yüklenicinin ilgili mercie başvurması halinde, başvuru tarihinden itibaren 30 gün içinde belgenin düzenlenerek müracaatın sonuçlandırılması gerekmektedir. Yani idareye başvurulması, söz konusu süreci isteğe bağlı bir hizmet olmaktan çıkarmakta, aksine zorunlu bir faaliyet haline getirmektedir. Hatta bu suretle söz konusu faaliyet, idareye bir görev olarak yüklenmektedir. Ayrıca bu belgenin alınması, ilgilisi için de zorunluluk arz etmektedir. Çünkü başka ihalelere katılma sürecinde, iş deneyim belgesi, kamu kurum ve kuruluşları tarafından aranmakta ve değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Bu sebeple anılan belgenin düzenlenmesi ve verilmesi hizmetinin, hem idare hem de ilgilisi bakımından isteğe bağlı bir faaliyet olduğundan bahsedilemeyecektir. Buna ek olarak, söz konusu belgeye ilişkin iş ve işlemleri yapabilecek olan tek merci, ihaleye konu işten yararlanan kamu kurum ve kuruluşlarıdır. Bu husus, bahse konu Yönetmelik'in 47’nci maddesinde de zikredilmiştir. Dolayısıyla iş bitirme belgesini düzenleme tekelinin, anılan konumdaki idari mercilerde olduğu gözden kaçırılmamalıdır.

Rize Belediyesi gelir tarifesi üzerinde yapılan inceleme neticesinde, “İş Deneyim Belgesi Talep Edenlerden Alınan Ücret Her Belge İçin” ve “Belediyece Yaptırılan İşler İçin İş Bitirme Belgesi Talep Edenlerden Her Belge İçin” adları altında iş deneyim belgesi almak isteyen yüklenicilerden ücret talep edildiği tespit edilmiştir.

İdare tarafından bulgu konusu hususa iştirak edildiği ve bundan böyle gelir tarifesinde yüklenicilere verilecek iş deneyim belgelerinden ücret alınmasına dönük bir düzenleme yapılmayacağı bildirilmiştir.

Yukarıda açıklanan nedenlerle isteğe bağlı olmayan ve yürütülmesi başka kurum- kuruluşlara bırakılmayan belge düzenleme işinin, 2464 sayılı Kanun'un anılan hükmü bağlamında değerlendirilmesi ve ücret tarifesine konu edilmesi mümkün değildir.