İdare tarafından kaynak suyu kiralamalarına istinaden yapılan sözleşme ve protokollerde debimetre/sayaç takılması ve bu sayaçların belirli aralıklarla okunarak kullanılan su miktarının tespitinin yapılmasına ilişkin hükümlere yer verilmesine rağmen, bir kısım kiralamalarda sayaç veya debimetre takılmadığı, takılanların ise belirli aralıklarla okumasının yapılarak kullanılan kaynak suyu miktarının ölçümünün sağlanmadığı, ayrıca protokol ve sözleşme hükümlerine uyulmayan durumlar için yaptırımların belirlenmediği tespit edilmiştir.

İdare ile kiracılar arasında yapılan sözleşmelerin “Özel Hususlar” başlıklı 20’nci maddesinde;

“...Kiracının aldığı suyu tespit amacıyla, idarenin uygun göreceği yere kiracı uygun çapta su saati (sayaç veya debimetre) takacaktır. Mevcut sayacın veya debimetrenin ön ya da arkasına sağlıklı ölçüm yapılabilmesi için ikinci bir sayaç veya debimetre takacaktır. Sayaç veya debimetre kalibreleri kiracı tarafından yaptırılacak ve alınan raporların bir örneği idareye verilecektir.

Kiracı, kiralama sözleşmesini imzalamakla yıllık olarak asgari, 10.950 ton su kullanmasa dahi, yıllık asgari 10.950 ton kaynak suyu karşılığı kira bedelini idareye itirazsız olarak kayıtsız ve şartsız ödemeyi kabul ve taahhüt etmiş sayılacaktır.

Sözleşmede yer alan yıllık ton miktarı, idare tarafından bir yıllık sürenin sonunda sayaç veya debimetre üzerinden tespiti yapılacaktır. İdare istediği zaman sayaçları yerinde okumak ve kontrol etme hakkına sahiptir. Sayaç veya debimetre değeri üzerinden kullanılan kaynak suyunun tespiti ise:

(1. Sayaç veya debimetre değeri+2. Sayaç veya debimetre değeri /2) formülü ile ton olarak kaynak suyundan alınan miktar belirlenecektir.

Yıllık olarak belirlenen 10.950 tondaki suyun fazlasının sayaç veya debimetreden geçtiğinin tespiti durumunda:

[(Sayaç veya debimetre değeri + 2. Sayaç veya debimetre değeri/2)- 10.950] x (1 ton kaynak suyu bedeli) formülü ile hesaplanacak ve bulunacak kaynak suyu kiralama bedeli, takip eden ayın 20’sine kadar İZSU Genel Müdürlüğü hesabına yatırılacaktır.” denilmektedir.

Görüleceği üzere; kiracılar idarenin göreceği yere su ölçüm sistemi kurmakla yükümlü tutulmuşlardır. İdare ise, bu sayaçlar üzerinden kiracıların kullanmış oldukları su miktarlarını tespit edecek ve sözleşmede belirtilen tonajın üzerinde kullanım olursa, yukarıda yer verilen formüle göre bedelini hesaplayarak ayrıca tahsil edecektir.

İdarenin kiralamalarının bir kısmında; kaynaktan akan su debisinin tamamı üzerinden hesaplama yapılarak kiraya verildiği, bir kısmının ise; debinin belirli bir oranına kadar kiralandığı görülmüştür. Örneğin toplam 5lt/sn debisi olan kaynağın 2,5 lt/sn lik kısmının kiraya verildiği, kiralama dosyalarından anlaşılmaktadır. Ancak, İdare kiralamalarının bir kısmında kiracıların sayaç takmadığı, sayaç takılan kaynak sularında ise idare tarafından sayaç okumasının yapılmadığı tespit edilmiştir. Kiracıların kaynaktan kullandığı su miktarının tespitinin yapılarak, yukarıda yer verilen formüle göre kira bedellerinin tahakkukunun gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Ayrıca idare sözleşme ve protokollerinde; kiracıların sözleşme hükümlerine aykırı davranışlarında sözleşmenin fesih edileceği bilgisine yer verilse de, bu durumlarda İdarenin maddi kaybını engellemek adına cezai yaptırımlar öngörülmemiştir.

Yukarıda belirtilen sebeplerle, kiraya verilen kaynaklara ilişkin eksik olan sayaçların taktırılması, kiracıların kullandıkları su miktarının tespiti için bu sayaçların okunarak yıllık tutanakların düzenlenmesi, fazla kullanım söz konusu olduğunda, sözleşmelerde yer alan formüllere göre hesaplamalar yapılarak tahakkuk ve tahsilatların gerçekleştirilmesi, İdarenin hak ve menfaatlerini koruma altına almak için sözleşmelerde cezai müeyyidelerin tespit edilmesi ve koşulların oluşması halinde uygulanması gerekmektedir.