4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinin birinci fıkrasında; belediye ve bağlı kuruluşların da içinde bulunduğu kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde herhangi bir kişi veya kurum lehine indirimli veya ücretsiz tarife uygulanamayacağı belirtilmiş, altıncı fıkrasında ise birinci fıkra hükmünden muaf tutulacak kişi veya kurumları tespit etmeye Bakanlar Kurulunun yetkili olduğu ifade edilmiştir.

İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından kabul edilerek yürürlüğe giren İstanbulkart Yönetmeliği’nin “İndirimli ve ücretsiz İstanbulkart çeşitleri” başlıklı 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde; İBB Meclisi Üyeleri, Büyükşehir Belediye Başkanlığı ve İSKİ Genel Müdürlüğü Müfettişi, Müfettiş Yardımcıları, Murakıpları, İç Denetçileri ile İstanbul dâhilinde fiilen görev yapan Mahalle Muhtarları, Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü (TUHİM) tarafından görevlendirilen personel, İETT Personeli; kendi araçlarında geçerli olmak kaydıyla özel halk otobüsü şirketlerinin Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanan başkan, başkan yardımcısı ve yönetim kurulu üyelerine denetim yetkisini haiz denetim kartı verileceği ve denetim kartlarıyla toplu taşımadaki biniş/geçişlerin herhangi bir ücrete tabi olmadığı ifade edilmiştir.

Ancak Kanun veya Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararları haricinde kamu hizmetlerinin bazı kişilere ücretsiz veya indirimli sunulması mümkün değildir. İdare tarafından yayımlanan Yönetmelik’te denetim kartına sahip kişilerin ücretsiz ulaşımdan faydalanacağına ilişkin bir hüküm bulunmasına karşın ücretsiz veya indirimli hizmet sunulmasına ilişkin düzenlemenin ancak Kanun veya Bakanlar Kurulu Kararıyla yapılması mümkün olduğundan, Yönetmelik ile bu yönde bir düzenleme yapılması mümkün bulunmamaktadır.

Denetim kartı geçişlerine ilişkin operatörler bazında özet bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:

Tablo 4: Denetim Kartı Kullanım Sayıları

Yapılan incelemelerde denetim kartları aracılığıyla 2018 yılı içerisinde toplu taşıma hizmetlerinden 113.959 adet ücretsiz biniş/geçiş olarak faydalanıldığı tespit edilmiştir. Yukarıda yer alan açıklamalar doğrultusunda, 4736 sayılı Kanun’da ve bu Kanun’un verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararlarında haklarında muafiyet hükmü bulunmayan kişilerin, Kurum tarafından “Denetim Kartı” verilerek toplu ulaşım hizmetlerinden ücretsiz faydalanmaları mevzuata uygun bulunmamaktadır.

Bulgu konusuna 2016 ve 2017 yılları Sayıştay Denetim Raporlarında yer verilmiş olmasına karşın söz konusu mevzuata aykırı uygulama, 2018 yılında kullanım sayılarında göreli azalma olmasına karşın devam etmiştir.

Kamu idaresi cevabında; “İstanbul’un en önemli sorunlarından birisi ulaşım ve toplu taşımadır. İnsanların bireysel araçlar yerine toplu taşıma araçlarına yönlendirmek için toplu taşıma hizmetinin belediyenin belirlediği yüksek standartlarda yapılmasını sağlamak gerekir. Bunun için denetimin olabildiğince yaygın bir biçimde daha fazla denetçiler tarafından yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Kamu kaynaklarının ekonomik verimli ve etkili kullanılması ilkesine uygun olarak, bu ihtiyacın ayrıca bir personel istihdamına gerek

olmadan karşılanabilmesi amacıyla Belediye Meclisi tarafından takdir edilen belirli kategorilerdeki kamu görevlilerine toplu taşıma araçlarında denetim görev ve yetkisinin verilmesinin uygun olduğu değerlendirilmiştir.” denilmektedir.

Sonuç olarak kamu idaresi tarafından yayımlanan İstanbulkart Yönetmeliği’nde denetim kartına sahip kişilerin ücretsiz ulaşımdan faydalanacağına ilişkin bir hüküm bulunmasına karşın ücretsiz veya indirimli hizmet sunulmasına ilişkin düzenlemenin ancak Kanun veya Bakanlar Kurulu Kararıyla yapılması mümkün olduğundan, Yönetmelik ile bu yönde bir düzenleme yapılması mümkün değildir.

Kamu idaresi, İstanbulkart Yönetmeliği bünyesinde denetim kartı verilen kişilere bu kartın toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz faydalanmaları amacıyla değil denetim yapmaları amacıyla verildiğini ifade etse de durumun bu şekilde olduğunu kabul etmek de mümkün görünmemektedir. Zira herhangi bir kısıt, birim veya daire ayrımı yapmaksızın tüm personelin ve/veya kamu idaresi dışındaki belirlenen kişilerin tüm operatörlerin denetim görevini ifa etmesi, bu hususun geniş bir görev tanımı ile görevli görevsiz ayrımını fiilen imkânsız kılacak şekilde toplu ulaşım hizmetlerinden faydalanılması, mevzuatta açıkça düzenleme bulunmadığından mümkün değildir. Ayrıca bulgu bünyesinde belirtilen kişilere verilen bu kartlar, sadece kurum tarafından işletilen araçlar değil, tabloda yer alan tüm operatörlerde ücretsiz geçiş hakkına yetki vermektedir.

4736 sayılı Kanun’da ve bu Kanun’un verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararlarında haklarında muafiyet hükmü bulunmayan kişilere Kurum tarafından “Denetim Kartı” verilerek toplu ulaşım hizmetlerinden ücretsiz faydalanmaları mevzuata uygun bulunmamaktadır.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.