İstanbul genelinde kullanım imkanı olan elektrikli skuter tarzı ulaşım ve eğlence araçlarından alınması gereken işgal harcı tahsilatlarının eksiksiz olarak gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla söz konusu skuterların günlük kullanım sayılarının belirlenmesine yönelik olarak bir sistem kurulmaması ve günlük kullanım sayısının bu skuterleri işleten firmaların beyanları üzerinden belirlenmesi sebebiyle işgal harcı tahsilat tutarının yeterli düzeye ulaşmadığı görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesi birinci fıkrasının (d) bendinde;

“Büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek.” ifadesine yer verilerek bu tür iş yerlerinin sorumluluğunun büyükşehir belediyesinde olduğu belirlenmiştir.

Kanun’un 7’nci maddesinin (aa) bendinde;

“aa) (Ek:24/12/2020-7261/29 md.) Bisiklet yollarının ve şeritlerinin, bisiklet ve elektrikli skuter park ve şarj istasyonlarının, yaya yollarının ve gürültü bariyerlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, bakımı ve onarımıyla ilgili işleri yürütmek.” hükmüne yer verilerek skuter yollarının planlamasında, park ve şarj alanlarının belirlenmesinde büyükşehir belediyesinin yetkili kılındığı ifade edilmiştir.

5216 sayılı Kanun’un “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9’uncu maddesinde ise, trafik hizmetlerinin planlama ve koordinasyonunun büyükşehir belediyesine bağlı Ulaşım ve Koordinasyon Merkezinin yetkisinde olduğu açıklanmıştır.

Ayrıca, anılan Kanun’un 27’nci maddesinde, hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki uyum ve koordinasyonun, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanacağı hüküm altına alınmıştır.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 56’ncı maddesinde ise; “Kullanıcılara kısa süreli elektrikli skuter kiralama imkânı veren paylaşımlı elektrikli skuter işgallerinde harç tutarı, her üç skuterin bir metrekare alan işgal ettiği kabulü ile beher metrekare için Tarifenin

(1) numaralı bendindeki en az tarife üzerinden hesaplanır.” denilerek skuter kullanımlarında işgal harcı alınmasına dair hüküm mevuzata eklenmiştir.

Elektrikli Skuter Yönetmeliği’nde de, yetki belgesi ve paylaşımlı e-skuter iznine dair esaslar açıklanmış olup, tahsil edilecek pay konusunda 2464 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesine atıf yapılmıştır. Ayrıca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğünün 30.12.2021 tarihli yazısında da, büyükşehir olan illerde elektrikli skuter işgalleri nedeniyle doğan işgal harcının büyükşehir belediyelerince alınması gerektiği ifade edilmiştir.

Yapılan incelemede, kendilerine 26.08.2021 tarihli ve 2021/7-3 sayılı UKOME Kararıyla İstanbul genelinde elektrikli skuter tarzı ulaşım ve eğlence araçları işletim izni verilen 12 firmanın, mobil uygulama üzerinden kiralanabilen, en çok 25 km/saat hızla gidebilen ve kullanıcıların kas gücüyle de çalışabilen söz konusu elektrikli skuterleri işgal harcının konusuna giren alanlara konumlandırılarak kullanıcıların hizmetine sunduğu ve faal olarak kullanılmalarını sağladığı görülmüştür. Bahsi geçen UKOME Kararında, izin alan firmalara toplam 52.182 skuter işletim izni verilmiştir. Buna göre, İdare tarafından, tabi olduğu tarife üzerinden, ilgili firmalardan yapılması gereken işgal harcı tahsilatının günlük tutarının 8.697,00 TL olması gerekmektedir. Uygulamada ise, skuter işletim izni alan dokuz firmadan toplam

748.655,00 TL işgal harcı alındığı (dolayısıyla üç firmadan hiçbir tahsilat yapılmadığı) tespit edilmiştir. 2021 yılına ait olan bu gelirin 660.250 TL’si 2021 yılında, geriye kalan 88.405,00 TL’si ise 2022 yılında tahsil edilmiştir. Anlaşılacağı üzere, işgal harcı tahsilatı olması gereken meblağlara ulaşmamaktadır.

Ayrıca, işgal harcı tahsilatlarının bu seviyede olmasının, İdare tarafından söz konusu elektrikli skuterlerin günlük olarak hangi sayıda kullandırıldığı, bu kullanımların hangi tarihlerde olduğu ve bu kullanımlar sonucunda işletmeci firmaların ne kadar hasılat ettiğinin tespitine ilişkin bir kontrol sistemi kurulmayıp işgal harcı tahsilatlarının işletmeci firmaların beyan ettiği tutarlar ve tarihler üzerinden gerçekleştirilmesinden kaynaklandığı değerlendirilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; bulgu doğrultusunda gerekli çalışmalara başlanacağı ifade edilmiştir.

Netice olarak, genelde kıyı şeridinde faaliyet göstermekle birlikte, kullanıcılar tarafından istenildiği yere götürülebilmesi nedeniyle, birkaç ilçe belediyesinin ve aynı zamanda Büyükşehir Belediyesinin sorumluluk alanında da kullanılabilen skuter tarzı araçlara ait işgal harçlarının Büyükşehir Belediyesi tarafından eksiksiz şekilde tahsil edilmesinin sağlanması amacıyla, İdare tarafından ortak bir elektronik takip platformu kurulması ve işletmeci firmaların faal olarak kaç cihazı çalıştırdıklarının günlük olarak kontrol edilmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir.