Osmangazi Belediyesi hesap ve işlemlerinin incelenmesinde, Belediyenin rutin faaliyet ve hizmetlerinin gazetelerde, televizyonlarda ve web ortamında yaygın olarak haber ve reklamının yaptırıldığı, bazı haber ve reklamların Belediye Başkanının şahsi reklamı mahiyetinde olduğu, Belediyenin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında olmayan TV programları ve video yayınları hazırlatıldığı tespit edilmiştir.

Belediyelerin "Görev, Yetki ve Sorumlulukları" 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14 ve 15’nci maddelerinde düzenlenmiştir. Anılan madde hükümlerinde, mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla belediyelerce yerine getirilmesi öngörülen görevler ve sorumluluklar ile belediyelerin yetkileri sayılmıştır. 5393 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesinin birinci fıkrasında, "mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla" ve beşinci fıkrasında “Belediyenin görev, sorumluluk ve yetki alanı belediye sınırlarını kapsar.” denilerek bu husustaki sınır da belirlenmiştir.

Anılan Kanun’un 60’ıncı maddesinde ise, belediye giderlerinin neler olabileceği yine tek tek sayılmak suretiyle hüküm altına alınmıştır. Bu maddede zikredilen belediye giderleri 14 ve 15’nci maddelerde sayılan görevlerin yerine getirilmesi ve yetkilerin kullanılması ile ilgili giderlerdir.

Belediye bütçesinden yapılan bir harcamanın belediye gideri olarak kabul edilebilmesi için belediye sınırları içinde ve mahalli müşterek bir ihtiyacın karşılanmasına yönelik, 5393 sayılı Kanun'un 14’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde açıkça sayılan görev ve sorumluluklar içinde veya aynı Kanun'un 60’ıncı maddesinde tek tek sayılan giderler içerisinde yer alması gerekmektedir.

Belediyeler, belde sakinlerinin mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuşlardır. Bu ihtiyaçların karşılanması için kanunlarla belediyelere gelir toplama yetkisi verilmiştir. Kamu kaynağı kullanan kamu görevlileri bu kaynağı, mevzuata uygun olmak kaydıyla mahalli müşterek ihtiyaçlar için kullanmak zorundadırlar.

Belediye faaliyetlerinin tanıtımı kapsamında yapılan ödemelerin incelenmesinde; Belediyenin rutin faaliyet ve hizmetlerinin gazetelerde, televizyonlarda ve web ortamında yaygın olarak haber ve reklamının yaptırıldığı, bazı haber ve reklamların Belediye Başkanının şahsi reklamı mahiyetinde olduğu, Belediyenin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında olmayan TV programları ve video yayınları hazırlatıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca yerel ve ulusal medyada Osmangazi Belediyesi’nin rutin faaliyet ve hizmetleri ile ilgili sürekli olarak ücret karşılığı haber yaptırıldığı görülmüştür.

Bu harcamalar kapsamında 400’ün üzerinde ödeme emri belgesi ile toplam 4.160.000,00 TL civarında tanıtım ve reklam ödemesi yapıldığı tespit edilmiştir. Söz konusu harcamaların çoğunluğu Tanıtma, Ağırlama, Tören, Fuar, Organizasyon Giderleri olmak üzere, 22 adedi Diğer Hizmet Alımları, 1 adedi İlan Giderleri ve 1 adedi de Diğer Yayın Alımları tertibinden ödenmiştir.

Belediye’nin faaliyetlerinin tanıtımı ile ilgili örnek dosyalar üzerinden yapılan incelemelerde;

• 24 Ocak 2020 tarihli 1161 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 23.600,00 TL karşılığında Belediyenin hizmetleri ve faaliyetlerinin X kanalında yayınlanan ''Sönmez Medya Buluşması'' programında tanıtımının yapılması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediye Başkanı ile normal söyleşi-rutin haber olup daha çok Belediye Başkanının şahsi reklamı mahiyetinde olduğu,

• 12 Şubat 2020 tarihli 2258 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 43.660,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım yayınlarının Y kanalında yayımlanması hizmeti alındığı, ancak

  
  

  evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haberler olduğu (Osmangazi’de bir hafta haberleri),

• 13 Şubat 2020 tarihli 2333 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 31.860,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım yayınının Z ulusal kanalında yayımlanması prodüksiyon hizmeti alındığı, evrak ekinde “Panorama 1326 Bursa’ya UNESCO ödülü” başlığı altında Belediye Başkanı ile haber yapıldığı (ödül ulusal bir enstitü tarafından verilmiştir.),

• 21 Şubat 2020 tarihli 2893 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 53.100,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filminin prodüksiyon ve yayınlanması hizmeti satın alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haberler (Osmangazi’de bir hafta haberleri) ve X kanalında Belediye Başkanı ile yapılan söyleşi olduğu,

