Çankaya İmar A.Ş. ye tahsis edilen pazaryerlerinin yönetmelikle getirilen işletme esaslarına aykırı olarak işletildiği görülmüştür.

12 Temmuz 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik’in “Pazar yerlerinin kurulması ve işletilmesi” başlıklı 5’inci maddesine göre; pazar yerleri belediyeler veya yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştirakleri tarafından kurulur; gerçek veya diğer tüzel kişiler tarafından pazar yeri kurulamaz. Yine aynı maddenin 8’inci fıkrasına göre pazar yerleri, belediyeler veya yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştiraklerince işletilir ve bu yetki devredilemez.

Anılan mevzuat hükümleri çerçevesinde, 9.01.2015 tarih 89 sayılı Meclis kararı ile Çankaya Belediyesinin hüküm ve tasarrufunda bulunan Ayrancı, Yenişehir ve Ümitköy mahallelerindeki kurulan pazarların, meyve-sebze pazarı kurulan günlerin haricindeki tekstil vb. pazarı olarak kullanılmak üzere 5393 sayılı Kanun’un 15/h ve 18/e bentleri hükümleri gereği bedelli olarak 10 yıl süreyle Çankaya İmar A.Ş’ye. tahsis edilmesine karar verilmiştir. Çankaya Belediye Başkanlığı Emlak ve İstimlak Müdürlüğü ile 15.04.2015 tarihinde imzalanan Pazar yerleri tahsis protokolü çerçevesinde pazar yerleri Şirkete tahsis edilmiştir.

Pazar yerlerindeki satış yerlerinin nasıl işletileceği yine aynı Yönetmelik’in 11 ve 13’ üncü Maddelerinde açıklanmıştır. Bu maddelere göre, semt ve üretici pazarlarındaki satış yerleri tahsis yoluyla işletilir; tahsis işleminde ilgili belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan diğer pazar yerlerinde satış yeri bulunmayanlara, sınırlı ayni hak tesisi işleminde ise ilgili belediye sınırları ve mücavir alanları içinde ikamet edenlere öncelik verilir. Yapılacak tahsis işlemi, belediyece en az bir yerel gazetede ilan edilmek, en az yedi iş günü belediye ilan panosunda asılı kalmak ve belediyenin resmi internet sayfasında yayımlanmak suretiyle duyurulur. Başvurulardan sonra kura işlemi yapılırken, ilgili meslek kuruluşunca görevlendirilen yetkili bir temsilci gözlemci olarak bulunabilir. Yapılan kura işlemi sonucunda hem pazarcılar hem de üreticiler için asil ve yedek listeler düzenlenir.

Satış yeri verilecek kişilerin bu şekilde seçilmesinden sonra tahsis ücreti ile ilgili olarak 15 inci Madde ile getirilen düzenlemeye göre; tahsis ücreti, satış yerinin kullanımı sonrasında belediye meclisince her yıl belirlenecek tarifeye göre belediyelerin yetkili kılacakları memur veya kişilerce makbuz karşılığında tahsil edilir.

Yönetmelik’in anılan hükümleri çerçevesinde, pazar yerlerindeki satış yerlerinin tahsis yoluyla ya da belirli süreli sınırlı ayni hak tesisi yöntemi kullanılarak kiralama yoluyla da işletilebileceği ifade edilerek; hangi usul olursa olsun tahsis ya da kiralama yapılacak kişilerin seçim süreci ve nasıl seçileceği ve tahsis ücretinin belirlenme usulü açıkça izah edilmiştir.

İmar A.Ş.’ye 2015 yılında on yıllığına tahsis edilen pazar yerleri ve aylık tahsis bedelleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 4: Tahsis Edilen Pazaryerleri

İlk yıl aylık tahsis bedeli yukarıda belirtilen bedel olup, tahsis protokollerinin üçüncü maddesine göre; takip eden yıllar tahsis bedelleri ise bir önceki yıl tahsis bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunca artışın yapılacağı ayda yayımlanan Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi (bir önceki yılın aynı ayına göre) oranında artırılması öngörülmüştür.

İmar A.Ş.’nin bu üç pazaryeri ile ilgili olarak izlediği kiralama yöntemi ve kiracıların seçimi hususunda anılan yönetmelik hükümlerine uyulmadığı görülmektedir. Yenişehir Pazar yerini Şirket kendisi alt kiracılara kiralama yoluyla işletmektedir. Ancak kiracıların seçimi ve kira bedelinin nasıl tespit edildiği anlaşılamamıştır.

Ayrancı ve Ümitköy Pazaryerleri Tahsis Protokollerinin 12. Maddesine;

“Tahsis edilen tahsisli yeri devredemez, ortak alamaz, temlik edemez, vekâlet vererek işletmeciye işlettiremez, üzerine haciz, ipotek, teminat vs. yükümlülükler koyamaz. Ancak; bu yerleri alt kiracılar eliyle işletebilir.”

hükmü konmuş olmasına rağmen, protokol hükümlerine de uyulmadan usulsüz kiralama yapılarak, her iki pazarın, nasıl seçildiği belli olmayan gerçek kişi tarafından yıllık kira sözleşmesi imzalanmak suretiyle, 2019 yılında aylık 11.900,00TL- yıllık 142.800,00 TL bedelle işletilmesine izin verilmiştir. Kurum bu pazar yerlerinin bir kişiye devrine ilişkin sözleşmeyi 31.12.2019 tarihi itibariyle sonlandırmış, 29.01.2020 tarihli tahliye tutanağı ile kiracıdan söz konusu pazar yerlerini teslim almıştır.

Pazaryeri Yönetmeliği’nin 22’nci maddesinin son fıkrasında; belediyeye “Bu Yönetmelik çerçevesinde gerekli denetimleri yapmak, mevzuata aykırı eylemleri tespit edilenler hakkında cezai işlem uygulamak” görevi verilmiştir. Belediye İşletme Müdürlüğünce bu konuda herhangi bir denetim ve tespit yapılmadığı görülmektedir.

Türk Ticaret Kanunu’nun 369’uncu maddesine göre, yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar. Pazaryerlerinin bu işletim durumu, rakipler arasında haksız rekabete yol açarak dürüstlük kuralına uymayan ticari uygulamalara yol açmaktadır.

Açıklanan nedenlerle, Şirket Yönetim Kurulunun Çankaya İmar A.Ş.’ ye tahsis edilen pazaryerlerinin anılan yönetmelikle getirilen işletme esaslarına uygun olarak işletilmesi için gerekli özeni göstermesi; Çankaya Belediye İşletme Müdürlüğünce yapılması gereken kontrol ve denetim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.