Üniversiteye ait taşınmazların turistik tesis, restoran, konuk evi, market, kantin ve benzeri amaçlarla işletilmesi amacıyla 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nda öngörülen usuller uygulanmaksızın bedelsiz olarak iktisadi işletmeye verildiği ve söz konusu işletmelere ait elektrik, su ve doğalgaz bedellerinin Üniversite bütçesinden karşılandığı tespit edilmiştir.

Üniversiteler, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 47’nci maddesi ile öğrencilerin barınma, beslenme ve çeşitli sosyal ihtiyaçlarını bütçe imkânları nispetinde karşılamakla görevli kılınmıştır. Bahse konu olan hizmetler, Yükseköğretim Kurumları, Mediko-Sosyal Sağlık, Kültür ve Spor İşleri Dairesi Uygulama Yönetmeliği hükümleri uyarınca Sağlık, Kültür ve Spor (SKS) Daire Başkanlığının görev ve yetki alanı kapsamında kalmaktadır. SKS Daire Başkanlığı bu faaliyetleri bizzat yürütebileceği gibi Yönetmelik’in 5’inci maddesine istinaden döner sermaye işletmesi kurması da imkân dâhilindedir.

Anılan mevzuatta söz konusu hizmetlerin muhatabı öğrenciler, çalışanlar, emekliler ve bunların bakmakla yükümlü oldukları kişilerle sınırlı tutulmuştur. Dolayısıyla bu faaliyetlerin kamu hizmeti kapsamında olması ve buna istinaden kamu kaynağı kullandırılabilmesi için; görevli kılınan daire başkanlığı tarafından yürütülmesi ve sadece sayılan kişilere yönelik olması gerekmektedir.

Bununla beraber söz konusu hizmetlerin bu bağlamdan koparılması halinde faaliyet kamu hizmetini aşarak ticari nitelik kazanacağından, Üniversite mülkiyetindeki taşınmazların kural olarak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nda öngörülen usuller dâhilinde bedeli karşılığında kullandırılması gerekir. Nitekim 2886 sayılı Kanun’un “Kapsam” başlıklı 1’inci

maddesinde, özel bütçeli kamu idarelerinin taşınmazları üzerindeki irtifak hakkı ve kiralama işlemlerinin anılan Kanun hükümlerine göre yürütüleceği açıkça hükme bağlanmıştır.

Üniversite bünyesinde kurulan iktisadi işletmeler için bu konuda yasalarda öngörülmüş herhangi bir istisna bulunmamaktadır. Müstakil bir tüzel kişiliği olmaması nedeniyle lehine irtifak hakkı tesis edilemeyecek olan iktisadi işletmeler, söz konusu faaliyetler için Üniversite taşınmazlarını sadece 2886 sayılı Kanun hükümlerine uygun yapılan ihaleye istinaden kiracı sıfatıyla kullanabilirler.

Yapılan denetimlerde; turistik tesis, restoran, yüzme havuzu, otopark, kantin gibi 37 adet işletmenin; SKS’ye bağlı olmakla birlikte, idari ve mali yönden bağımsız olan İktisadi İşletme Müdürlüğünce ve mevzuatta sayılanların dışındaki kişilere de hizmet sunacak şekilde işletildiği anlaşılmıştır. Ancak Üniversite mülkiyetindeki taşınmazların bahse konu olan faaliyetler için yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin aksine, 2886 sayılı Kanun’da öngörülen rekabet koşulları oluşturulmaksızın bedelsiz olarak doğrudan iktisadi işletmeye kullandırıldığı; ayrıca söz konusu işletmelere ait elektrik, su ve doğalgaz bedellerinin Üniversite bütçesinden karşılandığı tespit edilmiştir.

7414 sayılı 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nun 8’inci maddesi ve 2022-1 sayılı Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğ’in 7’nci maddesinde ifade edildiği üzere; iktisadi işletmelerin giderlerinin münhasıran bu tesislerin işletilmesinden elde edilen gelirlerden karşılanması gerekir. Bu sebeple özel bütçeden bu kurumlara katkıda bulunması da mevzuatla yasaklanmıştır. Ancak Üniversitenin taşınmazlarını iktisadi işletmeye bedelsiz kullandırması ve bu yerlerin elektrik, su ve doğalgaz bedellerini ödemesi, işletmenin genel giderlerinin önemli kısmının Üniversite tarafından karşılanması sonucunu doğurmaktadır. Dolayısıyla mevcut durum anılan mevzuat hükümlerine de aykırılık teşkil etmektedir.

Kamu İdaresi cevabında, iktisadi işletmenin Sosyal Tesis ve İşletmeleri Şube Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösterdiği ve söz konusu işletmelerin temel amacının kâr etmekten ziyade Üniversite bünyesinde çalışan personelin ihtiyaçlarının karşılanması olduğu, bu nedenle İdarenin hizmet alanı ve amaçlarından bağımsız, kurumun tüzel kişiliği dışında, ayrı tüzel kişilermiş gibi değerlendirilmesinin uygun olmadığı, dolayısıyla da üçüncü kişi lehine yapılmış bedelsiz tahsis veya devir işlemlerinden bahsedilemeyeceği ifade edilmiştir. Ancak bulguda, Üniversitenin mevzuatta öngörülen birimleri tarafından öğrencilere, çalışanlara, emeklilere ve bunların bakmakla yükümlü olduklara kişilere sunulan hizmetler kamu hizmeti kapsamında olduğundan bu amaçla kullanılan taşınmazlara yönelik herhangi bir

değerlendirmede bulunulmamış olup Üniversite taşınmazlarının, doğrudan anılan daire başkanlığınca değil de özel hukuk hükümlerine tabi iktisadi işletmelerce 2886 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaksızın üçüncü kişilere de hizmet verecek şekilde kullandırılması konu edilmiştir. Dolayısıyla İdarenin belirttiği hususlar bulgudaki tespitlerle ilgili değildir. Ayrıca İdare tarafından sosyal tesis ve işletmelerde kullanılan enerji giderlerine ilişkin kamu alacaklarının zamanaşımı süreleri dikkate alınarak tahsil edileceği ve sayaçların ayrılması veya süzme sayaç takılması konusunda gerekli çalışmaların yapılacağı bilgisi de verilmiştir.

Sonuç olarak; yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine uygunluğun ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ilkesinin tesis edilmesi açısından kamu hizmeti kapsamına girmeyen faaliyetlerin yürütüldüğü taşınmazların, 2886 sayılı Kanun’da öngörüldüğü şekliyle ihale edilmesi gerekmektedir.