• 3 Mart 2020 tarihli 3541 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 64.900,00 TL karşılığında Osmangazi Belediyesi Panorama 1326 Tarih Müzesi tanıtımının yapılması hizmeti satın alındığı, ancak evrak ekinde konunun çeşitli gazetelerde Panorama 1326 müzesini gezen ünlülerle ilgili haberler yaptırıldığı (normal gazete haberleri ücreti ödenmiş),

• 10 Mart 2020 tarihli 4040 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 43.660,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin Y kanalında ve www.Y.com.tr internet sitesinde yayımlanması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haberler olduğu (Osmangazi’de bir hafta haberleri),

• 12 Mart 2020 tarihli 4175 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 35.400,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin X kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haberler olduğu (Osmangazi’de bir hafta haberleri),

• 12 Mart 2020 tarihli 4187 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 23.600,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin T kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili reklam olduğu,

• 16 Mart 2020 tarihli 4393 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 57.525,00 TL karşılığında tanıtım amaçlı kültürel içerikli ''Uzaktaki Yakınlarımız'' isimli program yapımı ve Y kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun özel bir kanalda yayınlanan Bulgaristan’da yaşayan Türk vatandaşlar ile yapılan röportajın olduğu 13 bölümlük programa sponsorluk olduğu (Tüm Türkiye’yi ilgilendiren bir program mahalli müşterek ve belediye sınırları kapsamı dışında),

• 18 Mart 2020 tarihli 4530 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 59.000,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin S web kanalında yayınlanması hizmeti alındığı,

  
  

  evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber ve video reklamları olduğu (Osmangazi’de bir hafta ve rutin belediye haberleri),

• 6 Nisan 2020 tarihli 5328 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 43.660,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım yayınlarının Y kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haberler olduğu (Osmangazi’de bir hafta ve rutin belediye haberleri ile radyoda kutlama mesajı),

• 21 Nisan 2020 tarihli 5992 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 35.400,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin X kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber olduğu (Osmangazi’de bir hafta haberleri),

• 21 Nisan 2020 tarihli 6019 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 59.000,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin S web kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber ve video reklamları olduğu (Osmangazi’de bir hafta ve rutin belediye haberleri),

• 5 Mayıs 2020 tarihli 6372 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 27.140,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtımının sosyal medya üzerinden yapılması hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediye hakkında sosyal medyada çıkan haberlerin analizi olduğu (Ayrıca medya takip hizmeti de alınmaktadır.),

• 28 Mayıs 2020 tarihli 7266 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 35.400,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin X kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, ancak evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber olduğu, (Osmangazi’de bir hafta haberleri)

• 3 Hazian 2020 tarihli 7568 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 59.000,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin S web kanalında yayınlanması hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber ve video reklamları olduğu, (Osmangazi’de bir hafta ve rutin belediye haberleri)

• 12 Hazian 2020 tarihli 8100 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 11.800,00 TL karşılığında Belediyenin hizmetleri, faaliyetleri, yatırımları ve projelerinin tanıtımının Y kanalında yayınlanan "Kadın Gözüyle" programında yayınlanması hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun özel bir kanalda Belediyenin rutin hizmetleri ile ilgili program yaptırıldığı (programa sponsorluk),

• 29 Haziran 2020 tarihli 9009 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 27.140,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtımının sosyal medya üzerinden yapılması hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediye hakkında sosyal medyada çıkan haberlerin analizi olduğu,

  
  

• 18 Ağustos 2020 tarihli 11500 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 44.250,00 TL karşılığında kültürel içerikli program yapımı ve yayın hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun özel Y kanalında yayınlanan “Balkanlarda Ramazan” isimli programa sponsorluk olduğu (Tüm Türkiye’yi ilgilendiren bir program mahalli müşterek ve belediye sınırları kapsamı dışında),

• 19 Kasım 2020 tarihli 16908 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 23.600,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtımını yapmak amacıyla Google reklam hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber ve video reklamları ile bunların analizi olduğu,

• 19 Kasım 2020 tarihli 16909 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 23.600,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtımını yapmak amacıyla Youtube reklam hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ile ilgili haber ve video reklamları ile bunların analizi olduğu,

• 18 Aralık 2020 tarihli 18689 yevmiye no’lu evrak ile KDV dâhil 11.800,00 TL karşılığında Belediyenin tanıtım filmlerinin K kanalında yayımlanması prodüksiyon hizmeti alındığı, evrak ekinde konunun Belediyenin rutin faaliyetleri ve Panorama 1326 müzesini ziyaret eden siyasi parti temsilcisi ile ilgili haber yaptırıldığı (normal TV haberleri ücreti ödenmiş ve Osmangazi’de bir hafta haberleri),

tespit edilmiştir. Bu tanıtım, reklam ve haberlerin tamamının Belediyenin rutin faaliyet ve hizmetleri ile ilgili olduğu görülmüştür.

