Kurum tarafından Ankara dâhilinde bulunan yeraltı ve kaynak sularının kiraya verilmediği, kira süresi bitenlerin tahliye edilmediği bu sebeplerle bedelsiz bir şekilde kullandırıldığı görülmüştür.

23.12.1960 tarih ve 10688 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 167 sayılı Yer Altı Suları Hakkında Kanun'un 4'üncü maddesinin üçüncü fıkrasınada kuyu açan kimsenin, bulunan suyun ancak kendi faydalı ihtiyaçlarına yetecek miktarını kullanmaya yetkili olduğu, bu miktarı aşan sular ile sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı suları, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak sularının 2886 sayılı Kanun hükümlerine uyularak il özel idarelerince kiraya verileceği, Tahsil edilen kira gelirinden; yer altı veya kaynak suyunun çıktığı yer, köy sınırları içinde ise o yerdeki köy tüzel kişiliğine %15, belediye sınırları içinde ise ilgili belediyeye % 25 oranında pay verileceği belirlenmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükmü uyarınca faydalı tüketimin üzerinde kullanılan sondaj suları ile sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı suları, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak suları il özel idare tarafından 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre kiraya verileceği ve elde edilen kira gelirinden ilgisine göre belediyeye pay verilmesi gerektiği açıktır.

6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile büyükşehir bulunan illerdeki il özel idarelerinin tüzel kişilikleri kaldırılmıştır. Kanun’un “Çeşitli hükümler” başlıklı 3’üncü maddesinin ikinci fıkrasında mevzuatla il özel idarelerine yapılan atıfların, bu Kanun kapsamında tüzel kişiliği kaldırılan il özel idareleri için ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, Hazineye, valiliklere, büyükşehir belediyelerine ve bağlı kuruluşlarına veya ilçe belediyelerine yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır.

Büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinde, İSKİ’nin görev ve yetkileri ise 2560 sayılı Kanun’un 2’nci maddesinde sayılmıştır. Her iki Kanun’da yer alan hükümler uyarınca gerek büyükşehir belediyelerinin gerekse ASKİ’nin Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak suları ile yeraltı sularının kiraya verilmesi konusunda yetkilerinin olduğuna ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Ankara Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonunun 29.08.2014 tarih ve 134-135 sayılı kararı ile kiralama işlemi il özel idarenin sorumluluğunda olan kuyu ve kaynak suları Ankara Büyükşehir Belediyesine

devredilmiş, Ankara Büyükşehir Belediyesi de 5216 sayıl Büyükşehir Belediye Kanunu ve 2560 sayılı İSKİ Kanunu gereğince kiralama sorumluluğunun Su ve Kanalizasyon İdarelerinde olacağından hareketle 10.03.2015 tarih ve 431 sayılı Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla kendisine devredilen 30 adet kuyu ve kaynak sularını Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresine devretmiştir.

Ankara Su Ve Kanalizasyon İdaresi Taşınır, Taşınmaz, Kaynak Ve Hakların Değerlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 1’inci maddesinde İdarenin mülkiyetindeki her türlü taşınır, taşınmaz, kaynak ve hakların en uygun şartlarda satışı, kiraya verilmesi, trampası, kat karşılığı bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesisi ile ilgili uygulanacak usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlandığı; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamı dışında kalan, ödenek ve harcama yapmayı gerektirmeyen, İdare mülkiyetindeki her türlü taşınır, taşınmaz, kaynak ve hakların satışı, kiraya verilmesi, trampası, kat karşılığı ve bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesisi işlemlerini kapsayacağı, bununla birlikte 38’inci maddesinde kiraya verilecek taşınır ve taşınmaz mallar ile kaynak ve hakların kira süresi 10 (on) yıldan fazla olamayacağı ifade edilmiştir. Tüm bu mevzuatlar ve yapılan işlemlerle Ankara mücavir alan içerisindeki kuyu ve kaynak sularının sorumluğunun ASKİ’de olacağından kuşku yoktur.

Yapılan incelemelerde Ankara İl Özel İdaresinden devralınan kuyu ve kaynak sularının bir çoğunun devralındıktan sonra kira süresinin bittiği, 2015 yılından başlamak üzere 2019 yılı sonuna kadar bahse konu yerlerden herhangi bir kira geliri elde edilemediği, hem mali hizmetler daire başkanlığı, hem emlak istimlak daire başkanlığı, hem de abone işleri daire başkanlığı birimlerinden teyit edilmiştir. Ankara Büyükşehir Belediyesinin 10.03.2015 tarihli ve 431 sayılı kararı ile devir alınan kuyu ve kaynak sularından bir tanesinin 2014 yılına ait, başka bir ifadeyle devralınmadan önceki döneme ait ödenmeyen kira borcuyla ilgili icra takibinin yapıldığı görülmüş olup, devralındıktan sonraki dönemlere ait bu yerlerle ilgili kira bedellerinin alındığına ilişkin herhangi bir belge sunulmamıştır.

Bahsi geçen kuyu ve kaynak sularının 29 tanesinin sözleşmesi 2017 yılı Nisan ayından önce bittiği, bir tanesinin ise 2024 yılında biteceği belgelerde mevcuttur. Haliyle sözleşmesi biten 29 adet yerle ilgili 29.01.2015 tarihinde Emlak İstimlak Dairesi başkanlığına yapılan hatırlatma yazısı dışında yeniden kiraya verildiği yönünde bir bilgiye rastlanılmamıştır.

Bu yerlerin tasarrufunun ASKİ’de olacağı ortadayken 2015-2019 yıllarını kapsayan son 5 yıl içerisinde hiç kira geliri elde edilememiş olmasından ötürü 167 sayılı Kanun’un 4'üncü

maddesi hükmü gereği kiraya verilen yer altı ve kaynak sularından elde edilen kira gelirinden; yer altı veya kaynak suyunun çıktığı yer, belediye sınırları içinde ise ilgili belediyeye %25 oranında pay verilmesi gerektiği hükmü uygulanmamış ve ilgili ilçe belediyeleri de gelirden mahrum bırakılmıştır.

Anılan su kaynaklarıyla ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanması için gerekli işlemlerin yapılması gerekmektedir.