İdare tarafından gerçekleştirilen “2020 Yılı Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesinde, ihale dokümanının belli bir araç markasının belirli bir modeline yönelik olması ve kiralanması öngörülen 1. grup araçlar için şartnameye uygun özelliklerde piyasada herhangi bir araç bulunamaması ve buna bağlı olarak geçerli teklif verilmemesi nedeniyle ihale iptal edilmiş ve 2020 yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı pazarlık usulü ile yapılmıştır.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde;

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un 12’inci maddesinde;

“İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. …

İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. Belirlenecek teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.

Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmeyecektir” ifadelerine yer verilmiştir.

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 1’inci maddesinde, belediyelerin bu Kanun’un kapsamında olduğu belirtilmiş, “Kurumların edinebilecekleri taşıtlar” başlıklı 7’nci maddesinde ise, taşıt ihtiyaçlarının hizmet alımı suretiyle karşılanmasının esas olduğu, kullanılacak taşıtların, muayyen ve standart tipte, lüks ve gösterişten uzak, memleket yollarına elverişli ucuz ve ekonomik olanlarından temin edilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in 4’üncü maddesinde “Yabancı menşeli taşıt” ifadesinin 237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 10’uncu maddesinin beşinci fıkrası uyarınca yerli muhteva oranı % 50'nin altında kalan taşıtları ifade ettiği belirtilmiş, 6’ncı maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendinde aynen; “Hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesi, Kanunun 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacaktır.” hükmüne yer verilmiştir.

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 10’uncu maddesinde belediyeler hakkında özel bir düzenleme getirilmediğinden belediyeler tarafından yabancı menşeli araç kiralanması mümkün değildir.

2019/569996 ihale kayıt numaralı 2020 Yılı Araç Kiralama Hizmet Alım İşine ilişkin teknik şartnamenin incelenmesinde; temin edilmesi planlanan araçların özelliklerine göre gruplara ayrıldığı, 1. ve 2. grupta yer alan binek araçlar için aranan özelliklerin, belirli tek bir marka ve model aracın özelliklerini tarif edecek şekilde tanımlandığı görülmüştür.

Aşağıdaki tabloda işin teknik şartnamesinde araçlar için yapılan tariflere yer verilmiştir:

Tablo 27: Teknik Şartnamede Belirtilen Araçların Özellikleri

• Asgari 2019 model,

• Otomatik vites,

• Merkezi kilit,

• Hidrolik direksiyon,

• 4 cam otomatik,

• Uzaktan kumandalı dört kapı,

• Klima,

• Sürücü ve yolcu hava yastığı,

• Açılır tavan,

• Start stop özelliği,

• Geri görüş kamerası,

• Araçlar 15.000 km altında açık renk ve sedan kasa olacaktır.

• Motor Gücü : Asgari 1.598 cc, asgari 88 Kw dizel

• Araç Boş Ağırlığı : Asgari 1.150 kg olacaktır.

• Asgari 2019 model,

• Otomatik vites,

• Merkezi kilit,

• Hidrolik direksiyon,

• 4 cam otomatik,

• Uzaktan kumandalı dört kapı,

• Klima,

• Sürücü ve yolcu hava yastığı,

• Start stop özelliği,

• Geri görüş kamerası,

• Araçlar 15.000 km altında açık renk ve sedan kasa olacaktır.

• Motor Gücü : Asgari 1.598 cc, asgari 88 Kw dizel

• Araç Boş Ağırlığı : Asgari 1.150 kg olacaktır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde; belediyelerin yabancı menşeli araç kiralamalarının mevzuat hükümlerine aykırı olduğu, teknik şartnamede tarifi yapılan araçların yerli muhteva oranının %50’nin üzerinde olması gerektiği, 1600 cc üzerinde motor hacmine sahip araç edinilemeyeceği açıktır.

Teknik şartnamede 1. ve 2. grup binek araçlara ilişkin yapılan tarif incelendiğinde en az 2019 model, dizel ve sedan otomatik vitesli araçların temin edilmek istendiği görülmektedir. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan yerli muhteva oranları incelendiğinde; 2019 model, dizel ve sedan araçlar içerisinde yerli muhteva oranı %50’nin üzerinde olan 2 marka ve modelde araç bulunduğu, bunlardan birincisinin Fiat markasının Egea modeli, ikincisinin ise Renault markasının Megane modeli olduğu görülmüştür.

Renault marka Megane model dizel araçların silindir hacminin 1.461 cm3 ve maksimum gücünün (beygir gücü) 85 kw (115 beygir) olduğu, Fiat marka Egea model dizel araçların ise silindir hacminin 1.598 cm3 ve maksimum gücünün (beygir gücü) 88 kw (120 beygir) olduğu söz konusu araçlara ilişkin resmi internet sitelerinde yer alan kataloglarından tespit edilmiştir.