Belediyelerin önemli projelerinin tanıtımını makul ölçülerde yapmaları mümkün olmakla birlikte, Belediyenin rutin faaliyet ve hizmetlerinin gazetelerde, televizyonlarda ve web ortamında yaygın olarak haber ve reklamlarının yaptırılması, Belediye Başkanının şahsi reklamı mahiyetinde bazı haber ve reklamlar, çeşitli TV programları ve video yayınları Belediyenin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamına girmemektedir.

Kamu gideri ile bağdaşmayan, mahallî müşterek nitelikte olmayan ve belediyeye ait bir vazifenin ifası maksadıyla olmadığı görülen bu giderlerin, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 60’ıncı maddesine göre belediye gideri olamayacağı değerlendirilmektedir.

Belediye giderleri ve tanıtım giderleri arasında belediye rutin faaliyet ve hizmetlerinin reklamının yapılması hususu yer almamakta ve Belediye Başkanının takdir yetkisi sınırsız olmadığından sadece mevzuatta yer verilen ödemeler yapılabilecektir.

Osmangazi Belediyesi, belediye faaliyet ve hizmetleri ile ilgili her alanda çok yaygın tanıtım, haber ve reklam yapmaktadır. Bu kapsamında; 4.160.000,00 TL tanıtım, haber ve reklam, 774.080,00 TL Belediye faaliyetlerinin tanıtımı için Belediyenin gazetesinin insert dağıtımı, 1.100.000,00 TL civarında belediye tanıtım materyallerinin basılması olmak üzere

toplamda 6.000.000,00 TL’nin üzerinde harcama yapılmıştır. 2020 yılında pandemi nedeni ile gelirlerde önemli azalmanın olduğu, toplumun her kesiminin ekonomik olarak olumsuz etkilendiği bir dönemde bu kadar yoğun tanıtım, haber ve reklam giderleri için kaynak kullanılması, kamu maliyesinin temel ilkeleri ile bağdaşmamaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu maliyesinin temel ilkeleri” başlıklı 5’inci maddesinin 1’inci fıkrası (g) bendi, “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesi, “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesi ve “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi 2’inci fıkrasına göre kamu idarelerince, ihtiyaçların karşılanmasında ekonomik veya sosyal verimlilik ilkelerine uygun olarak maliyet-fayda veya maliyet-etkinlik ile gerekli görülen diğer ekonomik ve sosyal analizlerin yapılması esastır. Üst yöneticiler, harcama yetkilileri ve her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar; kaynakların etkili, ekonomik, verimli kullanılmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludurlar.

Belediye tarafından verilen cevapta; söz konusu harcamaların reklam olmadığı, belediye yatırım ve hizmetlerinin yani belediye faaliyetlerinin tanıtımı olduğu, daha fazla kişinin istifade edebilmesi için bütün faaliyetlerin vatandaşa tanıtılması için çalışmaların yürütüldüğü, ne kadar çok kişi yatırım ve hizmetlerden faydalanırsa kaynakların o kadar etkin, verimli ve tasarruflu kullanılacağı belirtilmiştir. Ekonomi ve ticaretin gelişimi için ilçenin doğal ve tarihi yapısı ile birlikte belediye hizmetlerinin çok kapsamlı bir şekilde farklı ve etkili yöntem ve araçlarla ilçe halkı ile birlikte yerli ve yabancı turiste tanıtılmasının zorunluluk arz etttiği, vatandaşın katılımı ve kamuoyu denetimi sağlanması için yapılan hizmetlerin çeşitli mecralar kullanılmak suretiyle vatandaşlara tanıtıldığı ifade edilmiştir.

Belediye sınırları ölçüsü uygulandığında belediyenin başka bir ilde kendisi adına düzenlenen festivale katılamayacağı, aynı şekilde belde için de gerekli olan veya mahalli örf, adet ve sosyal yaşantı için de gerekli sayılan etkinliklerin belediye sınırı ile sınırlandırılmasının da bu kapsamda yapılan törenleri sınırlandıracağı, bunun da kanunla belediyenin görevleri arasında sayılan “turizm ve ekonominin geliştirilmesi” görevinin yapılamaması sonucunu doğuracağı belirtilmiştir.

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesinin 3’ncü maddesinde temsil, ağırlama ve tören giderlerindeki konu, kapsam ve miktar tayininin belediye başkanının takdirine tabi olduğu, diğer tören giderleri başlıklı 10’nuncu maddesinde ise belde için de gerekli olan veya mahalli örf, adet ve sosyal yaşantı için de gerekli sayılan etkinlik için harcama yapılabileceği düzenlemesinin yer aldığı belirtilmiştir.

