Giresun Belediyesi ile Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (TÜM BEL- SEN) arasında 24.11.2017 tarihinde imzalanan sosyal denge tazminatı sözleşmesinin incelenmesinde; mevzuata aykırı olan aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:

1. Hukuki dayanak olarak Avrupa Sosyal Şartından, Uluslararası Çalışma Örgütünden (İLO), Türkiye’nin bu örgüte üyeliğinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinden, İLO’ nun 97 ve 98 sayılı sözleşmelerinden, Danıştay ve idare mahkemesi kararlarından ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarından bahsedildiği halde, yerel yönetimlerde çalışan kamu personeline sosyal denge tazminatı ödenmesine ilişkin mevzuat hükümlerine hiç yer verilmemiştir.

2. Sözleşmenin 11’inci maddesinde, 8 Mart Dünya Kadınlar Gününde belediyede çalışan kadın personele izin verileceği,

12’inci maddesinde, 657 sayılı Kanunun 125’inci maddesine göre disiplin cezası alan personelden, aylıktan kesme cezası alanlara 10 gün, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanlara 20 gün sosyal denge tazminatı ödenmeyeceği,

13’üncü maddesinde, işveren ile sendika arasında yapılacak ek sözleşme ile sözleşmede değişiklik yapılabileceği, yeni maddeler eklenebileceği, tarafların ihtiyaç duymaları halinde karşılıklı mutabakat metni ile yeni sözleşme veya protokol düzenlenebileceği,

14’üncü maddesinde, yeni bir sözleşme imzalanana kadar süresi sona eren bu sözleşmedeki tüm maddelerin uygulanmaya devam edeceği ve bu sözleşmenin bitim tarihinden bir ay önce yeni sözleşme görüşmelerine başlanacağı,

Hükümlerine yer verilmiştir.

Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebileceği ve tazminatın aylık tutarı 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (KHK) 6289 sayılı Kanunla eklenen Ek 15’ inci maddesinde, sosyal denge tazminatı sözleşmesinin hangi usul ve esaslara göre yapılacağı 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 32 inci maddesinde belirtilmiştir.

375 sayılı KHK’nin Ek 15’ inci maddesinde:

“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir” hükümleri yer almıştır.

4688 sayılı Kanunun 32 inci maddesinde:

“ 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.

Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.

İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır” denilmektedir.

Aynı Kanunun 3’üncü maddesinin(h) fıkrasında; toplu sözleşmenin bu Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda taraflarca imzalanan sözleşmeyi ifade ettiği,

28’inci maddesinde, toplu sözleşme hükümlerinin, sözleşmenin yapıldığı tarihi takip eden iki mali yıl için geçerli olduğu,

31’inci maddesinde, toplu sözleşme görüşmelerinin son rakamı tek olan yıllarda yapılacağı, toplu sözleşme görüşmelerine ağustos ayının ilk günü başlanacağı, toplu sözleşme sürecinin en geç ağustos ayının son işgünü tamamlanacağı ve imzalanan toplu sözleşme metinlerinin Resmi Gazetede yayımlanacağı, belirtilmiştir.

Bu mevzuat hükümlerinden de anlaşıldığı gibi:

a) Mahalli idarelerde çalışan kamu personeline sosyal denge tazminatı ödenebileceğine ve bu tazminat ile ilgili sözleşmenin nasıl yapılacağına ilişkin hükümler 375 sayılı KHK ile 4688 sayılı Kanunda yer aldığından sözleşmenin dayanağı, 375 sayılı KHK’ nin Ek 15’ici maddesi ile 4688 sayılı Kanunun 32’inci maddeleri olmalıdır.

b- Sözleşmenin konusu, toplu sözleşmede belirlenen tavanı aşmamak kaydıyla mahalli idarelerde istihdam edilen kamu personeline ödenecek sosyal denge tazminatını belirlemektir. Sözleşmenin dayanağı olan mevzuat hükümleri sosyal denge tazminatı sözleşmesinde sadece söz konusu tazminat ile ilgili hükümlerin yer almasını öngörmektedir. Bu nedenle, sözleşmeye 8 Mart Dünya Kadınlar Gününde belediyede çalışan kadın personele izin verileceği ve 657 sayılı Kanunun 125’inci maddesine göre disiplin cezası alan personelden, aylıktan kesme cezası alanlara 10 gün, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanlara 20 gün sosyal denge tazminatı ödenmeyeceği gibi hükümler konulması mevzuata aykırıdır. Bu konular sosyal denge tazminatı sözleşmesinin konusu değildir.

c) Kanunda, toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabileceği ve yapılacak sözleşmenin toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanacağı belirtilmektedir. Toplu sözleşme sürecinin en geç ilgili yılın ağustos ayının son iş günü tamamlanması gerektiğinden sosyal denge tazminatı sözleşmesinin bu tarihi izleyen üç ay içerisinde, yani en geç kasım ayının son işgününe kadar imzalanması gerekir. Toplu sözleşme dönemi, sözleşmenin yapıldığı tarihi takip eden iki mali yıl olduğundan, sosyal denge tazminatı sözleşmesinin uygulama dönemi de iki mali yıl sınırlı olmalıdır.

Bu nedenlerle; sözleşmeye konulan işveren ile sendika arasında yapılacak ek sözleşme ile sözleşmede değişiklik yapılabileceği, yeni maddeler eklenebileceği, tarafların ihtiyaç duymaları halinde karşılıklı mutabakat metni ile yeni sözleşme veya protokol düzenlenebileceği, yeni bir sözleşme imzalanana kadar süresi sona eren bu sözleşmedeki tüm maddelerin uygulanmaya devam edeceği ve bu sözleşmenin bitim tarihinden bir ay önce yeni sözleşme görüşmelerine başlanacağı yönündeki maddelerin mevzuata aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "Belediyemiz tarafından Tüm-belsen sendikası ile yapılan sosyal denge sözleşmesi 31.03.2019 tarihinde sonlandırılmıştır.

Yeni yapılacak sosyal denge sözleşmesinde bulguda bahsi geçen hususlar dikkate alınarak 4688 Sayılı Kanununa uygun hazırlanacak ve uygulanacaktır" denilmiştir.

Sonuç olarak Yeni yapılacak sosyal denge sözleşmesinde bulguda bahsi geçen hususların dikkate alınıp alınmadığı sonraki denetimlerde değerlendirilecektir.