Araç kiralama işine ait teknik şartnamede temin edilecek 1. ve 2. Grup araçların en az

1.598 cc motor gücü, en az 88 kw (120 beygir) maksimum güç özelliklerine sahip olması istenmektedir. Buna göre 1.461 cc motor gücü ve 85 kw maksimüm güç özellikleri ile Renault marka Megane model araçlar istenilen teknik özellikleri sağlamadığından söz konusu gruptaki araçların tarifinin yalnızca Fiat marka Egea model araçları işaret ettiği görülmektedir.

Bununla birlikte, 1. grupta yer alan araçlar için açılır tavan özelliğinin de bulunması istenmektedir. Fiat marka Egea model araçların teknik özellikleri ve donanımlarının tarif edildiği katalog incelendiğinde bu araçların açılır tavanlı modellerinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Buna göre 1. grup araçlar için teknik şartnamede yapılan tarife uyan yerli muhteva oranı şartını sağlayan herhangi bir araç bulunmamaktadır.

Aynı zamanda, 1. grupta yer alan binek araçlar için istenen açılır tavanlı olma özelliğinin hangi kamu hizmeti için istendiği, açılır tavanın hangi kamusal hizmetin gerekliliği olduğu anlaşılamamaktadır. Yine istenilen araçların otomatik vitesli olmasının, hangi hizmetin gerekliliği olduğu, manuel vitesli araçların, bakım maliyetleri de daha uygun olmasına rağmen niçin kapsam dışı bırakıldığı belirtilmemektedir. Öte yandan, mevzuatında, en fazla 1600 cc araçların temin edilmesi mümkün iken, “asgari 1598 cc” motor hacminin istenilmesinin objektif ve hukuka uygun gerekliliğinin gerekçesi bulunamamıştır.

Görüldüğü üzere, 1 ve 2. Grup binek araçlar için yapılan teknik tarifler belli bir markanın belli bir modeline (açılır tavan hariç) atıf yapmakta, ayrıca 1. grup araçlar için istenen açılır tavanlı olma özelliği mevzuata uygun olacak şekilde teslim edilecek herhangi bir aracın bulunmamasına sebebiyet vermektedir. Tüm bunlar ihaleye katılımı kısıtlamış, nitekim ihalede

geçerli bir teklif sunan istekli olmamıştır. Yapılan açık ihalede geçerli bir teklif bulunmaması nedeniyle ihale iptal edilerek, 2020 yılı araç kiralama işinin pazarlık usulü ile davet edilen isteklilerden birine yaptırılmasına sebebiyet verilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; 2019/569996 ihale kayıt numaralı 2020 Yılı Araç Kiralama Hizmet Alım işine ait teknik şartnamede temin edilmesi planlanan araçlara ilişkin 1 ve 2. gruptaki binek araçların teknik tarifleri konusunda, ihale öncesinde ve ihale sonrasında şikâyet bulunmadığı, söz konusu ihalenin iptal edilmesi sonrasında pazarlık usulü ve açık ihale usulü ile gerçekleştirilen ihalelerin mevzuat hükümlerine uygun bir şekilde sonuçlandırıldığı ifade edilmiştir.

Ancak; idare tarafından düzenlenen teknik şartnameye istekliler veya istekli olabilecekler tarafından şikayet başvurusunda bulunulmaması teknik şartnamenin mevzuat hükümlerine uygun düzenlendiği anlamına gelmemektedir. İdare, kendisine şikayet olsun veya olmasın mevzuat hükümlerine uygun hareket etmekle mükelleftir. Bu bakımdan, belirli bir marka veya modeli tarif edecek şekilde tanımlamalar yapılması suretiyle ihaleye katılımı kısıtlayıcı uygulamalara gidilmesi mevzuat hükümlerine aykırıdır. Bununla birlikte, 1. Grupta yer alan binek araçlar için teknik şartnamede belirlenen cam tavanlı olması şartının hangi kamu hizmetinin gereği olduğuna ilişkin idare tarafından herhangi bir açıklamada bulunulmamıştır.

Sonuç olarak, yapılacak ihalelerde 4734 sayılı Kanun’un 12’nci maddesinde yer alan ihale dokümanı kapsamında hazırlanacak şartnamelerde belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemeyeceği ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilemeyeceği hükmünün dikkate alınması, kamu hizmetinin sunumu için gerekliliği olmayan unsurlara yer verilmemesi, mezkûr Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkelere aykırı sonuçlar doğurabilecek düzenlemelerden kaçınılması uygun olacaktır.