Yine gönderilen cevapta, bulguda “Belediye Başkanı ile normal söyleşi-rutin haber” olarak belirtilen hususların belediye başkanının belediye faaliyetlerinin tanıtımına yönelik yaptığı konuşmalar olduğu, yürütülen faaliyetlerin bulguda belirtildiği şekliyle belediyenin rutin tanıtım faaliyeti olup belediye başkanının şahsi ve belediye tüzel kişiliğinin reklamı olmadığı ifade edilmiştir. Ayrıca cevapta belediyenin projeleri ile ilgili örnekler verilmiş, bulguda yer alan yevmiyeler ile ilgili açıklamalar yapılmıştır.

Belediye tarafından gönderilen cevap değerlendirildiğinde, belediyenin rutin faaliyet ve hizmetlerinin gazetelerde, televizyonlarda ve web ortamında yaygın olarak haber ve reklamının yaptırıldığı, bazı haber ve reklamların Belediye Başkanının şahsi reklamı mahiyetinde olduğu, Belediyenin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında olmayan TV programları ve video yayınları hazırlatıldığı konuları yer almaktadır. Belediye söz konusu harcamaların reklam değil tanıtım olduğunu ifade etmiştir. Tanıtım ile reklam içiçe girmiş kavramlardır. Tanıtım önemli proje ve yatırımların büyüklüğü, özelliği, maliyeti vb. yönleri hakkında topluma ya da yararlanıcılara bilgi verilmesidir. Fetih Müzesi ve Osmangazi Meydanı tanıtımları bu kapsamda olup söz konusu tanıtımlarla ilgili eleştiri getirilmemiştir. Eleştiri özellikle Osmangazide Bir Hafta reklam haberleri ve özel kanallara yaptırılan programlara getirilmiştir. Söz konusu haberlere bakıldığında sanki doğal haber gibi, bir hafta içinde Belediyede yapılan temizlik, kar temizleme çalışmaları, yapılan yardımlar vb. konular yer almakta ve bu haberler için söz konusu kanal ve gazetelere yüklü ödemeler yapılmaktadır. Söz konusu haberler, belediyenin belde halkı yararına kullanımının yaygınlaştırmasını gerektirecek herhangi bir tanıtımı içermemekte, tanıtımdan ziyade tamamen reklam ve haber mahiyetini içermektedir.

Belediye sınırları ölçüsü ile ilgili olarak Osmangazi ilçesi ile ilgili ilçe sınırları dışında yapılan herhangi bir festival, kongre ve sempozyuma katılınılması mevzuata aykırılık teşkil etmemektedir. Belediye sınırı ölçüsü ile ilgili eleştirimiz, belediye sınırları içinde yaşayan vatandaşları ilgilendirmeyen veya ulusal nitelikte olan tanıtım ve reklam harcamalarının yapılmasıdır. Örneğin Fetih Müzesi tanıtımının Bursa ili dışında yapılması ya da ulusal kanallarda yapılması eleştiri konusu yapılmamıştır. Söz konusu eleştiri özel TV kanallarında yayınlanan "Uzaktaki Yakınlarımız" ve "Balkanlarda Ramazan" programalarına sponsorluk ile ilgilidir. Söz konusu programlar ulusal niteliktedir, mahalli müşterek olmayıp belediye sınırları kapsamı dışında bir harcamadır.

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi ile ilgili yapılan açıklama eleştirilerle ilgili değildir. Eleştiri getirilen harcamalar temsil-ağırlama

kapsamında olmayıp tanıtım kapsamındadır. Tanıtım bütçesinden yapılan harcamalar söz konusu Yönerge kapsamında değildir.

Belediye Başkanı belediye faaliyet ve hizmetleri ile ilgili konuşmalar yapabilir, programlara çıkabilir. Ancak bulgu konusu eleştiri bu konuşma ve programların yüklü ücretler karşılığında TV kanallarında yayınlatılmasıdır. Bu program ve konuşmalar daha çok belediye başkanının şahsi reklam haberi mahiyetindedir. Bu haber ve reklamlar tanıtım mahiyetinde değildir.

Ayrıca Belediye cevabında Sayıştay Temyiz Kurulu karar örnekleri göndermiştir. Söz konusu kararlar eleştiri getirilen hususlarla ilgili olmayıp rapor da yargı raporu değildir.

Sonuç olarak; Belediyenin rutin faaliyet ve hizmetlerinin gazetelerde, televizyonlarda ve web ortamında yaygın olarak haber ve reklamlarının yaptırılmasının, Belediye Başkanının şahsi reklamı mahiyetinde bazı haber ve reklamların, çeşitli TV programları ve video yayınlarının; Belediyenin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamına girmediği, bu çeşit harcamaların belediye bütçesinden ödenmemesi gerekmektedir.