Belediyenin gerek mülkiyetindeki gerekse kiralama suretiyle edindiği binek ve yolcu taşıma özellikli panelvan vb. araçlara ilişkin görevlendirmelerin incelenmesi neticesinde; bu araçların, bazı kişiler ve bir kısım vakıf, dernek vb. organizasyonların özel işlerinde kullanılmak üzere bedelsiz olarak tahsis edildiği görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinde, belediyenin görev ve sorumlulukları, “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinde de belediyenin yetkileri ve imtiyazları düzenlenmiştir. Her iki maddede de belediyelerin; bir kısım kişi, kurum, kuruluş, dernek vb. organizasyonlara karşılıksız ulaşım hizmeti sağlayabileceğine cevaz veren bir hüküm bulunmamaktadır.

Ayrıca, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden yardım yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin 1'inci fıkrasında aynen;

“Gerçek veya tüzel kişilere kanunda veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunulamaz veya menfaat sağlanamaz. Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.”

Hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü gibi genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ancak bütçelerinde öngörülmüş olması kaydıyla; kamu yararı gözeterek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmektedir. Söz konusu madde belediyeleri de kapsamakta iken, 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı Kanun'un 19’uncu maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesine eklenen;

“5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 29 uncu maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi ile 5253 sayılı Dernekler Kanununun 10 uncu maddesi; belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler için uygulanmaz.”

Fıkrası ile yukarıda yer verilen 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 29’uncu maddesinin mahalli idareler için uygulanmayacağı hükmü getirilerek, belediye bütçelerinden derneklere yardım yapılabilmesinin önü tamamen kapatılmıştır.

Belediye araçlarının görevlendirmelerinin incelenmesi neticesinde, dernek ve vakıflara bedelsiz sağlanan ulaşım hizmetine ilişkin bilgiler şu şekildedir:

Tablo 16: Görevlendirilen Araçlara İlişkin Bilgiler

Tablodan görüldüğü üzere, bir kısım kişilere ve vakıf, dernek, spor kulübü gibi organizasyonlara, belediye araçlarının bedelsiz tahsis edilmesi suretiyle ulaşım hizmeti verilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinde, belediyelerin dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmesinin artık mümkün olmadığı belirtilmiştir. Yapılan işlem yardım kapsamında değil, hizmet kapsamında değerlendirilse dâhi, söz konusu işlemin hukuka uygun olmadığı değerlendirilmektedir.

Nitekim 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinde;

“Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz.”

Hükmü ile belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmelerce üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı açıkça düzenlenmiştir.

Dolayısıyla söz konusu mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden anlaşıldığı üzere, bir kısım kişi ve organizasyonlara araç tahsis edilmesi, Belediye Kanunu’nda sayma suretiyle düzenlenen, “Belediyenin görev ve sorumlulukları” ile “Belediyenin yetki ve imtiyazları” kapsamında yer almamaktadır.

Ayrıca, yukarıda ayrıntısıyla açıklandığı üzere, yapılan araç tahsislerinin “yardım” olarak ya da “hizmet” olarak ele alınması, söz konusu görevlendirme işlemlerinin mevzuata aykırı olmasını değiştirmemektedir.

Tepebaşı Belediyesinin mevzuatın öngördüğü şekilde, bütçesini mahalli müşterek ihtiyaçlar doğrultusunda kullanmasının kamunun yararına olacağı düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (a) bendi ve (b) bendindeki gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdî yardım yapar ve gerekli desteği sağlar, hükümleri gereği, söz konusu araçların, Belediyenin yapmakta olduğu görevler kapsamında gerekli ulaşım hizmetlerin yerine getirilmesinde o anki hizmet esasına uygun günübirlik görevlendirilmeler olduğu ifade edilmiş ve bundan sonraki görevlendirmelerde gerekli hassasiyetin gösterileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Kamu İdaresi tarafından, bulgumuzda belirtilen araç görevlendirmelerinin 5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinin (a) ve (b) bentlerine istinaden yapıldığı belirtilerek itiraz edilmiştir.

Bulguda da yer verildiği üzere 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı Kanun'un 19’uncu maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesine eklenen fıkra ile belediyelerin dernek ve vakıflara herhangi bir yardımda bulunabilmesinin önü tamamen kapanmıştır.

Bulguda yer verilen araç görevlendirme listesinde, dernek ve vakıf üyelerinin ulaşım ihtiyacının belediye mülkiyetinde olan ya da belediye tarafından kiralanan araçlarla karşılandığı görülmektedir.

Bulgumuzda yer alan listede dernek ve vakıf üyeleri dışında kalan görevlendirmelerde ise, kültür-sanat, spor vb. faaliyetlerde bulunan kişilerin şehirlerarası ulaşım ihtiyacının belediye araçlarıyla karşılandığı görülmektedir. 5393 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesinin ilk fıkrasında “Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla;” ifadesi yer almaktadır.

Dolayısıyla belediyelerin görev ve sorumluluk alanı, yapılan faaliyetlerin mahalli müşterek nitelikte olmasına bağlı olarak oluşmaktadır. Söz konusu faaliyetlerde yer alan kişilere bedelsiz ulaşım hizmeti verilmesinin, belediyenin görev ve sorumluluk sahasının dışına çıkılmasına sebebiyet verdiği değerlendirilmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.